فارس گنجینه رسوم عزاداری‌های محرم/تبلور عزای حسین(ع) در آیین کهن

شیراز- فارس به واسطه گستردگی جغرافیایی، غنی از فرهنگ و رسومی است که در عزاداری‌های محرم نیز تبلور یافته، از تعزیه ۲۰۰ ساله دوان تا چک چکوی کازرونی‌ها همه نشان از سنت عزای حسین فاطمه(س) است. خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها - آمنه سپهر: عشق به ابا عبدالله الحسین حد و مرز نمی‌شناسد. گوشه گوشه این جهان هستی ارادتمندان مکتب سرخ حسینی همزمان با ماه محرم رخت عزا به تن می‌کنند. خبرگزاری مهرمراسم عزاداری سلاله پاک نبی مکرم اسلام در طول تاریخ به شیوه‌های متعدد سینه به سینه منتقل شده، مراسمی که در آن شیفتگان راه حق و حقیقت سر تعظیم در برابر امامی فرود می‌آورند که سرش را به بهای احیای دین جدش داد تا جهانیان در سایه این دین مبین راه حقانیت و مبارزه با ذلت را پیشه خود کنند. پیروی از نهضت سرخ عاشورا سال به سال قوت می‌گیرد و آزادی خواهی و عدالت خواهی در جهان در حال گسترش است. مردم ولایتمدار سومین حرم اهل بیت (ع) همچون سایر نقاط کشور آئین‌های متنوعی از عزاداری و عرض ارادت به اهل بیت عصمت و طهارت دارند، آیین‌هایی که ۱۹ مورد از آنها در فهرست آئین‌های ملی ثبت شده و رسومی دیرینه که ریشه در فرهنگ فارسی‌ها دارد و همه ساله با شروع ماه پیروزی خون بر شمشیر شور می‌گیرد. در دهه اول این ماه، اهالی استان فارس، همه از بزرگ کوچک، پیر و جوان، خرد و کلان به دنبال این هستند که از توشه عزاداری محرم سهمی برای خود بردارند. آیین‌هایی که به فراخور فرهنگ و شیوه‌های مرسوم هر منطقه از این استان متفاوت است و از دیرباز همواره در قالب هیأت‌های مذهبی و راه‌اندازی دسته‌جات و تکایا برگزار شده است. هر سال که می‌گذرد، عشق به حسین و حادثه عظیم عاشورا شور بیشتری می‌گیرد و ذره‌ای از عمق حب اهل بیت (ع) و شهدای این حادثه تاریخی کم که نمی‌شود هیچ، بلکه دوستداری اهل بیت و گستردگی قلمروی عاشورا بیشتر می‌شود. کوچه‌های تاریخی دوان سراسر سیاه‌پوش عزای شهدای کربلا کوچه‌های تاریخی دوان سراسر سیاه‌پوش عزای شهدای کربلاکوچه‌های تاریخی دوان سراسر سیاه‌پوش عزای شهدای کربلاروستای دوان یکی از روستاهای گردشگری زیبای شهرستان کازرون استان فارس است که قدمت آن به ما قبل میلاد می‌رسد، دهکده ای توریستی که در ۱۰ کیلومتری شمال شرق کازرون از استان فارس واقع شده است. مردمان روستای دوان همه ساله با شروع ماه محرم با سیاه پوش کردن تمامی معابر به یاد عاشورای حسینی در حزن و ماتم فرو می‌رود. در این روستا که به دو محله بالا و پایین تقسیم می‌شوند، از شب هفتم محرم آوای سنج و دمام شنیده می‌شود، صدایی که نماد صدای پای لشکریانی است که در روز عاشورا با همهمه و هلهله صدای شمشیرها جنایتی رقم زدند که تاریخ هیچگاه فراموش نخواهد کرد. گروه‌های سنج و دمام زن با حضور در محل تجمع مردم برای عزاداری شروع به نواختن می‌کنند. محل تجمع عزاداران حسینی محله بالای روستای تاریخی دوان کازرون، میدان کنار مسجد جامع و محل تجمع اهالی محله پایین نیز، میدان بقعه شاه سلیمان است تا برای فرزند بی