«طهماسبی» هنرمند آوانگارد دهه ۶۰ مراغه

مراغه- ایرنا- هفتم فروردین ۱۴۰۱ مصادف با روز جهانی تئاتر بهانه‌ای شد تا کتاب قطور سینما و تئاتر مراغه را ورق بزنیم و بخشی از تاریخ شفاهی این کهن‌شهر را مرور کنیم؛ بخش درخشانی از دهه ۶۰ خورشیدی که نقش مرحوم «منوچهر طهماسبی» به عنوان یک هنرمند آوانگارد در آن دوره خودنمایی می‌کند. به گزارش ایرنا به نقل از افرادی که آن مرحوم را می‌شناختند، این هنرمند نگاه انتقادی نسبت به مسائل روز داشت و اگرچه برخی‌ها وجه فیلم‌سازی وی را برجسته‌تر می‌دانند اما فعالیت وی در عرصه تئاتر هم تا حدی بود که نمایش «آخرین برف بهاری» به کارگردانی وی طی سال ۱۳۷۳ به جشنواره فجر راه یابد. نمایشنامه‌اش توسط «حسین راستین» نوشته شده بود و در پی درخشش آن، برخی‌ها از مرحوم طهماسبی به عنوان یکی از اولین کارگردانان تئاتر آذربایجان یاد می‌کنند که به جشنواره تئاتر فجر راه یافت. امروزه بسیاری از فعالان عرصه فیلم‌سازی مراغه با افتخار از دوران شاگردی خودشان نزد وی و حضورشان بر سر کلاس‌های آموزشی آن مرحوم در انجمن سینمای جوان مراغه سخن می‌گویند اما به طور طبیعی اگر این بخش از تاریخ شفاهی سینما و تئاتر مراغه نوشته نشود، خیلی زود به باد فراموشی سپرده خواهد شد. رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مراغه در مورد شخصیت هنری مرحوم طهماسبی بیان می‌کند: کلاس‌های آموزشی در زمینه سینما و تئاتر برگزار می‌کرد و بنده هم شاگرد وی در حوزه فیلم‌سازی و تدوین بودم. «احمد دادرس فیاضی» با بیان اینکه برخی کارهای وی جنبه اجتماعی و انتقادی داشت، اضافه می‌کند: مراغه هم قبل از مرحوم طهماسبی و هم بعد از وی هنرمندان شاخص دیگری را در عرصه نمایش درک کرده است اما به طور مسلم مرحوم طهماسبی را می‌توان هنرمند آوانگارد این کهن‌شهر در دهه ۶۰ خورشیدی به شمار آورد. وی به ذکر عناوین چندین هنرمند عرصه نمایش مراغه از جمله فیروز سمیعی، مرحوم محمد آوخ، سیامک کوثری و حسن امیری که قبل و همزمان با مرحوم طهماسبی فعال بودند، اشاره کرده و بیان می‌کند: فعالیت هنری مرحوم طهماسبی موجب شد تا نسل جدیدی از هنرمندان در عرصه سینما و تئاتر مراغه شکل بگیرد. مرحوم منوچهر طهماسبی در کنار مرحوم محمد آوخ مرحوم منوچهر طهماسبی در کنار مرحوم محمد آوخمرحوم منوچهر طهماسبی در کنار مرحوم محمد آوخوی همچنین از «فریدون ولایی» به عنوان یکی دیگر از هنرمندان شاخص عرصه تئاتر مراغه یاد کرده و بیان می‌کند: اثرگذاری و موفقیت «ولایی» بسیار فراتر از هنرمندان قبلی این شهرستان بوده است. «هادی افتخارزاده» از بازیگران شاخص عرصه سینما و تئاتر در سطح ملی نیز تاکید می‌کند که بسیاری از فعالان حوزه فیلم و نمایش مراغه زیرنظر «منوچهر طهماسبی» آموزش دیده‌اند؛ آن مرحوم مطالعه گسترده‌ای داشت و در متون نمایشی صاحب‌نظر بود. به گفته وی مرحوم طهماسبی کارمند صدا و سیمای مرکز آذربایجان‌شرقی و جزو داوران جشنواره‌های فیلم و عکس و نمایش در سطح استان و حتی غرب کشور بود. وی ادامه می‌دهد: مرحوم طهماسبی در تلویزیون دارای پست سازمانی «مونتور» بود اما در کارگردانی و نویسندگی هم فعالیت داشت و تئاتر «آخرین برف بهاری» به کارگردانی وی یک اثر هنری شاخص طی آن دوران به شمار می‌رفت. «سیامک جاوید» از هنرمندان فعال در عرصه فیلم‌سازی مراغه نیز در مورد آثار هنری مرحوم طهماسبی بیان می‌کند: فیلم‌های داستانی «با من حرف بزن» و «پیرمرد»، مجموعه مستند «راه سبلان»، فیلم مستند «مشروطیت»، فیلم سینمایی «وسوسه»، سریال «در کوچه باغ‌های خاطره»، سریال هتل «بی بی»، سریال «کبوتران نینوا» و فیلم سینمایی «عاشیق بولوت» از آثار به یادگارمانده از آن مرحوم به شمار می‌رود. به گفته «جاوید» در بین این آثار شاید فیلم سینمایی «عاشیق بولوت» کار