سنت های رمضان در خراسان جنوبی / از «بیست و هفتمی تا رمضان الله»

بیرجند- مردم خراسان جنوبی هرساله در ماه مهمانی خدا، با برپایی آیین‌های مختلف به روزه‌داری و عبادت می‌پردازند و سنت‌های حسنه ماه مبارک رمضان از دیرباز جایگاه ویژه‌ای بین مردم داشته است.

خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها: مردم خراسان جنوبی مانند دیگر نقاط کشور مناسبت‌های ملی و مذهبی را با آداب و رسوم خاصی از گذشته‌های دور گرامی می داشته اند و پیشواز، شو خانی، رمضان خوانی، طبل زنی، وداع با رمضان و… آداب و رسومی هستند که در ماه مبارک رمضان از سال‌های قبل از این انجام می شده اند.

مردم خراسان جنوبی با غبارروبی مساجد خود را برای ماه میهمانی ماه رمضان آماده می‌کنند.

یکی از هم استانی‌ها به خبرنگار مهر گفت: اهالی خراسان جنوبی قبل از فرارسیدن این ماه خود را برای استقبال از رمضان آماده می‌کردند. آنها با نظافت و خانه‌تکانی به پیشواز بهار قرآن می‌رفتند تا بتوانند با فراغت و آسودگی خیال به انجام تکالیف دینی خود بپردازند.

پیشواز ماه رمضان

محمد رمضانی افزود: بیرجندی‌ها قدیمی رمضان را «رمضا» و ۱۱ ماه دیگر سال قمری را «سالگان» می‌گفتند. درواقع با این نام‌گذاری «رمضان» را از ماه‌های دیگر متمایز می‌کردند. آنها طبق رسمی دیرین آخرین روز ماه شعبان را روزه می‌گیرند که به آن پیشواز می‌گویند. بعضی هم برای کسب ثواب بیشتر، ۳ روز آخر شعبان را روزه می‌گیرند.

مراسم شوخانی

وی تصریح کرد: مناجات و شب‌خوانی (شوخانی) از جمله رسم‌های دیرین خراسان جنوبی در این ماه بوده است. این رسم از نخستین شب رمضان آغاز می‌شد. به این صورت که افراد خوش صدا هر نیمه‌شب در سه نوبت بالای بام خانه‌ای می‌رفتند و با صدای بلند به خواندن ادعیه و نیایش می‌پرداختند.

مردم هم با شنیدن صدای آنان از خواب بیدار می‌شدند و سحری را تدارک می‌دیدند.

رمضان‌خوانی

وی با اشاره به اینکه رمضان‌خوانی در گذشته یکی از مراسم ماه مبارک رمضان در بیرجند بوده است، عنوان داشت: بعد از اقامه نماز و صرف افطاری، تعدادی از پسران و نوجوانان در دسته‌های چند نفری به راه می‌افتادند و به در خانه‌های همسایگان به‌ویژه سرشناسان و توانگران می‌رفتنند و به قصد گرفتن انعام رمضان خوانی می‌کردند.

وی ادامه داد: آنها با خواندن اشعاری معروف به «رمضانی» از صاحب‌خانه طلب انعام می‌کردند. رمضانی‌خوانی با خواندن دعایی توسط شخصی که به او «استاد» می‌گفتند، اجرا می‌شد و با آمین گفتن بقیه افرا که به آنها «شاگرد» گفته می‌شد، ادامه می‌یافت.

به گفته وی اشعاری در مدح حضرت محمد (ص)، حضرت علی (ع) و ائمه اطهار (ع) در مراسم «رمضانی‌خوانی» خوانده می‌شد و این افراد با خواندن این اشعار تشکر خود را از صاحب خانه اعلام و با آرزوی توفیق برای او به خانه بعدی می‌رفتند.

بازی «رمضان الله، الله رمضان»

وی با بیان اینکه یکی دیگر از آداب و رسوم ماه مبارک رمضان که جنبه سرگرمی هم دارد، بازی «رمضان الله، الله رمضان» است، افزود: در این بازی چند کودک و نوجوان دور هم جمع می‌شوند و گروهی را تشکیل می‌دهند. این گروه، یک سرگروه دارد که اولین بار است روزه‌گرفتن بر او واجب شده و روزه می‌گیرد.

وی ادامه داد: ابتدا، همه گروه با هم می‌خوانند: رمضان الله، الله رمضان و به سرگروه در زمینه فرارسیدن ماه مبارک رمضان اخطار می‌دهند. سرگروه جدا می‌ایستد و می‌گوید: «رمضان آمد با سیصد سوار، چوبکی برداشت گفت روزه بدار». دوباره گروه همه با هم می‌خوانند: رمضان الله، الله رمضان.، سرگروه جواب می‌دهد: «اگر روزه بدارم لاغر می‌شوم، اگر روزه ندارم کافر می‌شوم». بازی از ابتدای کوچه آغاز می‌شود و به انتهای کوچه ختم می‌شود. در انتهای کوچه سرگروه سرش را به دیوار می‌گذارد و هر یک از بچه‌ها که رد می‌شوند با دست به پشتش می‌زنند.

افطارکردن بر سر مزار درگذشتگان

وی عنوان داشت: مردم این دیار در ماه رمضان بعد از خواندن نماز مغرب و عشاء سفره افطاری خود را در جوار مزار درگذشتگان پهن و روزه خود را هم آنجا باز می‌کردند.

