پاسخی به چند پرسش رایج درباره حجاب

قانون باید در مورد حجاب اظهار نظر کند، اما چگونگی ورود قانون در این زمینه بسته به این است که در فلسفه حقوق، منشا قوانین را چه بدانیم ؟

گروه زنان و جوانان خبرگزاری فارس؛حجت الاسلام علی صالحی منش، پژوهشگر فقه نظام:  ۱-حجاب و بی حجابی یک رفتار اجتماعی است.

این را باید بدانیم که حجاب یک رفتار شخصی نیست تا در حوزه حریم شخصی باشد و کسی بگوید از حوزه اختیارات قانونی حکومت خارج است و هیچ فردی نباید در این زمینه مزاحم دیگران بشود؛ مشخص است که حجاب یک حکم اسلامی است که در برخورد شخص با دیگران معنا پیدا می کند و حجاب در خلوت شخص با خودش دارای حکم شرعی نیست؛ افزون بر این همان گونه که در قانون حجاب بدان تصریح گشته است، بحث از مقابله با بد/بی حجابی در (ملا عام) است و این مطلب هرگز شامل عدم رعایت حجاب در فضای خصوصی نمی گردد.

به هر حال حجاب مساله ای جدا از پوشش نیست بلکه نوع خاصی از پوشش است و مساله پوشش در جامعه در هیچ جای دنیا مساله ای خصوصی لحاظ نمی شود و مشخص است که در کشورهای دنیا برای آن قوانینی وجود دارد؛ در برخی مناطق پوشیدن لباس ممنوع و در برخی دیگر مقداری از پوشش لازم و در برخی دیگر پوشش های خاص ممنوع و موجب جریمه های سنگین است. شاید زنده ترین شاهد غیر قابل تردید در این زمینه قوانینی است که اخیرا در برخی از کشورهای اروپایی در ممنوعیت حجاب وضع گردیده است.

نکته اصلی در این باره را باید در تاثیرات فراوان پوشش هر شخص بر احساسات و عواطف و شهوات و حتی سبک زندگی سایر افراد جامعه جستجو کرد ۱.

بر اساس این نکته مهم باید گفت که حتا اگر اجبار بر حجاب موجب دین زدگی و یا مشکلاتی از این دست در مورد شخص بد/بی حجاب گردد، این نمی تواند دلیلی بر نامطلوبی حجاب قانونی تلقی گردد، چرا که در این موارد مصلحت عمومی جامعه مورد لحاظ است و مصلحت شخص متخلف از قانون نمی تواند مانع از رعایت مصالح عمومی گردد.

پس باید گفت که قانون می‌تواند بلکه باید در مورد حجاب اظهارنظر کند، اما چگونگی ورود قانون در این زمینه بسته به این است که در فلسفه حقوق، منشا قوانین را چه بدانیم؟ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصل چهارم به روشنی بدین سؤال پاسخ گفته است:

«کلیه قوانین و مقررات مدنی، جزائی، مالی، اقتصادی،اداری، فرهنگی، نظامی، سیاسی و غیر اینها باید براساس موازین اسلامی باشد. این اصل بر اطلاق یا عموم همه اصول قانون اساسی و قوانین و مقررات دیگر حاکم است.» ۲

این ماده دو بار در ضمن همه پرسی قانون اساسی در سالهای 58 و 68 مورد تایید اکثریت جامعه ایران با رای بسیار بالا قرار گرفته است و بر اساس آن تمام قوانین باید برآمده از احکام اسلام باشد. همچنین بر اساس نتایج منتشرشده نظر سنجی «مرکز مطالعات بین‌المللی و امنیتی» دانشگاه مریلند که توسط مرکز نظرسنجی IranPoll صورت گرفته است کمتر از 22درصداز مردم ایران با این گزاره که « دولت نباید در اجرای قوانین اسلامی شدت عمل به‌خرج دهد» کاملا موافق بوده اند. ۳

عجیب این جاست که برخی روشنفکرنمایان چگونه بر خلاف رای و نظر صریح مردم ایران با رفتاری دیکتاتور مآبانه می خواهند با اجرای قوانین اسلامی مخالفت کنند در حالی که بر اساس مبانی دموکراسی هر روشن فکری باید از نظر و رای اکثریت حمایت کند.

