ابهامات قانونی بزرگترین مانع برای ساماندهی کودکان کار

کرج- مهاجرت از شهرهای کمتر توسعه‌یافته، مهاجرت اتباع خارجی و گسترش حاشیه نشینی مهمترین دلیل گسترش معضل کودکان کار در استان البرز بوده و ابهامات قانونی بزرگترین مانع برای ساماندهی آنها است.

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - حمیدرضا عبدالمنافی: در حال حاضر معضل کودکان کار و خیابانی از عمده‌ترین مسائل اجتماعی مبتلابه در استان البرز است که مقابله با آن دشوار و همچنین سیاستگذاری‌های کنونی در این حوزه به طور کلی مقطعی و پراکنده بوده و هیچگاه اقدامات مداخله‌ای جامع و اثرگذار در این حوزه شکل نگرفته است.

مهم‌ترین مشکل در حوزه کودکان کار خیابانی، تعریف و جمع‌آوری آمار دقیق و مستند از کودکان کار و خیابانی و مراکز ارائه‌دهنده خدمات به این افراد است که به طور طبیعی سیاست‌گذاری اجتماعی در این عرصه را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.

بخشی از سیاستگذاری‌ها باید به سمت پیشگیری و کاهش تنش و آسیب‌های موجود و آموزش خانواده‌ها هدایت شود؛ از سوی دیگر مشکلات معیشتی خانوارهای فقیر و عمدتاً حاشیه نشین مطرح می‌شود که برای امرار معاش، کودکان خود را وارد شبکه کار غیر رسمی می‌کنند.

شکل‌گیری این بخش فقیر از جامعه شهری نیز معلول تحولات ساختاری اخیر، رشد مهاجرت بی رویه از استان‌ها و شهرهای کمتر توسعه یافته به استان البرز، رشد مهاجرت اتباع خارجی (افغانستانی‌ها) و گسترش حاشیه نشینی است.

خبرگزاری مهر به مناسبت روز جهانی منع کار کودکان با «وجیهه محمدی فلاح» مدیرکل بهزیستی استان البرز در خصوص معرفی برنامه‌های حمایتی این سازمان از کودکان کار و خیابانی به گفتگو نشسته است که در ادامه می‌خوانید:

*چه تعداد مرکز تخصصی در زمینه حمایت از کودکان کار و خیابانی در استان البرز فعال هستند؟

مرکز شهید فخری‌زاده واقع در نوروزآباد کرج به عنوان مرکز دولتی و مراکز بچه‌های آسمان وطن واقع در کمال‌شهر و زندگی خوب واقع در دهقان ویلا دوم به عنوان مراکز غیردولتی تحت نظارت سازمان بهزیستی به امر حمایت از کودکان کار و خیابانی در استان البرز فعال هستند.

*چه تعداد کودک کار و خیابانی در استان البرز را تحت پوشش سازمان بهزیستی قرار داده‌اید؟

کودکان تحت حمایت به دو گروه ایرانی و غیر ایرانی تقسیم می‌شود.

سازمان بهزیستی استان البرز از سال ۱۴۰۰ تا سال ۱۴۰۱ تعداد ۲۱۷ کودک تابعیت ایرانی و ۷۷۸ کودک غیرایرانی (اتباع افغانستانی) تحت پوشش و حمایت خود قرار داده است.

*بیشترین کودکان کار و خیابانی در کرج و استان البرز، طبق آمار و گفته‌های شما اتباع مهاجر خارجی (افغانستانی) هستند؟

بله همینطور است. سازمان بهزیستی استان البرز فقط طی سه ماهه اول سال ۱۴۰۲ تعداد ۵۴ کودک کار و خیابانی اتباع را تحت پوشش خود قرار داده است در صورتی که طی همین مدت، آمار کودکان کار و خیابانی ایرانی در البرز صفر بوده است.

اجازه دهید تعداد کودکان اتباع کار و خیابانی در استان البرز را از ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۱ که جمعاً یک میلیون و ۸۹۸ کودک کار و خیابانی تحت پوشش بهزیستی البرز را به ترتیب برای شما عرض کنم.

