این خانه‌ها نباید پیر شوند/فوت‌وفن‌های خانه‌تکانی برای والدین سالمند

چشم به هم زدیم و اسفندماه هم از راه رسید همان ماهِ بدو بدو! تا به کارهای روی زمین‌مانده برسی. خانه‌تکانی اما بزرگ‌ترین غول پایان سال است برای خانواده‌های ایرانی. والدین سالمند اما دغدغه بیشتری دارند آن‌ها نه توان جسمی گذشته را دارند، نه دل این را که بخواهند به فرزندانشان که حالا هرکدام سرِ خانه و زندگی خودشان هستند، زحمت و دغدغه بدهند. ما فرزندان اما چه وظیفه‌ای بر عهده‌داریم؟

گروه جامعه؛ خبرگزاری فارس: مدل خانواده ایرانی چند دهه قبل، «خانواده گسترده» بود. حالا اما به دلیل کاهش موالید و تغییر سبک زندگی به‌خصوص جدا بودن محل سکونت فرزندان متأهل شده از والدین، خانواده‌ها کوچک‌تر شده‌اند. بنابراین سر هرکسی در لاک زندگی خودش است. در کارهای پایان سال هم، هر خانواده به کارهای خودش رسیدگی می‌کند.

درست است که سبک زندگی‌مان تغییر کرده اما وظایفمان نسبت به والدین همان است که بود. این راهنما کمک می‌کند، با آسان‌ترین شیوه‌ای که به ذهن می‌رسد، کارهای خانه والدینمان را هم انجام دهیم و از این خیر الهی و وظیفه فرزندی جانمانیم. از طرفی این شیوه با تکیه‌بر «تقسیم‌کار» و «حفظ عزت‌نفس سالمندان» کارها را روی غلتک می‌اندازد.

تقویت روابط خانوادگی

خانه‌تکانی برای والدین اگر با حواشی و کندی همراه است، دلایل مختلفی دارد. دلیل اصلی آن متأسفانه چالش‌ها و حاشیه‌های خانوادگی است. اگر در خانواده‌ای زندگی می‌کنید که امکان تقسیم‌کار وجود دارد، شما چند قدم جلوتر هستید اما اگر این امکان فراهم نیست و حواشی وجود دارد باید به دنبال تدبیر بود. برخی والدین سالمند از این گلایه دارند که عروس یا داماد خانواده نه‌تنها همسرش را موظف به انجام کارهای خانه‌تکانی خودشان می‌کنند که برای انجام خانه‌تکانی خانه والدین خودشان هم همراه می‌کنند. در حالیکه وقتی همسرشان قرار است به خانه پدر و مادر پیر خود سر بزند و در انجام کارها مشارکت کند، مخالفت می‌کنند و دعوا و حاشیه راه می‌اندازند. معمولاً هم بهانه‌هایی مانند اینکه کار خانه خودمان مانده، نگران کمردرد گرفتن همسرشان بابت جابجایی لوازم، آسیب‌دیدگی‌های احتمالی یا بیمار شدنشان هستند به میان می‌آورند.

من هم یک مادرم، یک پدرم!

در مواجهه با این اعضای خانواده تنش‌ساز، والدین دل‌شکسته و حیرانی که انتظار این تبعیض و چنین رفتاری را ندارند، می‌پرسند: «چرا آن‌ها به والدین خودشان که می‌رسد، این نگرانی‌ها را ندارند؟ والدین خودشان عزیز است و به گردنشان حق دارد و ما به گردن فرزندمان حق نداریم؟...» در چنین مواردی در خانواده‌های پرجمعیت، داشتن برنامه، تقسیم عادلانه کارها یا تأمین هزینه برای کمک گرفتن از کارگر و نیروهای فنی می‌تواند حواشی را به حداقل برساند. از طرفی کار به اجزای کوچک‌تری تقسیم می‌شود، بنابراین راه برای فرد بهانه‌گیر و بهانه‌گیری بسته می‌شود.