۲- آش نخورده و دهان سوخته!

شاید شما هم بارها این سخن را شنیده باشید که « تجربه قریب به چهار دهه گذشته ازانقلاب که در آن الزام به حجاب صورت گرفته است نشان می دهد که علی رغم درج این مساله درکتب درسی و اصرار صدا وسیما و... الزام به حجاب نتوانسته نتیجه مطلوبی را در مقابل جامعه ایران بگذارد، بلکه ما شاهد تضعیف روز افزون حجاب در جامعه هستیم، این نشان می دهد که اجبار بر مسایلی همچون حجاب نه تنها مؤثر نیست بلکه اثری برعکس دارد، پس به جای تعصب بر مبانی تجربه شده باید فکری دیگر کرد و طرحی نو درانداخت.»

آیا این سخن قابل قبول است؟ در پاسخ باید گفت هرچند در نامطلوب بودن وضعیت فعلی حجاب در جامعه اسلامی ایران جای هیچ گونه تردیدی وجود ندارد، اما سوال مهمی که در این زمینه مطرح است این است که آیا وضعیت امروزی حجاب در جامعه ما یک پدیده تک علتی است و تنها متاثر از قانونی شدن حجاب است؟ آیا می توان پذیرفت که حرکت های زیگزاگی و به اصطلاح عمومی (شل کن - سفت کن) در مورد حجاب و نیز رفتارهای متناقض حکومتی و نیز پمپاژ تبلیغاتی مسموم بر علیه حجاب چه از رسانه های خارجی و چه از رسانه های داخلی و ترویج سبک زندگی غربی در شئون مختلف زندگی توسط همین رسانه ها و ارزش بخشی به ارزشهای ضد اسلامی مدرنیته و نیز وضعیت اسفبار حجاب در سلبریتی ها به عنوان گروهی از تنظیم کنندگان رفتار اجتماعی و ... تاثیری در وضعیت نا مطلوب کنونی نداشته است؟

اگر یک صدایی در این زمینه وجود داشت و نخبگان ما و بخصوص سیاستمداران به جای عاریت گرفتن سبک زندگی از غرب و شرق بر اساس وظیفه و تعهد خود یک صدا از ارزشهای اسلامی دفاع می کردند این چنین مفاسدی پیش می آمد؟ وقتی خانمی می‌بیند که از یک طرف به خاطر بدحجاب بودن نهی از منکر می شود ولی از طرف دیگر سلبریتی‌های مقبول همین جامعه به گونه دیگری زندگی می‌کنند و گاه مسئولان وحتی رؤسای جمهور هم به داشتن عکس یادگاری با سلبریتی بد حجاب افتخار می کند و دیگری فریاد می زند که «دین آزادی را نمی تواند محدود کند» و ... طبیعتا دچار دوگانگی شده و الزام به حجاب را نه حکم الهی، بلکه افراط عده ای خود سر می پندارد.

آیا نارسایی‌های اقتصادی در کنار فساد های اقتصادی و سیاسی و فرهنگی برخی مسؤولین، در رویگردانی از فرهنگ اسلامی بی تاثیر بوده است؟ عجیب‌تر از همه این است که عده ای زیر پرچم دفاع از مردم به جای مقابله همه جانبه با فقر و تبعیض و فساد برخی مسؤولین که مشکلات اصلی جامعه امروزی قلمداد می گردند، کمر همت به مقابله با قانون حجاب بسته اند که حتا اگر اشتباه وغلط باشد در برابر آن مشکلات بی اهمیت می نماید. به نظر می رسد یکی از اهداف پررنگ کردن چنین مسائل حاشیه ای و کم اهمیت تر، به فراموشی سپردن مطالبات اصلی و مهمتر جامعه باشد تا به واسطه آن مطالبات منافع غیر مشروع برخی افراد و گروهها تحت تاثیر قرار نگیرد!

از سوی دیگر باید پرسید در چهاردهه گذشته چند حرکت مؤثر و مطلوب فرهنگی در زمینه ترویج حجاب در جامعه ما صورت پذیرفته است؟

همه این ها در حالی است که قانون حجاب در کشور ما هیچ گاه به طور کامل و جدی اجرایی نگشته؛ معابر و اماکن عمومی در بسیاری از شهرها و حتا ادارات دولتی بهترین شاهد این مدعاست؛ حتا در برهه هایی که ادعا می شود که قانون حجاب اجرایی گردیده است، همراه با برخی حواشی غیر قابل دفاع بوده است؛ با این وصف این که وضعیت فعلی حجاب را متاثر از قانونی بودن حجاب بدانیم مصداق همان مثل معروف «آش نخورده و دهان سوخته» است.