سال ۱۳۹۲ یک نفر مهاجر غیر ایرانی تحت پوشش بهزیستی قرار گرفت. سال ۱۳۹۳ تعداد ۳۸ نفر، سال ۱۳۹۴ تعداد ۱۱ نفر، سال ۱۳۹۵ تعداد ۶۳ نفر، سال ۱۳۹۶ تعداد ۲۹۰ نفر، سال ۱۳۹۷ تعداد ۳۱۱ نفر، سال ۱۳۹۸ تعداد ۱۲۴، سال ۱۳۹۹ تعداد ۲۸۲، سال ۱۴۰۰ تعداد ۴۲۶ نفر، سال ۱۴۰۱ تعداد ۳۵۲ نفر کودک مهاجر غیر ایرانی (اتباع) در استان البرز تحت پوشش سازمان بهزیستی قرار گرفتند.

آمار کودکان خیابانی نشان دهنده این است که اکثریت کودکان پذیرش شده در مراکز کودکان کار و خیابان از اتباع هستند و به علت اینکه اغلب برخورد هدفمندی با این کودکان و خانواده‌های ایشان صورت نمی‌گیرد معمولاً این کودکان به مراکز استان‌ها و عمدتاً شهرهای بزرگ مهاجرت می‌کنند.

*کودکان کار خیابانی دریافت کننده خدمات بهزیستی در استان البرز چند ساله هستند؟

بر اساس پروتکل‌های سازمان بهزیستی، رنج سنی کودکان کار خیابانی به سه دسته تقسیم می‌شوند. سنین ۶ تا ۱۱ سال، ۱۲ تا ۱۴ سال و ۱۵ تا ۱۸ سال است.

با عنایت به بررسی آمارها کمترین سن کودکان کار بین ۶ تا ۱۱ سال است و تعداد این کودکان در استان البرز ۵۲۱ نفر هستند.

*علت پذیرش کودکان کار و خیابانی در مراکز بهزیستی استان بر چه اساسی است؟

نوع مشکل کودکان کار و خیابانی را به چهار دسته، بدسرپرستی، زندگی و کار در خیابان، فرار از منزل و کودکان کار در خیابان تقسیم می‌شوند.

*آمار دقیقی از این چهار دسته پذیرش شونده دارید؟

تعداد ۱۲۶ کودک بدسرپرست‌ها طی این مدت توسط بهزیستی استان پذیرش شده‌اند. تعداد ۸۶۹ کودکان کار در خیابان و ۵۴ کودک با مشکل زندگی و کار در خیابان تحت پوشش بهزیستی استان درآمده‌اند.

خبر خوشی دارم که شما و شهروندان استان البرز را خوشحال می‌کند و آن این است که از سال ۱۴۰۰ تا خرداد ۱۴۰۲ آمار کودکان فرار در استان البرز به عدد صفر رسیده است.

*وضعیت تحصیلی کودکان کار خیابانی در استان البرز به چه صورت است؟

وضعیت تحصیلی کودکان خیابانی به پنج دسته زیر سن مدرسه، ترک تحصیل، ابتدایی، راهنمایی و متوسطه تقسیم می‌شوند.

تعداد کودکان زیر سن تحصیل از سال ۹۲ تا سال ۱۴۰۱ تعداد ۱۰۵ کودک و تعداد هزار و ۴۳۹ کودک خدمات سازمان بهزیستی دریافت می‌کنند.

هزار و ۳۷۰ کودک کار در مقطع تحصیلی ابتدایی، ۴۰۶ کودک کار خیابانی در مقطع راهنمایی و ۳۴۰ کودک کار خیابانی در مقطع متوسطه در استان البرز تحت پوشش بهزیستی قرار گرفته‌اند.

با توجه به اطلاعات ذکر شده، اکثر کودکان کار و خیابان پس از طی نمودن مقطع تحصیلی ابتدایی در راستای مشارکت در تأمین امور مالی خانواده از ادامه تحصیل باز می‌مانند و به کار در خیابان‌ها روی می‌آورند.

*مهمترین چالش‌های کودکان کار خیابانی اتباع در استان چیست؟

مهمترین چالش کودکان کار و خیابانی در استان مربوط به حضور تعداد زیادی از اتباع خارجی فاقد مدارک قانونی می‌باشد که منجر به تشدید پدیده کودکان کار و خیابان شده است.

