گنجینه های باستانی قلب سبز ایران/جادوی تاریخ در گلستان نمایان است
گرگان- وجود چندین اثر تاریخی منحصر به فرد در گلستان که قلب سبز ایران تلقی می شود، فرصتی بی نظیر برای علاقه مندان به گنجینه های باستانی و جادوی بی پایان تاریخ است.
خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: گلستان از دیدگاه بسیاری از ایرانیان یک منطقه جنگلی و بسیار سرسبز است که جاذبه‌های آن را محدود به درختان به سر به فلک کشیده، رودخانه، تالاب، آبشار و دیگر چشم اندازهای بصری طبیعی است اما واقعیت آن است که استان گلستان به سبب برخورداری از تاریخ غنی و پربار سرشار از جاذبه‌های تاریخی و باستانی است که هر کی می‌تواند نقش بسزایی در جذب گردشگر به ویژه گردشگران علاقه مند به تاریخ ایفا کنند.
برج آجری گنبدقابوس، دیوار بزرگ گرگان، بافت تاریخی گرگان، میل رادکان، کاخ موزه گرگان، پل تاریخی آق قلا، شهر تمیشه و شهر تاریخی جرجان فقط تعدادی از ابنیه و آثار باستانی و تاریخی گلستان هستند که در این گزارش تعدادی از این آثار ارزشمند مطرح شده و تعدادی هم در گزارشات بعدی معرفی خواهد شد.
گنبد قابوس
برج یا گنبدقابوس، مرتفع‌ترین برج و گنبد آجری جهان و مقبره قابوس بن وشمگیر، سازه آجری بازمانده از سده چهارم هجری است که روی یک تپه‌ای خاکی در شهر گنبدکاووس احداث شده است.
ارتفاع این شاهکار معماری اسلامی از روی تپه تا قاعده مخروط ۳۷ متر و ارتفاع گنبد مخروطی آن هم، ۱۸ متر و در مجموع بلندی آن ۵۵ متر است و البته با احتساب ارتفاع ۱۵ متری تپه، مجموع ارتفاع برج گنبدقابوس از سطح زمین تا نوک ۷۰ متر است.
بدنه خارجی مدور گنبدقابوس مانند ستاره ۱۰ پر است و در هر پر (ترک) آن عبارتی کتیبه‌ای شکل با خط کوفی نوشته شده و ورودی بنا دارای سر در هلالی و گلویی مقرنسی است. کتیبه‌های گنبد قابوس با خط کوفی بنایی (معقلی) در عین سادگی کامل خوانا و برجسته هستند و عبارت «بسم الله الرحمن الرحیم، هذا القصر العالی، الامیر شمس‌المعالی، الامیر ابن الامیر، قابوس بن وشمگیر، امر ببنائه فی حیاته، سنة سبع و تسعین و ثلثمائة قمریة و سنة خمس و سبعین و ثلثمائة شمسیة» به راحتی قابل خواندن است که ترجمه آن در بروشورهای معرفی برج اینگونه آمده است «به نام خداوند بخشنده مهربان، این است کاخ باشکوه، امیر شمس معالی، امیر پسر امیر، کاووس فرزند وشمگیر، فرمان داد به ساخت آن در دوران زندگی اش، سال ۳۹۷ هجری قمری و سال ۳۷۵ خورشیدی».
این برج در ۱۰ تیرماه ۱۳۹۱ و در سی و ششمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو که به میزبانی شهر سن پترزبورگ روسیه برگزار شد، به عنوان پانزدهمین بنای تاریخی کشور ایران در فهرست آثار این سازمان جهانی جای گرفت.
دیوار دفاعی گرگان
دیوار بزرگ گرگان یکی از آثار شگفت انگیز معماری پیش از اسلام به شمار می‌آید که هم اکنون از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران به عنوان یکی از گزینه‌های اصلی برای ثبت در فهرست آثار میراث جهانی (یونسکو) مطرح است.
دیوار گرگان یا مار سرخ، سومین دیوار طولانی جهان و مربوط به دوران ساسانیان است، این دیوار دارای تأسیسات پیشرفته و سازه‌های تاریخی بوده که بخش زیادی از آنها زیر خاک مدفون شده است.
دیوار تاریخی گرگان که به نام‌های سد اسکندر، سد انوشیروان، دیوار دفاعی در منابع جغرافیای تاریخی و سفرنامه‌ها نگارش شده، دارای طول ۲۰۰ کیلومتر و عرض دو تا ۱۰ متر، از غرب به شرق گلستان کشیده شده است.
