ایران استوار؛44 سال افتخار| صندوق توسعه ملی ابزاری برای عدالت بین نسلی/ برخی روستاهای محروم پس از انقلاب کشف شد
رئیس کمیته کسب‌وکار کمیسیون اقتصادی مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: پهلوی درآمدهای سرشار نفتی را به صورت غیرعادلانه هزینه میکرد، اما جمهوری اسلامی با راه‌اندازی صندوق توسعه ملی، به واژه عدالت بین‌نسلی معنا بخشید و با واگذاری سهام عدالت، ضریب جینی را کاهش داد.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، رعایت عدالت در برخورداری از امکانات و ثروت‌های خدادادی کشور از مهمترین شعارهای انقلاب اسلامی است، گرچه هنوز با تحقق کامل این شعار و آرمان فاصله داریم، اما روند حرکت به سمت ایجاد عدالت و توازن منطقه‌ای و عدالت اقتصادی بین نسل‌ها است.
در رژیم پهلوی قیمت نفت به واسطه جنگ اعراب و اسرائیل در سال‌های پایانی فعالیت شاه خائن، به شدت افزایش یافت و درآمدهای سرشار نفتی به صورت غیرعادلانه در شهرهای بزرگ و مرکز کشور هزینه می‌شد، اما بعد از انقلاب اسلامی تلاش برای ایجاد توازن منطقه‌ای و عدالت منطقه‌ای انجام شد و با راه‌اندازی صندوق توسعه ملی برای درآمدهای انفال (اموال مازاد بر مالکیت مردم و متعلق به عموم جامعه) و نفت و گاز تلاش شد عدالت بین‌نسلی و برخورداری نسل‌های آینده از درآمدهای نفت و گاز نیز مدنظر قرار گیرد؛ گرچه تحریم‌ها موجب شد دولت هم از منابع صندوق توسعه ملی استفاده کند، اما به هر حال چاره‌ای جز این نیست.
هم اکنون 40 درصد از درآمد فروش نفت و گاز برای رعایت عدالت بین‌نسلی وارد صندوق توسعه ملی می‌شود.
در راستای بررسی برخی ابعاد اقتصادی در حکومت پهلوی و دستاوردهای انقلاب اسلامی با حمیدرضا فولادگر، مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی و رئیس کمیته کسب وکار کمیسیون اقتصادی مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت‌‌وگو کردیم؛ وی سابقه 4 دوره نمایندگی مجلس را در کارنامه خود دارد؛ در ادامه گفت‌و‌گوی وی با فارس را می‌خوانید.
فارس: مهمترین دستاورد انقلاب در زمینه عدالت اقتصادی چیست و آیا حرکت اقتصاد به سمت عدالت است؟
فولادگر: انقلاب اسلامی در 44 سال گذشته فراز و نشیب‌های زیادی داشته و خدمات زیادی به مردم انجام داده است در عین حال مشکلات و نارسایی‌هایی نیز وجود دارد. مهمترین مسأله این است که کشوری که قبلاً وابستگی کامل به خارجی‌ها داشت، هم اکنون کاملاً مستقل شده و شعار پایه انقلاب یعنی استقلال و آزادی محقق شده و ایران به یکی از مستقل‌ترین نظام‌های دنیا تبدیل شده است.
در زمینه سیاست دفاعی قبل از انقلاب، ارتش درست و حسابی وجود نداشت و بیش از 40 هزار مستشار نظامی در کشور بودند اما اکنون ایران به قدرت نظامی منطقه تبدیل شده و در حالی که مستقل است بیش از 90 درصد اقلام نظامی هم در داخل کشور تولید می‌شود.