۳-زنان ایرانی طرفدار حجاب‌اند

افزون بر مطالب پیش گفته در مورد ادعای بدتر شدن وضع حجاب، این سوال مطرح است که آیا زنان ایرانی با حجاب مخالف‌اند و بی‌حجابی را برای خود می‌پسندند یا اینکه بر عکس زنان ایرانی طرفدار حجاب و عفاف اند؟ پیش از پاسخ به این پرسش مهم این نکته را باید گوشزد کرد که متاسفانه مفهوم حجاب در جامعه ایران در سالهای گذشته تغییر قابل توجهی کرده است و بر این اساس بسیاری از زنانی که از نظر فقهی بدحجاب تلقی می گردند خود را محجبه می دانند.

دلیل این تناقض را در دو مساله می‌توان خلاصه کرد: اول، کم اطلاعی از چیستی و موازین حجاب به خصوص در نسل جدید، و دوم، این که مهندسی رفتار در جامعه به زنان اجازه نمی دهد آن گونه که خود می پسندند با حجاب باشند؛ نتایج یک نظرسنجی در تهران که توسط مرکز مطالعات استراتژیک ریاست جمهوری در سال 95 منتشر شد نشان می دهد بسیاری از زنان تهرانی حجابی که برای خود می پسندند را رعایت نمی کنند۴ 

همچنین بر اساس گزارش مرکز پژوهشهای مجلس با عنوان «عوامل مؤثر بر اجرایی شدن سیاست های حجاب و راهکارهای پیش رو»۵ که به چند سال پیش انتشار یافته است، حجاب شرعی برای ۳۵درصد و حجاب عرفی برای حدود ۵۵درصد از زنان ایرانی ارزشمند محسوب می گردد، این به معنای گرایش حدوداً ۹۰ درصدی زنان ایران به اصل حجاب است.

این گزارش همچنین اضافه می کند که بیش از ۸۵درصد جمعیت زنان بد حجاب به لحاظ ذهنی خود را محجبه می دانند.

۱-برای مطالعه بیشتر در زمینه خصوصی بودن یا نبودن حجاب و نیز وجوه دخالت حکومتی در آن رجوع شود به: غلامی، علی؛ حجاب در کشاکش حریم خصوصی و حقوق عمومی، فصلنامه مطالعات حقوقی دولت اسلامی، سال دوم، شماره چهارم، تابستان 1392،

۲- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اصل چهارم.

۳- سایت خبرگزاری تسنیم ( www.tasnimnews.com ) ، کد خبر 1645853 .

۴- بر اساس این گزارش ضمن ارایه 8 تصویر به زنان تهرانی از آن ها خواسته شده است که الگوی مناسب برای خود را مشخص کنند، از این بین تنها ۲ تصویر بدون حجاب اند که مجموعا کمتر از ۶‌درصد دو تصویر بدون حجاب را انتخاب کرده اند، درعین حال حجاب کامل شرعی نیز در مجموع کمی بیش از ۳۵ درصد طرفدار دارد. در عین حال در سوال دیگری از زنان تهرانی خواسته شده است که از بین تصاویر وضعیت فعلی حجاب در جامعه را مشخص کنند که مقایسه بین پاسخ سوال اول ودوم نشان می دهد که اکثر زنان تهرانی حجابی که برای خود می پسندد را رعایت نمی کنند. این نظر سنجی مربوط به سال ۱۳۹۳ می‌باشد.

این گزارش هم چنین نشان می دهد که گرایش به الگوی حجاب شرعی به شکل قابل توجهی کاهش پیدا کرده است که این مطلب مهم توجه ویژه دلسوزان و دست اندرکاران و به خصوص حوزه های علمیه را می طلبد.

۵- تارنمای مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ( http://rc.majlis.ir )، « عوامل مؤثر بر اجرایی شدن سیاست های حجاب و راهکارهای پیش رو»، کد خبر: 1067210

پایان پیام/