تجربه موفق کشورها برای مبارزه با قاچاق در داروخانه‌های آنلاین
طبق ضوابط سازمان غذا و دارو برخی از داروخانه‌ها با تأسیس وب‌گاه اختصاصی می‌توانند فرآورده‌های غیردارویی بفروشند. این در حالی است که جای خالی برخی اقدامات سیاستی مانند اعتبارسنجی، منجر به کلاهبرداری و فروش کالای تقلبی و قاچاق شود.
به گزارش گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس، امروزه با گسترش اینترنت و فراگیری تلفن‌های همراه هوشمند در کشورها، زیرساخت لازم برای رونق تجارت الکترونیکی ایجاد شده است. این موضوع در کنار شیوع ویروس کرونا و لزوم خانه‌نشینی، زمینه رشد سریع‌تر اقتصاد دیجیتال را فراهم آورد؛ لذا فروشندگان کالا و خدمات به دنبال عرضه محصولات خود و خریداران در پی جستجوی آن از طریق تارنما یا سکوهای اینترنتی هستند. در این میان یکی از الزامات تجارت الکترونیکی، اعتماد خریداران به فروشگاه و فروشنده اینترنتی است.
طبق گزارش سالانه مرکز توسعه تجارت الکترونیکی وزارت صمت، تعداد سفارش‌های اینترنتی در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۸ (قبل از شیوع ویروس کرونا) دوبرابر شده است. این آمار تنها مربوط به فروشگاه‌هایی است که نماد اعتماد الکترونیکی دریافت کرده‌اند. ولی بخشی از خرید و سفارش‌های اینترنتی مربوط به شبکه‌های اجتماعی است که پیرو هشدارهای پلیس فتا خرید از این فروشگاه‌ها، نیاز به بررسی و اصالت‌سنجی دارد؛ زیرا امکان تخلف توسط فروشگاه‌ها وجود داشته و پیگیری و شکایت از آن به‌راحتی امکان‌پذیر نیست.
علاوه بر کلاهبرداری مالی، به گفته برخی از کارشناسان، فروشگاه‌های گمنام در شبکه‌های اجتماعی می‌توانند عرضه‌کننده محصولات قاچاق و بی‌کیفیت باشند. یکی از مثال‌های آن عرضه فرآورده‌های دارویی است که مسئولین سازمان غذا و دارو اشاره دارند که مردم از خرید دارو و مکمل در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بر حذر باشند.
با وجود فعالیت قانونی برخی از داروخانه‌ها، سازوکاری برای تأیید و صحت سنجی داروخانه‌های دارای مجوز فروش اینترنتی برای اقلام غیردارویی توسط کاربران وجود ندارد. مطابق دستورالعمل سازمان غذا و دارو، داروخانه‌ها صرفاً با تأسیس تارنما و اخذ مجوز نماد اعتماد الکترونیکی از مرکز توسعه تجارت الکترونیکی، مجاز به فروش اقلام سلامت‌محور غیردارویی از طریق تارنما هستند. این اقلام شامل فرآورده‌های بهداشتی، آرایشی، مکمل‌های تغذیه‌ای، شیرخشک، فرآورده‌های طبیعی و سنتی، ملزومات مصرفی پزشکی می‌شود.
سازمان غذا و دارو فهرست داروخانه‌های دارای مجوز فروش اینترنتی را تنها یک‌بار آن هم در آبان ۱۴۰۰ منتشر نموده است که از حدود سیزده هزار داروخانه فعال در آن سال تنها دویست و پنجاه و هشت داروخانه این مجوز را دریافت کرده است. از طرفی مطابق با قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات که تنها قانون لازم‌الاجرا در حوزه شفافیت است، مؤسسات باید فهرست مجوزهای خود را منتشر نمایید. همچنین مطابق قانون تسهیل صدور مجوز کسب‌وکار مجوزهای صادره از درگاه ملی مجوزها باید به‌صورت عمومی منتشر شود؛ اما ازآنجایی‌که درخواست این مجوز همچنان به‌صورت کاغذی و نامه‌نگاری به دانشگاه‌های علوم پزشکی در سراسر کشور صورت می‌گیرد، در پایگاه اطلاعات صاحبان کسب‌وکار وزارت اقتصاد هیچ یک از دارندگان این مجوز یافت نمی‌شود. همه این موارد موید آن است که یک کاربر در میان فضای وسیع اینترنت نمی‌تواند فروشندگان مجاز فرآورده‌های سلامت‌محور غیردارویی مثل مکمل‌های ورزشی را پیدا کند.
نگاهی به یک تجربه مشابه بین‌المللی
اعتمادسازی برای خرید اینترنتی موضوعی جهانی است. یکی از چالش‌ها در اتحادیه اروپا نسبت به داروخانه‌های برخط، امکان عرضه و فروش داروهای تقلبی است. برای همین در سال ۲۰۱۱ برای کشورهای عضو اتحادیه اروپا، لوگویی مشترک طراحی و معرفی شد. در سال ۲۰۱۴ با طراحی جدید و یکسان‌سازی، جزئیات طراحی به تصویب کمیسیون اروپا رسید تا کاربران بتوانند تارنمای داروخانه مجاز را شناسایی کنند.
این نشان‌واره چینش خاص برای نوشته و تصویر پرچم میزبان داراست که فقط طراحی آن در اتحادیه اروپا مورد بررسی قرار گرفته است و اعطای مجوز این نشان‌واره برای هر کشوری متفاوت و مطابق ضوابط و قوانین کشور عضو خواهد بود.
در آمریکا نیز برای متمایزشدن تارنماهای مجاز از جعلی و جلب اطمینان کاربران به تارنما سازوکاری وجود دارد. بدین منظور ایجاد دامنه.pharmacy روشی برای احراز صلاحیت تارنماهای مجاز داروخانه‌های برخط در آمریکا است. برای دریافت این دامنه نیاز به تأیید انجمن ملی هیئت‌های داروسازی (NABP) وجود دارد و دریافت این دامنه تنها برای داروخانه، شرکت‌های بیمه درمان، مطب‌های پزشکی، دانشکده داروسازی و شرکت‌های پخش دارو امکان‌پذیر است. سازمان NABP به‌عنوان تنظیم‌گر این بخش، در سامانه خود فهرست داروخانه‌های برخط را قرار داده است.
ازاین‌رو کارشناسان پیشنهاد می‌دهند در کشور ما نیز سازمان غذا و دارو به‌عنوان متولی امر با ایجاد سازوکار مشابهی در طراحی نماد اعتماد در حوزه داروخانه برخط، اعتماد و اطمینان برای کاربران را افزایش داده و امکان اعتبارسنجی را فراهم کند. با مشخص‌شدن تارنمای داروخانه و استعلام برخط آن علاوه بر امکان نظارت بهتر، می‌تواند امکان عرضه اینترنتی فرآورده‌های دارویی بدون نسخه صورت‌گرفته و با اتصال سامانه‌های نسخه الکترونیکی امکان سفارش دارو نسخه‌ای فراهم شود و در نهایت با ساماندهی تارنماهای مجاز با فروشندگان غیرمجاز یا همان ناصرخسرو مجازی مقابله و برخورد قانونی کرد.
پایان پیام/