مراسم طبل‌زنی

رمضانی اظهار کرد: مردم خطه کویری طبس طبق سنت دیرینه سحرگاهان هر روز برای روزه گرفتن و صرف سحری با صدای طبل‌نوازان ماهر که سال‌های زیادی به این کار مشغول‌اند، بیدار می‌شوند.

وی ادامه داد: طبل‌زنی در سحرهای ماه رمضان در طبس یکی از نیات موقوفه عمادالملکی است که تاریخ وقف این امر خیر به سال ۱۳۰۰ هجری قمری برمی‌گردد و ماندگاری آن نیز به دلیل موقوفه بودن و اجرای نیات خیر واقف است.

وی بیان داشت: طبل‌زنی زمان‌بندی معین و سبکی خاص دارد به این ترتیب که سه ساعت مانده به اذان صبح با عنوان طبل اول (آماده باش)، دو ساعت مانده به اذان صبح با عنوان طبل دوم (بیدار باش)، یک ساعت مانده به اذان صبح با عنوان طبل سوم (نزدیک شدن وقت اذان صبح) با سبک و سیاقی خاص نواخته می‌شود.

به گفته وی مردم با نحوه‌زدن طبل متوجه می‌شوند کدام نوبت از مراحل طبل‌زدن است و هر نوبت، طبل‌زدن چهار دقیقه طول می‌کشد.

معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به خبرنگار مهر گفت: مردم این منطقه از چند روز قبل خود را برای ایتقبال از ماه مبارک رمضان آماده می‌کردند.

سید احمد بر آبادی افزود: مردم در گذشته‌ها نان مورد نیاز خود را قبل از فرارسیدن ماه رمضان می‌پختند.

به گفته وی کسانی هم که قصد سفر تجاری یا سفر برای دید و بازدید داشتند، آن را قبل از رمضان انجام نی دادند تا در رمضان در وطن خود باشند.

وی با بیان اینکه در آخرین روز ماه شعبان مردم پشت بام می‌رفتند تا حلول ماه مبارک رمضان را مشاهده کنند، گفت: آداب و رسوم رمضان به دوبخش سحر تا افطار و افطار تا سحر تقسیم می شده است و در افطار از غذاهای سبک آش، سوپ، شله زرد، نان و پنیر و… استفاده می‌کردند.

وی تصریح کرد: بعد از افطاری مردم روستاها برای حضور در مراسم مذهبی به مسجد می‌رفتند و شب‌ها را زودتر می‌خوابیدند تا سحر زودتر بیدار شوند تا سحری خود را آماده کنند.

بر آبادی عنوان داشت: در سحر بیشتر از غذاهای سنگینی که با گوشت و گندم پخته می‌شد، استفاده می‌کردند.

به گفته وی در گذشته مردم با صدای طبل زنی از خواب بیدار می‌شدند که این رسن هنوز هم در طبس وجود دارد اما با آمدن بلند گو در سحرها مناجات خوانی می‌شود.

وی با بیان اینکه طبل زنی در سه نوبت برای پختن سحری، زمان خوردن سحری و نزدیک بودن اذان صبح برای اتمام خوردن سحری انجام می‌شد، ادامه داد: با شنیدن اذان صبح برای شرکت در نناز جماعت مردم به می‌رفتند و بعد از آن دامداران و کشاورزان و بعضی از کسبه سر کار خود می‌رفتند تا با گرم شدن هوا با خانه‌های خود برگردند.

معاون اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان با بیان اینکه رمضان خونی یکی دیگر از آداب و رسوم رمضان است، اظهار کرد: در شب‌های قدر، مردم این شب‌ها را احیا می‌دارند.

بیست و هفتمو

به گفته وی مراسم ملاقه‌زنی یا کفچلزی از دیگر مراسم ماه رمضان است که توسط بانوان در سال‌های گذشته اجرا می‌شده است.

وی افزود: در این مراسم خانم‌ها صورت خود را می‌پوشاندند و با یک ملاقه به در خانه مردم می‌زدند و می‌گفتند «بیست‌وهفتمو هستم» و صاحب‌خانه به آنها پول می‌داد. شخص ملاقه‌زن بعد به خانه دیگری می‌رفت و در پایان با پول‌های جمع شده پارچه‌ای خریداری و لباس تهیه می‌شد.

وی عنوان داشت: از دیگر آداب و رسوم مردم خراسان‌جنوبی در این ماه، برگزاری جلسات ترتیل‌خوانی قرآن است که به این جلسات «دوره قرآن می‌گویند.

برآبادی ادامه داد: در پایان ماه مبارک رمضان، زمانی که دوره قرآن تمام می‌شود، کسی که سوره «الرحمن» یا «یس» به او رسیده از بقیه با خرما یا شیرینی پذیرایی می‌کند.

مراسم وداع با ماه رمضان

وی افزود: شب آخر، وداع در شب‌خوانی همراه با مناجات انجام و روزه‌داران پس از یک ماه عبادت روی به مساجد جامع می‌آورند و به اقامه نماز عید فطر می‌پردازند و توفیق یک ماه عبادت و بندگی خداوند را عید می‌گیرند و با پرداخت فطریه، زکات سلامت تن خود را به افراد نیازمند ادا می‌کنند.

به گفنه وی عید سعید فطر یکی از اعیاد مهم مسلمانان است و در این روز به دید و بازدید فامیل به خصوص بزرگان فامیل می‌روند.