سر فاطمه زهرا (س) بر سر زنان، مویه کنند. عزاداری حلقه ای در سه دایره متحد المرکز به فاصله چند متر از شیوه‌های عزاداری مردمان روستای دوان است، شیوه‌ای که حلقه اول که در واقع حلقه کوچک و محل دور گرفتن کودکانی است که از همان بچگی عشق به حسین در وجودشان ریشه دوانده است. حلقه سوم که بزرگترین حلقه است، متعلق به ریش سفیدانی است که سال‌هاست خود را غلام درگاه حسین و اولاد علی می‌دانند و حلقه میانی را جوانانی تشکیل می‌دهد که می‌خواهند دنباله رو جوان بنی هاشم حضرت علی اکبر (ع) باشند. تعزیه‌ای به قدمت ۲۰۰ سال در صحرارود فسا تعزیه‌ای به قدمت ۲۰۰ سال در صحرارود فساتعزیه‌ای به قدمت ۲۰۰ سال در صحرارود فسایکی از سنت‌های آئینی مردم جنوب شرق فارس، تعزیه بزرگ مردم صحرارود فسا در ایام ماه محرم است، مراسمی که بعنوان یکی از آئین‌های مذهبی در زمره آئین‌های ملی ثبت شده است. این تعزیه، قدمتی به بلندای دو قرن دارد. چند سالی است که در بسیاری از شهرهای فارس همزمان با ایام محرم، مراسم تعزیه خوانی برگزار می‌شود اما قدمت مجالس شبیه‌خوانی در شهرستان فسا با توجه به آثار باقی مانده، به بیش از ۲۰۰ سال می‌رسد. «عم کُبار»؛ آئینی برای عباس خواهی «عم کُبار»؛ آئینی برای عباس خواهی«عم کُبار»؛ آئینی برای عباس خواهیعم کبار دو کلمه به زبان محلی خرم بیدی‌هاست که می‌گوید عباسم را می‌خواهم. آئین عباس خواهی یا همان عم کبار یک مراسم عزاداری سنتی با قدمت ۱۵۰ ساله در خرم‌بید، یکی از شهرستان شمالی استان فارس است. طبق روایات مردم عادی، عم کُبار خطاب به بی بی دو عالم حضرت زینب کبری (س) و نشان از برادری و یاوری ابولفضل العباس بر امام حسین علیه السلام حکایت دارد. در اجرای این مراسم، عزاداران حسینی با حمل علم حضرت عباس (ع) و برافراشتن پرچم‌های عزا در مسجد جامع خرم‌بید با گردهمایی و حلقه زنی معتمدین به صورت حرکات موزون بر سینه می‌زنند و با خواندن مرثیه و نوحه که در سالیان پیش توسط آخوند ملأ فتحعلی سروده شده با چرخیدن به دور علم در رثای شهیدان کربلا در خاموشی بر سر و سینه می‌زند. اشعاری که توسط عم کبارخوان، خوانده می‌شود به این شرح است: عم کبارم عباس، ای شهریارم عباس، ای تاجدارم عباس بنگر سوی مدینه، تاج سرسکینه، رفتی که آوری آب از بهر طفل بی تاب مردم عمو تو دریاب، جان می‌سپارم عباس طفل دل کبابم، مشتاق روی بابم، از هجر روی بابم، عمه در اضطرابم جان می‌سپارم عباس‌ای شیعیان بگریید، بر حال اکبر من، ای قمریان بنالید بر حال اصغر من عم کبارم عباس، ای شهریارم عباس، ای تاجدارم عباس سینه‌زنی سنتی ایستا و متحرک لاری‌ها سینه‌زنی سنتی ایستا و متحرک لاری‌هاسینه‌زنی سنتی ایستا و متحرک لاری‌هادر لارستان نیز آئین‌های سنتی و دیرینی وجود دارد که ریشه در فرهنگ و تاریخ و تمدن جنوب فارس دارد، عزاداری سنتی و سینه‌زنی مردم لارستان با زمزمه نوحه‌های حزن انگیز همراه است و هر سال در حسینیه‌ها و تکایای این دیار کهن به شکل آئینی برگزار می‌شود. عزاداری لاری‌ها در عزای حسینی غالباً در مناطق مختلف بنا بر ویژگی‌های اقلیمی، فرهنگی و یا جغرافیایی، متکثر و متنوع