رفع مشکلات اقتصادی طی 12 سال گذشته در اولویت قرار گرفته است، به گونه‌ای که در این سال‌ها نامگذاری سال توسط مقام معظم رهبری با رنگ و بوی اقتصادی بوده است. با این حال عده‌ای از روی کینه و یا جهل فکر می‌کنند رژیم قبل از نظر اقتصادی بهتر بوده است، یا اینکه شرایط مردم خوب بوده است.البته این نکته را هم باید بگوییم که کل دنیا طبعا از فناوری‌های جدید استفاده کرده و از توسعه و پیشرفت برخوردار می‌شود و در هر نظامی یکسری کارهای عمرانی انجام می‌شود
فولادگر: در سال‌های آخر فعالیت رژیم پهلوی، بعد از جنگ اعراب و اسرائیل در سال 1352 قیمت نفت به شدت بالا رفت و درآمد سرشاری نصیب کشورهای نفتی از جمله ایران شد و فروش نفت خام به روزانه 6 میلیون بشکه رسید. جمعیت کشور آن زمان حدود 25 میلیون نفر بود و تا اوایل انقلاب این جمعیت به حدود 30 میلیون نفر رسید یعنی رقم سرانه درآمد نفتی به تناسب جمعیت بالا رفته بود، در حالی که اکنون بعد از 44 سال جمعیت کشور به حدود 85 میلیون نفر یعنی بیش از سه برابر افزایش یافته و فروش نفت روزانه به یک تا 1.2 میلیون بشکه در روز رسیده یعنی درآمد نفت حدود یک پنجم شده و سرانه درآمد نفتی به یک پانزدهم کاهش یافته است. در آن موقع عمده درآمد نفت صرف هزینه دولت می‌شد سهم مالیات بسیار کم بود در حال حاضر سهم نفت از بودجه دولت به 30 درصد و سهم مالیات بر عوارض و واگذاری دارایی‌های مالی و اوراق مشارکت به 70 درصد رسیده است.
یک بخش درآمد مردم است که کاهش پیدا کرده از طرف دیگر وضع زندگی مردم است که بهتر شده است، میانگین برخورداری مردم از خودرو، وسایل زندگی و سایر امکانات رفاهی قابل مقایسه با اوایل انقلاب نیست، آن موقع مردمی که حقوق‌بگیر، کارمند و کارگر بودند، بر اساس نرخ دلار 7 تومانی اگر محاسبه شود درآمد مردم چه میزان بود، الان همان حقوق و کارگر و کارمند با توجه به درآمد کنونی دلار افزایش یافته مهم این است که باوجود مشکلات معیشتی مهمترین مسأله مدنظر دولت‌ها زندگی مردم است.
* رشد شاخص برخورداری مردم از نظر وسایل منزل و حامل‌های انرژی/ تورم در اواخر حکومت پهلوی بیداد میکرد
فارس: بحث شکاف طبقاتی و فاصله درآمدی از اول انقلاب تاکنون چه تغییری پیدا کرده است؟
فولادگر: شکاف طبقاتی آن موقع بیشتر بوده سطح زندگی مردم فاصله زیادی داشت، عده زیادی در حاشیه شهرها و حتی در حلبی‌آبادها بودند، تفاوت سطح زندگی زیاد بود، البته اکنون همه مشکلات حل نشده، اما سطح درآمد مردم بهتر شده با این وجود هنوز هم افرادی زیر خط فقر وجود دارند، اما وضع شهرها طوری شده است که شاخص برخورداری مردم از نظر وسایل منزل و حامل‌های انرژی بسیار بهتر شده است. قبلاً درصد اندکی از مردم از وسایل کامل مانند گاز خوراک‌پذیری و یخچال فریز، ماشین‌لباسشویی و اتومبیل استفاده میکرد، در هر کوچه دو سه خانه بیشتر اتومبیل نداشتند، اما در حال حاضر با وجود همه گرانی‌ها در خودرو و وسایل متوسط برخورداری خانوارهای ایرانی از خودرو و وسایل زندگی و حمل و نقل بهتر شده است و با این شاخص‌ها مقایسه وضعیت اقتصادی مردم قبل و بعد از انقلاب اسلامی مشخص می‌شود. البته محاسبات دقیق تولید ناخالص داخلی و ضریب جینی نشان می‌دهد که وضعیت بهتر شده است. عده‌ای می‌‌گویند در زمان قبل از انقلاب تورم وجود نداشته در حالی که در فاصله سال 42 تا 57 نیز تورم در کشور وجود داشته و به ویژه در سال‌های آخر حکومت رژیم قبلی تورم شدیدتر شده است.
