دُردانه خزر به زندگی بازگشت

بازگشایی کانال آب‌رسان و تسهیل در تبادل آبی بین دریای خزر و خلیج گرگان موجب بهبود پارامترهای کیفی آب شده که افزایش تعداد و تنوع پرندگان مهاجر و ماهیان استخوانی در این اکوسیستم بیانگر ثمربخشی اقدام دولت سیزدهم در نجات این اکوسیستم است.

خبرگزاری فارس گلستان - اعظم محبی: کم توجهی و تساهل مدیران متولی در سنوات گذشته و البته تغییرات شدید اقلیمی و کاهش آورد رودخانه‌ها به خلیج گرگان سبب شد تا مهم‌ترین زون آبی پناهگاه حیات وحش و ذخیره‌گاه زیست کره میانکاله در وضعیت بغرنجی قرار بگیرد.

با روی کارآمدن دولت مردمی و جهادی آیت الله رئیسی در سال ۱۴۰۰، احیا و نجات این بوم سازگان به طور جدی در دستور کار قرار گرفت و رئیس جمهور در سفر اسفند ماه همان سال، دستور آغاز عملیات نجات بخشی خلیج گرگان را صادر کرد.

طی حدود دو سال عملیات لایروبی، در دی ماه امسال شاهد بازگشایی یکی از کانال‌های آبرسان بین دریای خزر و خلیج گرگان بودیم و میلیون‌ها مترمکعب آب وارد پهنه آبی خلیج گرگان شد.

مشاهدات میدانی خبرنگار فارس، روایت ساحل نشینان، تصاویر ثبت شده و البته نقشه‌های هیدروگرافی حاصل از داده‌های ماهواره‌‌ای بیانگر آن است که طی چهار هفته پس از بازگشایی کانال آراکانال یا همان کانال آشور شاهد پیشروی محسوس آب در نوار ساحلی خلیج گرگان و افزایش تراز آب در نواحی مختلف این اکوسیستم هستیم و هزاران هکتار از عرصه‌های مرتعی واقع در اراضی مستحدثه در بندرترکمن، بندرگز و گلوگاه به زیر آب رفته است.

هرچند تلاش دولت سیزدهم موجب تغییرات کمی محسوس در آب خلیج گرگان شد اما نباید از تحولات کیفی آب این زیستگاه بر اثر این مداخله ثمربخش غافل شد.

هدایت میلیون‌ها مترمکعب آب خزر به داخل خلیج گرگان سبب شد تا شوری آب و دیگر پارامترهای کیفی آب در خلیج گرگان نسبت به ماه گذشته و قبل از بازگشایی تا حدود ۵۰ درصد کاهش یابد؛ به روایت ساده‌تر شرایط زیست برای موجودات و آبزیان این منطقه بهبود مشهودی یافت.

قبل از بازگشایی کانال آشوره و طی چند سال گذشته، به سبب تبخیر شدید آب، ورود فاضلاب خانگی صنعتی و کشاورزی کیفیت آب خلیج گرگان به شدت کاهش یافته بود. افت کیفی آب خلیج گرگان در کنار کاهش کمی آب سبب شده بود که جمعیت سالمندان این اکوسیستم سیر نزولی به خود بگیرد که این چالش هم روی تنوع و پراکندگی گونه‌ها و هم بر تعداد جمعیت پرندگان اثر مستقیم گذاشته بود و میزان زیست‌مندان مهم‌ترین زون آبی ذخیره‌گاه زیست کره و پناهگاه حیات وحش میانکاله را شدیداً کاهش داده بود اما شواهد میدانی و نظر کارشناسان حکایت از آن دارد که پس از بازگشایی و بهبود کیفی آب خلیج گرگان وضعیت زیستمندان بهبود یافته است.

*صید ماهیگیران خلیج گرگان چند برابر شد

لایروبی حدود ۱۰ کیلومتر کانال به عرض متوسط ۲۰۰ متر سبب شد تا به همراه جریانات آبی و کولاب‌ها انواع کلونی ماهیان خزری مانند کپور، کفال و تلاجی وارد خلیج گرگان شود که افزایش چشم‌گیر صید ماهیگیران از خلیج گرگان در هفته‌های اخیر موید این مطلب است.