شاخص مرحوم طهماسبی باشد زیرا یک فیلم سینمایی فولکلوریک است. وی ادامه می‌دهد: صرف نظر از بقیه ویژگی‌های آن، دیدن سکانس پایانی این فیلم خاطره‌انگیز است؛ سکانسی که «عاشیق بولوت» پس از مرگ پسرش و بر حسب قولی که به یکی از روستاییان داده بود، در محل حاضر می‌شود تا در عروسی آنها ساز بزند؛ «عاشیق بولوت در محل حاضر می‌شود و آوازی برای فرزندش می‌خواند که این آواز با صحنه‌هایی از مرگ فرزندش به صورت موازی تدوین شده است». وی اضافه می‌کند: این سکانس به یمن کارگردانی و تدوین خوب مرحوم طهماسبی، آواز بسیار زیبای عاشیق‌نواز، بازی خوب بازیگر نقش عاشیق و صحنه پر از برف دامنه کوه، بدون‌شک یکی از سکانس‌های ماندگار در ذهن خواهد بود که هر بیننده‌ای را نیز متاثر می‌کند؛ «مرحوم طهماسبی بسان عاشیق بولوت این فیلم را اندوهی از غم روایت کرد و رفت». حسین آرازش از فعالان فرهنگی و هنری مراغه که آرشیو تصویری غنی از رویدادهای چند دهه اخیر این کهن‌شهر دارد نیز در مورد مرحوم طهماسبی می‌گوید: ایشان یکی دوسال قبل از پیروزی انقلاب اسلامی نیز فعالیت هنری داشت و در سینما سهند مراغه و همراه با «حسن فتحی»، «کریم حسین‌زاده» و «احمد قاجار» نمایش اجرا می‌کرد. وی ادامه می‌دهد: بیشتر کارهای آنان طنز بود اما در هر سال یکی دو مورد نمایش مذهبی فاخر همچون ابوذر توسط آنان تولید می‌شد و بهترین نقشی که از مرحوم طهماسبی سراغ دارم، همان نقش ابوذر بود. آرازش که طی سال ۱۳۶۲ برای حدود ۲.۵ سال در امور سینمایی وزارت ارشاد به کار تصویربرداری مشغول شده و پس از بازگشت به مراغه با دعوت مدیرکل وقت صدا و سیمای تبریز در آنجا اشتغال یافته بود، اضافه می‌کند: در آن سالها چهار روز هفته را به صورت شبانه‌روزی در صدا و سیمای تبریز کار می‌کردم و در بقیه روزها در مراغه به چاپ دستی عکس رنگی مشغول بودم؛ مرحوم طهماسبی را هم بعد از انقلاب برای اولین بار در صدا و سیمای تبریز ملاقات کردم. به گفته وی علاوه بر مرحوم طهماسبی یک مراغه‌ای دیگر با نام «مصطفی سلامی» هم به عنوان تهیه‌کننده و کارگردان در صدا و سیمای آن زمان تبریز مشغول به کار بود که فیلم مجلس ترحیم آن مرحوم در یک روز برفی و گفت‌وگوهایش را هنوز هم در آرشیو تصویری خودم دارم. وی اضافه می‌کند: مرحوم طماسبی به صورت شبانه‌روزی و با علاقه کار می‌کرد و مشکل جسمانی منجر به مرگ وی نیز گفته شد که ناشی از بی‌خوابی طولانی مدت به وجود آمده بود. وی ادامه داد: مدتی با مرحوم طهماسبی در باشگاه صدا و سیمای تبریز اسکان داشتیم و بر همین اساس ارتباط ما تنگاتنگ بود تا جایی که بعد از شروع به کار بنده در اداره ارشاد مراغه، مرحوم طهماسبی کلاس‌های آموزش تهیه‌کنندگی و فیلمنامه‌نویسی را در این انجمن برگزار می‌کرد و وقتی مراغه میزبان جشنواره و نمایشگاه فیلم و عکس غرب کشور بود، مرحوم طهماسبی دبیری آن را بر عهده داشت که تصاویری از مصاحبه بنده با ایشان در آن دوران همچنان با وجود نقص در صدا موجود است. به گزارش ایرنا دفتر انجمن سینمای جوان مراغه قبل از انقلاب با عنوان انجمن سینماگران آماتور فعالیت می‌کرد و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و از سال ۱۳۶۰ با تغییر نام به انجمن سینمای جوانان مراغه فعالیت‌های خود را ادامه داد؛ این دفتر از آن زمان تاکنون هنرمندان شاخصی را به جامعه فرهنگی و هنری کشور تحویل داده است که از میان آنها می‌توان به «هادی افتخارزاده» اشاره کرد. «افتخارزاده» که عنوان افتخار سینمای آذربایجان به او اطلاق می‌شود، جایزه بهترین بازیگر مرد چهل و پنجمین جشنواره فیلم ملل اتریش برای بازی در فیلم کوتاه «گورمردها» و جایزه دوم بازیگری در جشنواره بین‌المللی «ایمجین ایندیا» اسپانیا برای بازی در فیلم کوتاه «زغال» را در سبد افتخاراتش دارد.