* کاهش ضریب جینی با واگذاری سهام عدالت و پرداخت یارانه نقدی
فارس: آیا واگذاری سهام عدالت و پرداخت یارانه نقدی توانست ضریب جینی و فاصله طبقاتی را بهتر کند؟
فولادگر: در یک مقطعی بعد از یارانه نقدی و پرداخت سهام عدالت ضریب جینی که نشانگر فاصله درآمدی طبقات کشور است بهتر شد حتی ضریب جینی به 40 صدم واحد رسید که عدد بسیار خوبی است البته بعدا در سال‌های بعد این ضریب به 0.35 واحد رسید و سپس تحریم‌ها از سال 90 و 91 تشدید شد؛ در نتیجه با افزایش قیمت انرژی ضریب جینی در زندگی مردم بیشتر شد و فاصله طبقاتی قدری افزایش یافت. در رژیم قبلی با وابستگی کامل به غرب و شرق هیچ مشکل تحریمی وجود نداشت، یعنی در عین وابستگی به بلوک غرب، ژاندارم منطقه بودند، شاه با بلوک شرق یعنی شوروی هم رابطه‌ای داشت که هرگز با آن رژیم سرشاخ نمی‌شد.
اما بعد از انقلاب جمهوری اسلامی کاملا مستقل شد و این تحریم‌ها هزینه استقلال‌خواهی است که می‌پردازیم در دو سال اول انقلاب درگیر مناطق مرزی و گروهک‌ها شد و بعد از آن 8 سال جنگ تحمیلی و حمله رژیم بعث صدام انجام شد، بعد از آن سازندگی در کشور شروع شد و برنامه‌های توسعه اول تا سوم به بازسازی خرابی‌های جنگ پرداخت و سپس تحریم‌ها به شدت شروع شدند. در حالی که در زمان رژیم قبل هیچکدام از این تحریم‌ها نبود این تحریم‌ها هزینه استقلال ما است اگر تحریم‌ها نبود و اگر جنگ اقتصادی و ترکیبی که در سال جاری شروع شد ما چنین مشکلاتی نداشتیم اما ساختار اقتصاد را اصلاح می‌کنیم و با وجود شاخص‌های مختلف شرایط مردم بعد از انقلاب بهتر شده است. مهمترین دلیل تحریم‌ها به خاطر استقلال‌طللبی جمهوری اسلامی است و نظام اسلامی با وجود همه مشکلات تلاش دارد خدمات بهتری به مردم ارائه کند.
* عدالت و توازن منطقه‌ای بعد از انقلاب اجرا شد/ پس از انقلاب روستاهای محروم را کشف می‌کردیم
فارس: چه میزان عدالت و توازن منطقه‌ای بعد از انقلاب اجرا شده است و آیا بودجه کشور به صورت عادلانه بین مناطق توزیع می‌شود؟
فولادگر: به نکته درستی اشاره کردید و آن توازن منطقه‌ای است که یکی از موفقیت‌های کشور حرکت به سمت این توازن و تعادل است در رژیم گذشته تلاش می‌شد کارهای عمرانی برای تهران و شهرهای بزرگ و مراکز استان‌ها متمرکز شود و چهره پایتخت زیبا باشد در تهران هم خیابان‌های اصلی زیبا بودند اما در حاشیه شهرها فاجعه بود. در استان‌های محروم کشور هنوز آثار محرومیت وجود دارد و ظلم مضاعف دوره‌های قبل باعث شده بود که هنوز آثارش در مناطق مرزی و حاشیه‌ای وجود دارد.