در بخش پرندگان هم شاهد حضور گونه‌های بیشتری از پرندگان در خلیج گرگان هستیم، تصاویر و بازدیدهای میدانی از خلیج گرگان بیانگر رشد محسوس و چند برابری جمعیت فلامینگوها، باکلان‌ها (قره غاز) و حواصیل‌ها در خلیج گرگان هستیم و سایر گونه‌ها مانند غازها پلیکان‌ها و اردک‌ها هم به وفور به چشم می‌آیند.

*دیدن پرندگان داشت به رویا تبدیل می‌شد

یکی از فارغ التحصیلان محیط زیست در این خصوص به خبرنگار فارس گفت: علاقمندان و دوستداران طبیعت در گلستان طی چند سال اخیر در فصول سرد سال خبرهای ناگوار بسیار شنیدند؛ وقوع مکرر آتش سوزی در جنگل‌های هیرکانی و یا ثبت مرگ و میرهای تکراری پرندگان در خلیج گرگان از جمله این اخبار ناگوار است.

منصور احمدی ادامه داد: در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ در یک رخداد کم سابقه حدود ۸۰ هزار قطعه انواع پرندگان آبزی و کنار آبزی در خلیج گرگان تلف شدند؛ موضوعی که تلخی آن تا سال‌ها در اذهان ماندگار خواهد بود.

وی گفت: مرگ هزاران قطعه فلامینگو، چنگر و کاکایی موجب شد تا مقوله مهاجرپذیری و امنیت خلیج گرگان به عنوان یکی از اصلی‌ترین مناطق زمستان گذرانی پرندگان در جمهوری اسلامی ایران به خطر بیفتد.

احمدی افزود: براساس آمارهای رسمی، در سنوات گذشته بین ۱۰۰ تا ۱۳۰ گونه انواع پرندگان در پناهگاه حیات وحشی میانکاله و خلیح گرگان واقع در استان‌های گلستان و مازندران رویت و ثبت شده است که تعداد آنها به 1.5 میلیون بال هر فصل هم می‌رسید.

وی ادامه داد: اصلی‌ترین علت مرگ پرندگان و وقوع بوتولیسم در خلیج گرگان، ثبات مطلق در پهنه آبی این اکوسیستم بود، یعنی ماه‌ها در این پهنه آبی هیچ جریان آبی موثری نداشتیم.

این فعال محیط زیست گفت: به طور معمول در آب‌های راکد فعل و انفعالات باکتریایی در گونه‌های گیاهی مانند جلبک‌ها افزایش یافته و این امر سبب کاهش شدید اکسیژن و وتولید بیوتوکسین و مرگ پرندگان می‌شود.

احمدی افزود: بازگشایی کانال سبب بهبود کیفی آب می شود و به طور حتم رخدادهایی مانند بوتولیسم و مرگ پرندگان را نخواهیم داشت.

وی بیان کرد: براساس آمارهای اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان سال گذشته، ۸۶ هزار قطعه انواع پرنده مهاجر آبزی و کنار آبزی در استان سرشماری شدند که در مقایسه با ۱۵۶ هزار قطعه سال ۱۴۰۰ حدود ۵۰ درصد کاهش جمعیت را نشان می‌دهد و اگر لایروبی اتفاق نمی افتاد رویت پرندگان آبزی رویا می‌شد.

*تضمین حفظ محیط زیست با درآمدزایی برای بومیان

یکی از بومیان و ساحل‌نشینان گلستان هم به خبرنگار فارس گفت: انواع مرغابی‌ها، قو، پلیکان، حواصیل، چنگر، پرستوها، آبچلیک‌ها، غاز، فلامینگو، باکلان و عقاب دریایی دم سفید از جمله گونه‌های پرندگان مهاجری هستند که نیمی از سال را در زیستگاه‌های آبی گلستان و بندرترکمن ساکن می‌شوند.