والدین هردوی ما پیر می‌شوند

در برخی مواقع افراد تنگ‌نظر و حاشیه‌ساز ممکن است، همچنان به همان رویه ناعادلانه خود ادامه دهند و بهانه‌جویی کنند. در چنین شرایطی آن‌ها را از فهرست کمک خط بزنید. دختر یا پسر هر خانواده باید بداند که در قبال والدین خود، وظایفی بر عهده دارد. بنابراین اگر همسری ناسازگار دارد که ممکن است، اصرارش برای کمک همان همسر در انجام کارهای خانه‌تکانی والدینش، زمینه اختلاف و مشاجره در خانواده ایجاد کند حتماً از این جدال دوری کند. در طول سال با پاک‌سازی‌های کوچک و منظم به والدین خود خدمت بیشتری می‌تواند بکند. بااین‌حال اگر همسری دارد که تمایل دارد به خانواده خودش کمک کند اما این امکان را از خانواده او سلب می‌کند و تبعیض قائل می‌شود، نیاز به مهارت‌های رفتاری بیشتری وجود دارد.

در عوض، من با والدینت مهربانم

در چنین مواقعی مقابله‌به‌مثل یا بدی کردن به خانواده همسر فقط روابط را سمی می‌کند. از طرفی زمینه دلخوری و کدورت خانوادگی فراهم می‌شود. در چنین شرایطی حتی اگر همسرتان برای کمک به والدینتان همراهی نمی‌کند با رویی خوش، به‌نحوی‌که حس کند هیچ توقعی از او ندارید، دنبال چالش و حاشیه نیستید به والدینتان کمک کنید. دقت داشته باشید این کار باید در ساعاتی و به نحوی انجام شود که به زندگی مشترک شما ضربه نزند. به عبارتی، بهانه دست طرف مقابل ندهد. از طرفی شما می‌توانید باتدبیر و محبت او را برای همدلی، مشتاق کنید به این نحو که اگر والدین او نیاز به کمک دارند، باروی خوش و در حد توان انجام دهید و مضایقه نکنید.

ما هنوز هم ایرانی هستیم

این روزها گفته می‌شود ما در قبال خانواده همسر یا حتی خانه‌تکانی منزل والدین خود، وظیفه نداریم و اگر انجام دهیم، لطف ماست اما یک‌لحظه خودمان را در جایگاه قضاوت حق بگذاریم. زندگی مشترکی که ما امروز داریم، مدیون زحمات بی‌وقفه والدین خودمان یا والدین همسرمان است. آن‌ها هم می‌توانستند بگویند وظیفه‌ای ندارند و به کمترین رسیدگی‌ها و محبت‌ها بسنده کنند اما این کار را نکردند. از طرفی خوی ملّی، مرام ایرانی و باورهای مذهبی ما این انتظار را از ما دارند که به والدین خدمت کنیم.

نوبتی خانه‌تکانی کرده‌اید؟

دقت به یک نکته برای تقسیم‌کار فامیلی مهم است. اول، داشتن ایده و دوم تدبیر و مصمم بودن. بعضی خانواده‌های گسترده که اتحاد و همدلی خانوادگی خوبی دارند، مد جالبی از خانه‌تکانی را انجام می‌دهند. در این شیوه، روزهای تعطیل اسفندماه و تعداد خانوار مشخص می‌شود. بعد، خواهرها و برادرها هرروز تعطیل را به یک خانواده اختصاص می‌دهند. همه مهمان یک خانواده می‌شوند برای کار و کمک. کسی انتظار پذیرایی آن‌چنانی ندارد و در شرایط خانه‌تکانی، میزبان با خیال آسوده از بقیه پذیرایی می‌کند. کارها تقسیم می‌شود، بار روی دوش یک نفر نمی‌افتد. سرعت عمل بالا می‌رود. وقت پِرت به صفر نزدیک می‌شود و مهم‌تر از همه، کارها طی یک یا نهایتاً دو روز تمام می‌شود. بارِ روانی خانه‌تکانی برای یک فامیل کم می‌شود. وقت خانواده آزادتر خواهد شد برای انجام بقیه کارها.

حاشیه‌سازها، محترمانه حذف!