دو سه سال بعد از انقلاب منطقه‌ای در استان هرمزگان توسط جهاد سازندگی و شهید آوینی کشف شد به نام بشاگرد و سپس مرحوم عبدالله والی در آنجا حضور پیدا کرد و سال‌ها زحمت کشید تا آنجا را آباد کند قبل از آن خیلی‌ها از وجود منطقه بشاگرد اطلاعی نداشتند و مردم ساکن آن مناطق اصلا خبری نداشتند که در کشور انقلاب شده و شاه برکنار شده است چون نه برق و نه تلویزیون و آب آشامیدنی بهداشتی نداشتند و در سخت‌ترین وضعیت در کپرها زندگی می‌کردند، در استان سیستان و بلوچستان و کردستان هم اوضاع تعریف چندانی نداشت در برخی از این مناطق در درگیری با رژیم شاه ظلم مضاعفی به مردم شده بود و مردم دور از مواهب تمدنی بودند اما پیام انقلاب به دورترین مناطق هم رسید و تلاش کردند که به درد مردم رسیدگی کنند و البته هنوز همه مسائل این مناطق حل نشده است.
فارس: یکی از ابتکارات دولت در راستای تعادل منطقه‌ای ایجاد صندوق‌های پیشرفت و عدالت در هر استان است که سال آینده قرار است به هر یکی از این صندوق‌های استانی یک هزار میلیارد تومان پول واریز شود، آیا می‌توان به عدالت منطقه‌ای نزدیک شد؟
فولادگر: در قالب تبصره 18 لایحه بودجه 1402 پیش‌بینی شده است که تسهیلات اشتغال‌زایی و رونق تولید به صندوق‌های پیشرفت و عدالت در استان‌ها انجام شود که این منابع صرف سرمایه‌گذاری و اشتغال‌زایی در هر استان شود. از طرفی قانون تأسیس شرکت‌های تعاونی فراگیر استانی و شهرستانی هم اجرا می‌شود و همچنین در بودجه استانی یکسری درآمدهایی که در استان‌ها به دست می‌آید در همان استان صرف توسعه و عمران استانی شود. در مولدسازی دارایی‌ها هم منافع به همان شهر و یا استان برگردد و توازن و تعادلی در مناطق ایجاد شود.
فارس: ترکیب جمعیت قبل از انقلاب 30 درصد شهری و 70 درصد روستایی بود، اکنون به 28 درصد روستایی و 72 درصد شهری تغییر پیدا کرده است و آیا این علامت خوبی است یا نه؟
فولادگر: دلیل تغییر ترکیب جمعیت این است که به روستاها کمتر توجه شده و بحث عمران و اشتغال در روستا کمتر بوده است مردم روستا به دلیل کمبود فرصتهای شغلی و از طرفی برای برخورداری از امکانات کشور به سوی شهرها مهاجرت کرده‌اند قبلا بخشی از مردم در شهرها شغل داشتند و برای زندگی به روستا برمی‌گشتند اما عده‌ای کلا از روستا به شهرها مهاجرت کردند و ترکیب جمعیتی شهری و روستایی کاملا برعکس شده است. در نتیجه بخشی از کارهای کشاورزی و دامپروری در روستاها تعطیل شده است و این به دلیل عمران و آبادی شهرها و فرصتهای شغلی است که البته این تهدیدی برای کل کشور به شمار می‌رود که ترکیب جمعیت به هم خورده است و دولت تلاش می‌کند زمینه‌های ایجاد اشتغال در روستاها را فراهم کند تا تشویقی برای مهاجرت معکوس از شهرها به روستاها اتفاق افتد.
فارس: در زمینه امکانات جاده‌های ارتباطی و سایر خدمات تغییرات نسبت به قبل از چه میزان محسوس است؟
فولادگر: در زمینه خدمات جاده‌ای شاخص‌های کنونی با قبل از انقلاب قابل مقایسه نیست قبلا در استان‌ها و شهرهای بزرگ جاده‌های اصلی وجود داشتند و اغلب روستاها جاده خاکی داشتند اما اکنون اغلب راه‌های مواصلاتی به روستاها آسفالت شده شبکه ریلی وجود دارد البته توسعه شبکه ریلی باید افزایش یابد اما در راه‌های شوسه و جاده‌های آسفالت پیشرفت خوبی اتفاق افتاده است.
