تراژدی اِشغال همدان در جنگ جهانی دوم/ از انفجار تا قحطی
همدان- پژوهشگر همدانی به آغاز جنگ جهانی دوم و اشغال ایران و تبعات آن در شهر همدان اشاره کرد و گفت: حضور انگلیسی‌ها در همدان موجب ناامنی اقتصادی و اجتماعی و قحطی شدید در شهر همدان شده بود.
آغاز جنگ جهانی دوم و اشغال ایران و تبعات آن در شهر همدان در بخش اول گفتگو با ابوالفتح مؤمن؛ مورخ همدانی با عنوان «وقتی سقوط رضاشاه برای همدانی‌ها، نویدبخش حیات تازه ای بود»؛ منتشر شد. در این گفتگو به تشریح پیامدهای مخرب و اتفاقات اقتصادی روی داده در همدان ۸۲ سال پیش پرداخته شد.
ابوالفتح مؤمن در گفتگو با خبرنگار مهر در بخش دوم صحبت‌های خود در این زمینه بیان کرد: جریان اشغال همدان از این قرار بود که صبح جمعه ششم شهریور ماه ۱۳۲۰ هواپیماهای شوروی در آسمان شهر همدان به پرواز درآمدند و اشیایی را رها کردند. مردم به گمان اینکه اعلامیه است خودشان را به محل فرود نزدیک کردند غافل از آنکه این اشیا بمب‌های مرگبار هستند، با انفجار این بمب‌ها بیش از ۳۰۰ نفر مجروح یا کشته شدند.
وی با بیان اینکه در اثر انفجار این بمب‌ها بیش از ۳۰۰ نفر مجروح یا کشته شدند، اظهار کرد: با این بمباران‌ها، شبکه برق و تلفن همدان منهدم و چنانکه در اسناد تاریخی آمده است، شدت انفجارها به حدی بود که قطعاتی از سر و دست و دیگر اعضای بدن به در و دیوار چسبیده بود!
پژوهشگر همدانی ادامه داد: به دنبال این بمباران وحشتناک و ویرانگر، مردم، شهر را تخلیه و به خارج از شهر و روستاها پناهنده شدند و تا چندین ماه آواره روستاها بوده و در نهایت سختی زندگی می‌کردند.
هشتم شهریورماه، همدان به تصرف درآمد
مؤمن با اشاره به اینکه پس از این حمله هوایی توسط هواپیماهای شوروی، انگلیسی‌ها دریافتند که احتمال دارد، شوروی‌ها پیش از آنها همدان را از طریق شمال و قزوین، تسخیر کنند؛ عنوان کرد: ژنرال آیزردود مأمور اشغال همدان بود، به سرعت تانک‌ها و ماشین نظامی تیپ خود را روانه همدان کرد و در ساعت ۷ بعدازظهر روز هشتم شهریور ۱۳۲۰ این شهر را به تصرف خود درآورد.
پژوهشگر تاریخ معاصر در ادامه صحبت‌های خود تصریح کرد: بعد از اشغال شهر توسط انگلیسی‌ها، شوروی نیز بیکار ننشست، هواپیماهای آنان بر فراز شهر همدان به پرواز درآمده و گاه و بیگاه اعلامیه‌های تبلیغاتی خود را در شهر پخش می‌کردند.
مؤمن به حضور نیروهای انگلیسی در همدان اشاره کرد و افزود: انگلیسی‌ها در اوایل ورود به همدان سعی می‌کردند که این شهر را به تنهایی اشغال و اداره کنند، در این زمان کنسولگری آنها در همدان توسط ساکس اداره می‌شد. فردی که چندین سال قبل از شروع جنگ جهانی دوم، شخصی به اسم سیمون را به عنوان نماینده شرکت فرش همدان، مأمور جمع آوری اطلاعات و شناسایی و نفوذ در صاحبان قدرت کرده بود.
وی ادامه داد: این شخص از نظر ظاهری با چشم و ابروی مشکی و لهجه فارسی شبیه ارامنه همدان بود، سیمون در مدت مأموریت خود به خوبی انجام وظیفه کرده، حتی از نقاط ضعف خوانین محلی به طور کامل آگاه بود و همه جا و همه چیز را به نیکی می‌شناخت.
مؤمن با بیان اینکه در ادامه این روند شاهد دخالت در امور ادارات و سازمان‌های محلی بوده‌ایم؛ گفت: همه رؤسای ادارات مثل دکتر علامه مازندرانی، معتضدالدوله، پیشکار وزیر کرمانشاهی دارایی، آقای رشیدخان گودرزی بروجردی، رئیس دادگستری و برخی دیگر از وطن پرستان غیرتمند و ایرانی مثل علی نقی کوثر معروف به آقازاده همدانی که در کسوت روحانی بود نیز مورد بازخواست و بازجویی قرار داده و تهدید به تبعید به هندوستان می‌کرد.
این مدرس دانشگاه با تاکید بر اینکه پس از شهریور ۱۳۲۰ تا مدتها شهر همدان صحنه تاخت و تاز نیروهای متفقین بود، به زیان‌های استقرار نیروهای اشغالگر و تاخت و تازهای صورت گرفته در همدان اشاره‌ای کرد و گفت: در آن زمان، مردم همدان در مشکلات اولیه زندگی و کسب معیشت دست و پا می‌زدند.
پژوهشگر تاریخ ممعاصر در بخش پایانی گفتگو، با بیان اینکه از جمله این اتفاقات می‌توان به برخی از موارد اقتصادی روی داده شده اشاره کرد، افزود: حضور انگلیسی‌ها در همدان موجب ناامنی اقتصادی و اجتماعی و قحطی شدید در شهر شده بود؛ به طوری که طبق اسناد موجود، قیمت گندم به خرواری ۴۰ قران و نان لواش منی ۹ الی ۱۳ قران رسید و لپه و نخود از منی ۱ قران به ۴ قران فروخته و شاهد قحطی در همدان بودیم.