به‌هرحال ممکن است، در هر خانه لوازم و محدوده‌ای خصوصی باشد و میزبان، مایل نباشد که آن قسمت توسط عموم فامیل، خانه‌تکانی شود. بقیه هم با محترم شمردن این دغدغه همه‌جا را تمیز می‌کنند، غیر ازآن. این اما درباره خانه پدر و مادر صدق نمی‌کند و می‌توان با خیال آسوده، زیروبم خانه را نظافت کرد. برای اینکه اختلاف و حاشیه پیش نیاید هم می‌توان نام خانواده‌ها را برای ایام تعطیل، قرعه‌کشی کرد تا به‌قیدقرعه، نوبت خانواده‌ها مشخص شود و کسی گله نکند. در این تقسیم‌کار فامیلی و نوبتی همچنین بقیه اختیار عمل و اتحاد دارند که فرد یا خانواده اهل حاشیه و چالش را برای خانه‌تکانی والدین، محترمانه از فهرست حذف کنند.

راهکار خانه‌تکانی برای وسواس‌ها

پدر و مادر سالمند ما یا والدین همسرمان اگرچه پیر و ناتوان شده‌اند اما این کاهش توانایی صرفاً از جهت جسمانی و قوای بدنی است. مهم است که کارها را به‌دلخواه خودشان و به شیوه‌ای که دوست دارند، انجام داد. به این فکر کنیم که خواستیم دلِ بزرگ خانواده را شاد کنیم و هدیه‌ای به او داده باشیم. پس باید به سبک موردعلاقه خودش باشد. از طرفی اگر آن‌ها به وسواس دچار هستند و ممکن است کار سخت پیش برود، یکی از اعضای خانواده می‌تواند والدین را به تفریح یا خانه خود ببرد و بقیه، کارها را در غیاب آن‌ها انجام دهند.

حتماً بدون منت کارکنیم

به خودمان قول بدهیم اگر قرار است یک یا چند روز در خدمت کارهای خانه والدین باشیم، حتماً بدون منت باشد. والدین سالمند، به‌هیچ‌وجه نباید حس سربار بودن را تجربه کنند. احساس تلخ اینکه، به کسی زحمت داده‌اند یا فرزندانشان برای انجام کارهای خانه‌ای که در آن قد کشیده‌اند، باهم مشاجره و بحث می‌کنند یا مسابقه من بیشتر کارکردم، تو کمتر کمک کردی بگذارند، اصلاً خوشایند نیست. هرگز عروس یا داماد خانواده را بدون ابراز تمایل از سوی خودش برای کار دعوت نکنید. آن‌ها والدین ما هستند و نباید از فرد دیگری انتظار داشته باشیم. بگذاریم این حضورشان به اختیار و دلخواه خودشان باشد نه اکراه یا معذوریت. این، هم حواشی را حذف می‌کند هم با حفظ عزت بزرگ خانواده همراه است هم امور با جان و دل انجام می‌شود.

ادبیات انجام کار مهم است

بااین‌حال، حریم شخصی خانوادگی‌تان را حتی به فرزندان و همسرتان به بهترین شیوه‌ای که می‌توانید تأکید کنید تا بدانند اگر خودشان مایل به کمک نیستند نمی‌توانند و نباید شمارا محروم کنند. این مسئله درباره آقایان بیشتر صدق می‌کند. فرزندتان اگر این برخورد را از شما ببیند در آینده هم قدر شمارا خواهد دانست و حرمت خواهد گذاشت. جان کلام اینکه، وقتی به خانه پدری و مادری سر می‌زنید برای نونوار کردنش برای سال نو، حال بد را به والدین منتقل نکنید؛ هرگز نگویید: کارهای خانه خودمان را که انجام دادم برای شما هم کارگر می‌گیرم. بهترین نیروهای خدماتی جهان را هم اگر با این شیوه به آن‌ها پیشنهاد کنید، مکدر می‌شوند و البته حق‌دارند. بگویید: با یکی، دو کارگر می‌آییم تا طبق خواستتان، خانه را برق بیندازیم. مهم است که چه باید گفت و چگونه؟

قدم‌به‌قدم بااطلاع و اجازه!