علاوه بر شبکه ارتباطی شهر و روستا گازرسانی، برق‌رسانی و شبکه آب بهداشتی در روستاها تقریبا کامل شده در رژیم گذشته اغلب روستاها فراموش شده بودند و از نظر گاز و برق هیچ امکاناتی وجود نداشت در حال حاضر جهت‌گیری نظام به سمت افزایش خدمات به روستاها و مناطق محروم و تحقق عدالت در برخورداری از امکانات است ما بزرگ‌ترین شبکه گازرسانی در دنیا را داریم البته امسال به خاطر سرما و افت فشار تهدیدهایی در شبکه گازرسانی داشتیم که دولت می‌تواند در برخی روستاهای دورافتاده به جای لوله‌گذاری برای گاز از مخازن گاز مایع استفاده کند تا دچار افت فشار نشود.
* 90 درصد کشور به شبکه گاز رسانی متصل شد
الان بیش از 90 درصد کشور از شبکه گازرسانی، برق و آب آشامیدنی برخوردار است. قبلا جاده‌ها عمدتا در مراکز استانی و شهرهای بزرگ بود تعداد آزادراه‌ها محدود بود در حال حاضر از نظر جاده‌های مواصلاتی و آزادراه و اتوبان قابل مقایسه نیست قبل از انقلاب از تعداد انگشتان یک دست هم کمتر آزادراه داشتیم، در حال حاضر مراکز استانی آزادراه دارند.
فارس: صندوق توسعه ملی به عنوان عدالت بین‌نسلی چه نقشی در ایجاد عدالت ایفا می‌کند؟
فولادگر: قبلا چنین چیزی وجود نداشت همه درآمد نفت صرف هزینه دولت‌ها می‌شد اما بعد از انقلاب ابتدا حساب ذخیره ارزی برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای مناطق در نظر گرفته شد و بعد از آن صندوق توسعه ملی طراحی شد. به موازات آن فشار تحریم‌ها بیشتر شد کم کم بخشی از درآمد نفت وارد صندوق توسعه ملی شد و به تدریج تا 40 درصد درآمد نفتی مستقیما وارد این صندوق می‌شود که عدالت بین‌نسلی رعایت شود، اگر تحریم‌ها وجود نداشت طبق قانون برنامه پنجم باید تا پایان برنامه 100 درصد درآمد نفتی وارد صندوق توسعه ملی می‌شد، اما به خاطر فشار تحریم‌ها دولت‌ها مجبور می‌شدند بخشی از منابع این صندوق را تبدیل به ریال کنند و به اجرای پروژه‌های عمرانی بپردازند به هر حال صندوق توسعه ملی در جهت رعایت عدالت بین‌نسلی ایجاد شده است.
قبلا فساد بین مسؤولان و مقامات بود که عمده آن به دلیل نبود رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی افشا نمی‌شد اما اکنون اگر فسادی هم روی دهد به خاطر شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های فراوان آنقدر بزرگ‌نمایی می‌شود که افکار عمومی فکر می‌کنند فساد اقتصادی بیشتر شده است، در حالی که به خاطر رسانه‌ای شدن احساس فساد اقتصادی زیاد می‌شود.
عوامل رژیم سابق مقدار زیادی از ثروت‌های کشور را از کشور خارج کردند و عمده درآمد نفتی صرف فساد مسؤولان می‌شد، اما هم اکنون درآمدهای نفتی به کارهای عمرانی و پروژه‌های عمرانی اختصاص می‌یابد، البته انتظارات از انقلاب بسیار بالاست و همین مقدار کم فساد هم زیاد است، اما بحث رسانه‌ای واقعا شدت یافته به هر حال جمهوری اسلامی تلاش می‌کند عدالت بین‌نسلی از طریق صندوق توسعه ملی و توازن منطقه‌ای بودجه رعایت کند.
فارس: با تشکر بابت وقتی که برای این مصاحبه اختصاص دادید.
فولادگر: من هم از شما تشکر می‌کنم.
پایان پیام/