می‌شود. در بعضی مناطق دسته‌های سینه‌زنی ایستا و بی‌حرکت و در بعضی دیگر متحرک و در حرکت هستند، در بعضی مناطق ریتم ضربه به سینه، تخت است و بعضی مناطق رقصان و مواج، در شهر لار که سینه‌زنی‌اش به‌عنوان نمونه کلی سینه‌زنی سنتی لارستان شناخته می‌شود، قریب به ۱۰ محله در قالب دو دسته جداگانه در مسیری مشخص حرکت و در یک مکان مشخص مراسم پایانی را برگزار می‌کنند. چاووش‌خوانی پیرغلامان حسینی سوریان و اهدای پرچم عزا به بازاریان چاووش‌خوانی پیرغلامان حسینی سوریان و اهدای پرچم عزا به بازاریانچاووش‌خوانی پیرغلامان حسینی سوریان و اهدای پرچم عزا به بازاریانیکی از آئین‌های سنتی مردم سوریان شهرستان بوانات که در فهرست آثار معنوی کشور ثبت ملی شده، مراسم چاووش‌خوانی توسط پیر غلامان حسینی این دیار در اول محرم است. چاووش خوانی، آئینی قدیمی و سنتی است که به پاسداشت آغاز ماه محرم در سوریان شهرستان بوانات همه ساله اجرای می‌شود. در این نوع عزاداری مردم سوریان در اقدامی متحد و یکپارچه، چاوش‌خوانان و پیر غلامان منطقه از سه مسجد امام حسین (ع)، مسجد صاحب‌الزمان (عج) و مسجد جامع به‌طرف حسینیه امام صادق (ع) حرکت می‌کنند و در بین راه به گروهی از چاوش‌خوانان و همراهان که به‌عنوان سفیران محرم هستند با چاوشی‌خوانی و اهدای بیرق مشکی به اهالی و بازاریان برای نصب در سر در منازل و مغازه‌ها، خبر از شروع ماه محرم و عزای حسینی می‌دهند و به آنان می‌پیوندند. چک‌چکو یادآور صدای خیزش شمشیر و سم اسبان در ظهر عاشورا چک‌چکو یادآور صدای خیزش شمشیر و سم اسبان در ظهر عاشوراچک‌چکو یادآور صدای خیزش شمشیر و سم اسبان در ظهر عاشوراچک چکو یکی از آئین‌هایی است که همزمان با شروع محرم در استهبان رواج دارد. این آئین هم در فهرست آثار ناملموس کشور ثبت شده، آئین سنتی چک چکو در واقع کوبیدن دو سنگ توسط عزاداران حسینی به منزله صدای خیزش شمشیر و سم اسبان در ظهر عاشوراست. آئینی که ناخودآگاه ذهن عزاداران را به سمت دلهره‌های دختر سه ساله امام حسین (ع) و قلبی که به شدت می تپد، می‌برد. قدمت آئین چک چکو به ۲۰۰ سال پیش بر می‌گردد اما این آئین هنوز به قوت خود پابرجاست و همه ساله در عصر عاشورا در میدان اصلی شهر استهبان با حضور جوانان عزادار و رهرو مکتب حسینی برگزار می‌شود. شیوه اجرای آئین چک چکوی استبهان به این گونه است که مردان با در دست داشتن دو تکه سنگ و یا چوب با گردهمایی حلقه‌ای نوحه می‌خوانند و سنگ‌ها را به هم می‌کوبند و حاصل این کوبش صدای سم اسبان و شمشیرهای بران واقعه کربلا را در اذهان حاضرین زنده می‌کند. همه ساله در همه نقاط فارس آئین‌های بی‌نظیری از شیوه‌های عزاداری و عرض ارادت به خاندان اهل بیت (ع) رواج دارد. آیین‌هایی که نشان می‌دهد مردمان این خطه از کشور دل در گروی عشق اهل بیت (ع) دارند و در عزا و شادی آنان سهیم و شریک هستند. این آئین‌ها که ریشه در فرهنگ ارادت و دوستی اهل‌بیت (ع) دارد، از شمال فارس گرفته تا جنوب، از شرق تا غرب این استان، مردم در شور حسینی همنوا می‌شوند و تا پایان دو ماه محرم و صفر، لباس مشکی خود را از تن برون نمی‌کنند.