در خانه‌تکانی خانه والدین سالمند توجه به دو نکته هم مهم است؛ «رعایت حریم» و «حفظ عزت‌نفس» آن‌ها. اگر خانه پر است از لوازمی که به نظر شما قدیمی و کم‌کاربرد شده یا انباری تا خرخره پرشده فقط می‌توانید پیشنهاد بدهید که آن‌ها را بفروشند یا ببخشند. اگر قبول کردند حتماً دست خودشان را بگیرید و ببرید همان‌جا و جلوی چشم خودشان بااطلاع و اجازه خودشان نظافت و تفکیک کنید. این حس «اجازه گرفتن» و «اطلاع دادن» برای روحیه‌شان بسیار خوب است. این را در ذهنشان تقویت می‌کند که درست است که ازپاافتاده‌ام اما عزت و احترامم سر جای خودش هست. از طرفی حس خوبی تجربه می‌کنند که عمری که برای تربیت فرزندانشان صرف کرده‌اند به سرمایه دوره پیری تبدیل‌شده به همان اولاد صالحی که شأن پدر و مادر را می‌دانند. اینکه حریم خصوصی‌شان و مالکیتشان حفظ شود در حال مثبت روحی‌شان بسیار مهم است.

اول، خانه شما بعد خانه ما!

ما حق نداریم بدون اجازه چیزی از آن خانه کم یا به آن اضافه کنیم. بعضی فرزندان وقتی وسیله نویی می‌خرند یا خانه‌تکانی می‌کنند، لوازم اضافه را به انباری خانه پدری می‌برند یا آن وسیله قدیمی برای مثال، مبل راحتی یا... را برای والدین می‌برند. این رفتار دور از شأن و عزت‌نفس والدین است. حواسمان باشد خانه آن‌ها سمساری نیست. عمری زحمت ما را کشیده‌اند و باید در حد توان، بهترین چیزهایی که می‌توانیم برایشان مهیا کنیم. مگر اینکه خودشان به دلیلی، از آن کالا خوششان آمده باشد و از ما خواسته باشند. نکته دیگر در رعایت عزت‌نفس والدین به تأخیر نینداختن کارهای خانه‌تکانی والدین است. بهتر و به درگاه الهی مقبول‌تر است که نخست با خانه‌تکانی خانه آن‌ها و بعد خانه خودمان به استقبال سال نو برویم و پیشوازمان برای بهار را این‌طور تبرک کنیم.

خودم را جای تو می‌گذارم مادر/پدر!

حالا که برای نونوار کردن خانه والدین سالمند، اقدام می‌کنیم بد نیست به یک نکته هم توجه کنیم اینکه کارها را طوری انجام دهیم که به آسایش و آرامش بیشتر و بهتر آن‌ها در طول سال کمک کند. این حس را اما به آن‌ها القا نکند که ناتوانی جسمی‌شان مشهود شده است. بگذارید، کمی واضح‌تر توضیح دهیم. در خانه‌تکانی منزل والدین سالمند یا هر فرد سالمند دیگری که به دلایلی مایلیم کاری برای او انجام دهیم، باید خودمان را بگذاریم جای همان فرد با همان توان جسمی و حرکتی. با همان شرایط مالی و معیشتی. با همان دل‌بستگی‌های معمولی که از او نسبت به خانه و کاشانه‌اش می‌شناسیم. این چراغ راه، غوغا می‌کند.

همه‌چیز در خدمت آسایش شما!