آمار کودکان خیابانی نشان دهنده این است که اکثریت کودکان پذیرش شده در مراکز کودکان کار و خیابانی و به علت اینکه اغلب برخورد هدفمندی یا این کودکان و خانواده‌های ایشان صورت نمی‌گیرد از اتباع هسته معمولاً این کودکان به مراکز استان‌ها و عمدتاً شهرهای بزرگ مهاجرت می‌کنند.

به نظر می‌رسد به دلیل عدم برنامه ریزی منسجم در خصوص اقامت غیرقانونی خانواده‌های این کودکان مسائل رشدی آنها را نادیده گرفته و ایشان را ابزار تأمین اقتصادی خانواده قرار می‌دهند.

*چه موانعی برای جمع‌آوری و ساماندهی کودکان کار وجود دارد؟

مهمترین چالش کودکان کار و خیابانی اتباع خارجی در البرز هزینه بر بودن تمدید کارت اقامت اتباع و عدم اقدام این خانواده‌ها برای انجام این امر، مانع از امکان تحصیل درمان، ارائه خدمات و حتی پذیرش در مراکز نگهداری بهزیستی می‌گردد و همین امر باعث شکل گیری و ایجاد انواع آسیب برای این کودکان و عدم بهره مندی از حقوق اولیه آنها می‌گردد و ازدواج در سنین پایین در اتباع بسیار شایع بوده و قوانین منسجمی برای برخورد با این مساله وجود ندارد.

همسویی در اهداف و ارائه خدمات در مراکز دولتی و غیردولتی وجود ندارد و نهادهای مختلف بنابر نگرش مؤسسات و بدون داشتن هدف واحد فعالیت می‌کنند.

سمن‌های متقاضی برای فعالیت در زمینه حمایت از کودکان کار و خیابانی بسیار محدود است و باید بپذیریم آنچه عملاً تا کنون در این حوزه انجام شده، مجموعه‌ای از اقدامات ناهماهنگ از سوی سازمان‌های مختلف بوده و علیرغم راه اندازی مرکز غربالگری و ساماندهی کودکان خیابانی هنوز عملکرد متمرکز و سازمان یافته‌ای در این زمینه وجود ندارد.

از سوی دیگر در حوزه کار خیابانی کودکان نیز ابهامات قانونی وجود دارد و عملاً سیاست‌های کلی مدیریت کلان کشور در این حوزه روشن نیست. از یک سو امکان برخورد قاطع قانونی و از سوی دیگر، امکان فراهم کردن درآمد جایگزین برای خانوارهای بسیار کم درآمد وجود ندارد و از این شرایط تنها کارفرمایان کار خیابانی سود می‌برند که شبکه‌ای برای به کارگیری کودکان خیابانی ایجاد کرده و کسب درآمد می‌کنند.

بخشی از سیاستگذاری‌های موجود باید به سمت پیشگیری و کاهش تنش و آسیب‌های موجود و آموزش خانواده‌ها هدایت شود و بخشی دیگر هم به کاهش مشکلات معیشتی خانوارهای فقیر و عمدتاً حاشیه نشین که برای امرار معاش، کودکان خود را وارد شبکه کار غیررسمی می‌کنند، معطوف شود.

در بهزیستی استان البرز حمایت از کودکان کار و خیابان همواره به عنوان یکی از وظایف ذاتی سازمان صورت پذیرفته است.

تدوین دستورالعمل و آئین نامه‌های مرتبط از سال ۷۸ آغاز و در سال‌های بعد از آن بازنگری و از سال ۹۲ طرح حمایت از کودکان کار و خیابان با محوریت یک مرکز نگهداری شبانه روزی به طور منسجم اجرا شده است. از سال ۱۳۹۵ یک مرکز حمایتی آموزشی کودک و خانواده غیردولتی به منظور ارائه خدمات روزانه به این کودکان راه اندازی شده و در سال ۹۶ تعداد مراکز به دو مرکز حمایتی آموزشی افزایش یافته و طبیعتاً تعداد گروه هدف تحت پوشش نیز افزایش یافته است اما در حال حاضر به دلیل تورم اقتصادی هر دو مرکز غیرفعال هستند.