این دیوار در سال ۱۳۸۷ به ثبت ملی رسیده از کوه‌های گلیداغ در مراوه تپه آغاز و تا سواحل گمیشان ادامه دارد و پس از دیوار تاریخی چین با ۶ هزار کیلومتر و دیوار آلمان با حدود ۵۵۰ کیلومتر، سومین دیوار طولانی و بلند جهان محسوب می‌شود که در زمان تأسیس خود کاربری‌های مختلفی از جمله دفاعی و نظامی داشته است.
این دیوار تاریخی که سد فیروز، قزل ییلان، قزل آلانگ و آلان به زبان ترکمنی هم نام گرفته در طول مسیر خود دارای تأسیساتی مانند خندق، زنجیره‌ای از قلعه‌ها، کوره‌های آجرپزی، سد و کانال‌های هدایت آب بوده است.
بررسی‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که مهندسی ایران و امپراتوری ساسانی به خوبی با مهندسی امپراتوری روم رقابت داشته یا حتی از آن پیشی گرفته است.
بافت تاریخی گرگان
سومین بافت بزرگ تاریخی کشور پس از اصفهان و یزد به بافت قدیم گرگان با مساحتی در حدود ۲۰۰ هکتار تعلق دارد.
در بافت تاریخی گرگان دیوارها کاملاً آجری، بام‌ها سفالی و اکثراً قرمز رنگ و کوچه‌های تو در تو و البته باریک بوده و بناهای شاخصی مانند خانه‌های شیرنگی، تقوی، شعرباف، خراسانی، مفیدیان، کبیر، سرای باقری‌ها و امامزاده نور در آن واقع هستند.
تعدادی مسجد، آب انبار، قنات، معابر و واحدهای مسکونی یک یا چند طبقه از جمله بازمانده‌های تاریخی و مشهود در این مجموعه تاریخی است.
گرگان در دوران قاجار ۶ محله به نام‌های سرپیر، دربنو، سرچشمه، میخچه‌گران، نعلبندان، سبزه‌مشهد و میدان داشت که دارای چندین محله فرعی از جمله مثل پاسرو، میرکریم، دوشنبه‌ای، شیرکش، باغشاه، دباغان و شاهزاده قاسم بود.
بافت تاریخی گرگان از دو بخش اداری و مسکونی تشکیل می‌شد که بقایای آن همچنان موجود است.
میل رادکان
میل رادکان با ۳۲ متر ارتفاع و ۱۵ متر قطر به عنوان دومین برج آجری استان بعد از میل گنبد قابوس، در روستایی به نام رادکان در مناطق کوهستانی شهر کردکوی واقع در غرب گلستان قرار دارد.
گذر زمان و از بین رفتن متن کتبیه های موجود در بخش مخروطی و دوار این سازه تاریخی سبب شده تا تاریخ نگاران نتوانند برای کارکرد آن اظهار نظر کنند.
البته یکی از کارکردهای پیش بینی شده برای این اثر تاریخی، نشانگر یا راهنما بودن این سازه برای مسافرانی که در گذشته‌های دور از فلات مرکزی ایران به دریای خزر می‌آمدند.
ورودی میل رادکان در ضلع جنوبی دارای کتیبه‌ای به خط کوفی تزئینی است که هرچند که در گذشته‌های دور تخریب شده اما بر کتیبه‌ای که در زیر گنبد دیده می‌شود شروع ساخت آن در سال ۴۰۷ هجری قمری در زمان فرمانروایی اسپهبد ابوجعفر آورده شده و در ۴۱۱ هجری قمری به دست احمدبن عمر به پایان رسید.
این برج همچنین محل دفن یکی از اسپهبدان آل باوند طبرستان به نام ابوجعفر محمدبن ونوریان باوندی است.
باوندیان خاندانی ایرانی از امیران طبرستان بودند که در حدود ۷۰۰ سال قبل در مناطق کوهستانی این ناحیه شامل جنوب دریای خزر، غرب گیلان و در شرق دشت گرگان حکمرانی می‌کردند.
به گزارش مهر، جاذبه‌های تاریخی گلستان در سالیان اخیر زیر چشم اندازها و مناظر سر سبز این استان پنهان مانده بودند و تلاش مستمری برای معرفی این آثار فاخر تاریخی انجام نشده است. آثاری که به سبب غنی ارزش تاریخی می‌توانند زمینه ساز جذب هزاران گردشگر داخلی و حتی خارجی باشند.
امید است مدیران و متولیان بحث گردشگری در تبلیغ و معرفی آثار تاریخی این دیار کوشاتر از پیش عمل کنند.