برای والدینی با کمر و قد خمیده، دست و پایی که مدام درد می‌کند، لوازم ضروری و پراستفاده هرچه دمِ دست‌تر، بهتر. طبقات پایین کمدها، کابینت‌ها و کشوها مربوط به این اقلام باشد. اقلام کم‌کاربرد یا بدون کاربرد را در طبقات بالاتر نگه‌داریم. می‌توانیم از این اجاق‌گازهای زمینی تهیه کنیم تا بدون نیاز به ایستادن بتوانند پخت‌وپز کنند. جارو شارژی از برند خوب و باکیفیت که سبک باشد، بیشتر از جاروبرقی برایشان کاربرد خواهد داشت. لوازم قدیمی، ظرف و ظروف یا پارچه‌هایی که خاطره خوشی از آن‌ها برای استفاده دارند را حتماً جلوی دیدشان بگذاریم. این تغییر چینش که بدون حذف اقلام خانه و جلوی چشم آوردن خوشایندهای یک‌عمر تلاششان است، حالشان را خیلی خوب و آن‌ها را برای پاک‌سازی اقلام زائد با شما همراه می‌کند.

تا زنده‌ای از زندگی لذت ببر!

اگر والدین سالمندی دارید که احساس می‌کنید کاملاً ناتوان شده‌اند، کاری از آن‌ها برنمی‌آید یا دور از جان به دلایل پزشکی به شما هشدار داده‌شده که ممکن است، مدت حیات محدودی داشته باشند و مایل هستید، خانه‌شان را نونوار و آبرومندانه کنید، نباید به نحوی باشد که به مشقت بیفتند. از طرفی چه‌بهتر در طول حیاتشان همان ایامی که هنوز نایی برای چرخیدن و راه رفتن در خانه‌دارند، این کارها را انجام دهیم نه برای آبروداری. بااین‌حال و اگر به هر دلیلی مرمت خانه والدین سالمندان حس می‌شود و ضرورت دارد، او را به خانه همان فرزندی ببرید که احساس راحتی بیشتری با او دارد. از چالش و حاشیه دوری‌کنید. در رنگ‌آمیزی خانه والدین سالمند، مهم است که رنگ‌های بی‌بو و حلال در آب استفاده شود. کارها با هزینه کم اما سریع و کامل.

معماری سبک زندگی سالمندی

سنگفرش‌ها یا موزاییک‌ها اگر قرار است تعویض شود، حتماً از رنگ روشن و نوع عاج دار جایگزین کنید. خرج سنگین تعمیرات لوکس روی دست والدین نگذاریم. مهم این است که تعمیرات به نحوی باشد که روحیه‌شان و آستانه آسایش و آرامششان، تأمین و تقویت شود. هنوز بسیاری از والدین سالمند در خانه‌های قدیمی زندگی می‌کنند که حمام، سرویس بهداشتی یا آشپزخانه آن در یک طبقه دیگر، راه‌پله یا حیاط قرار دارد. مهیاکردن شرایط آرامش و آسایش بیشتر باکمی تغییرات عمرانی و مرمت، بهترین عیدی به آن‌هاست. اینکه این بخش‌ها به قسمتی از فضای داخلی خانه منتقل شود یا با سرپوشیده کردن محوطه، راهرو یا رمپ دسترسی به این نقاط را آسان‌تر کنند، مهم است.

امیدوارم کار ما را پسندیده باشید!

اگر برنامه‌ریزی فردی یا جمعی مشخصی برای خانه‌تکانی خانه والدین ندارید، لطفاً فضای خانه را به هم نریزید. اینکه یک‌گوشه خانه را به هم بریزیم تا در فرصتی که معلوم نیست کی باشد، برویم سراغ قسمت بعدی، اصلاً مطلوب نیست. این شلختگی و بی‌نظمی، آرامش والدین را کم می‌کند. از طرفی، این حس را به آن‌ها منتقل می‌کند که در اولویت نیستند. خانه که نونوار شد، به‌جای صحبت از مهارت‌های خودمان یا اینکه فلان قسمت از خانه خیلی چرک بود یا چه کسی بیشتر کار انجام داده... را فراموش کنیم تا ناخواسته آزرده‌خاطرشان نکنیم.

خانه که از تمیزی برق افتاد، متواضعانه بگویید: امیدوارید که این کدبانوی قدیمی یا آن بابای همه‌فن‌حریف، کار شمارا پسندیده باشد. تکریم کلامی والدین، از بین بردن حس سربار بودن و یادآوری توانمندی‌های گذشته، به‌اندازه همان کارهای خانه‌تکانی مهم است و ارزش دارد.

/پایان پیام