عبدالرحمن توماج افزود: اسکان و حضور پرندگان مهاجر آبزی و کنارآبزی و زمستان‌گذرانی ده‌ها گونه پرنده کمیاب در پهنه آبی پیرامون جزیره آشوراده و خلیج گرگان، فرصت اجرای تورهای پرنده‌نگری را به‌عنوان یک صنعت سبز و پردرآمد در این استان مهیا کرده است.

وی ادامه داد: اکثر اهالی ساکن در حاشیه زیستگاه‌های استان افرادی کم درآمد بوده و صنعت پرمنفعتی مانند پرنده‌نگری می‌تواند منبع پایداری برای اشتغال و درآمدزایی آنها شود که همه این اتفاقات از ثمرات لایروبی است.

توماج افزود:‌ ساخت آلاچیق و اسکان مسافران، ایجاد مشاغلی همچون تورلیدر و قایقرانی، فروش صنایع دستی، طبخ و فروش غذاهای بومی و محلی و تامین اقلام موردنیاز گردشگران و مسافران از جمله مشاغلی است که زمینه رونق اقتصادی مناطق پیرامونی اکوسیستم های آبی و زیستگاه های ساحلی استان را مهیا می سازد.

وی گفت : درآمدزایی پایدار برای بومیان حفظ محیط زیست را تضمین می کند.

*کیفیت آب خلیج بهبود یافت

مدیر بنادر و دریانوردی گلستان هم به خبرنگاران گفت: با اقدامات انجام‌ شده در قالب طرح احیای خلیج‌ گرگان، اکنون امکان ورود بیش از ۱۶۰ میلیون مترمکعب آب به این خلیج راهبردی فراهم شده است.

نوراله عباسی افزود: قبل از اجرای اقدامات علاج‌بخشی، شوری آب خلیج‌گرگان به ۴۸ میلی‌گرم در هزار افزایش یافته بود که بعد از احیا و بازگشایی کانال آشور، شوری آب به ۲۷ میلی‌گرم در هزار رسیده و ۲۱ میلی‌گرم در هزار از آن کاسته و کیفیت آب بهتر شده است.

عباسی افزود: اکنون ارتباط آب بین دریا و خلیج‌گرگان برقرار و حدود ۳۰ سانتی‌متر ارتفاع آب افزایش یافته است و پیش‌بینی می‌شود تا یک ماه آینده تراز آب خلیج با دریا هم سطح شود.

* ورود 1.5 میلیارد مترمکعب آب خزر به خلیج گرگان

استاندار گلستان هم در مراسم آغاز بهره‌برداری از کانال جدید آشوراده و افتتاح عملیات آبرسانی به خلیج گرگان گفت: برقراری تبادل آبی خلیج گرگان با دریای خزر ۱.۵ میلیارد متر مکعب آب وارد این خلیج می‌کند.

علی محمد زنگانه تاکید کرد: جاری شدن آب دریا به خلیج ضمن برقراری تبادل آب موجب افزایش آب خلیج از ۳۵ به ۷۰ سانتی متر و کاهش شوری آب  خلیج می شود و البته در راستای بهبود کیفیت آب خلیج به عنوان اقدام مداخله‌ای دیگر به دنبال احیای حق آبه خلیج از قره سو و نکارود هستیم تا با ورود آب شیرین اکوسیستم منطقه بهبود یابد.

آبگیری خلیج گرگان علاوه بر افزایش محسوس میزان صید ماهی در خلیج گرگان در حوزه پرنده نگری هم بسیار اثربخش خواهد بود. میزبانی از خیل بی‌شمار پرندگان در خلیج گرگان، می‌تواند امکان فعالیت و اشتغال حداقل چند صد نفر از علاقه مندان به فعالیت‌های مرتبط با پرنده نگری را فراهم کند که همه این موارد بخشی از تبعات مثبت لایروبی کانال آبرسان خلیج گرگان است.

در این باره ویدئو زیر را مشاهده کنید:

پایان پیام/83026