نگاهی به سنت مخالف ستیزی در حکمرانی ترکیه

خائن پنداشتن گروه‌های سیاسی مخالف در ساختار حکمرانی ترکیه، یک سنت سیاسی – فکری است که عمر آن، حتی از عمر صد ساله جمهوری نیز بیشتر است.

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، تنها یک ماه و نیم به برگزاری انتخابات شهرداری های ترکیه باقی مانده و از حالا، اردوغان و شریک سیاسی او باغچلی، باز هم کمپین بزرگ سیاه نمایی علیه مخالفین را کلید زده اند.

تحلیلگران سیاسی بر این باورند که طرح اتهام «خیانت» و «وابستگی به دشمن»، در جریان انتخابات ریاست جمهوری سال 2023 میلادی، بر طیف گسترده ای از مردم ترکیه اثر گذاشت و در حالی که انتظار می رفت مردم به خاطر بروز بحران اقتصادی بی سابقه، اردوغان را کنار بگذارند، چنین اتفاقی نیفتاد و مخالف او شکست خورد.

چرا؟ چون اردوغان بارها اعلام کرده بود که کمال کلیچدار اوغلو نامزد مورد حمایت ائتلاف مخالفین، یک خائن ملی و سیاستمداری مورد تایید دشمنان خارجی ترکیه و تجزیه طلبان داخلی این کشور است.

سخنرانی علیه مخالفین، اقدام عجیبی نیست، اما در ادبیات سیاسی ترکیه، آش آن قدر شور است که کار از سطح تشر و کنایه فراتر می رود و کار به اتهام حقوقی و جرم انگاری می کشد.

رجب طیب اردوغان رهبر حزب عدالت و توسعه و رئیس جمهور ترکیه و دولت باغچلی رهبر راست افراطی حزب حرکت ملی گرا که هر دو در کنار هم ائتلاف جمهور را تشکیل داده اند، باز هم در انتقاد از احزاب مخالف، به وفور از الفاظی همچون خائن، مزدور، وابسته، دشمن و ضددین استفاده می کنند. اما شواهد نشان می دهد که این رفتار، از اسلاف پیشین آنان نیز سر زده و به یک رفتار ثبات سیاسی تبدیل شده است.

طاها آک یول از تحلیلگران سیاسی و پژوهشگران تاریخ جمهوری ترکیه در مطلب تحلیلی خود، به این اشاره کرده که خائن پنداشتن گروه های سیاسی مخالف در ساختار حکمرانی ترکیه، یک سنت سیاسی – فکری است که عمر آن، حتی از عمر صد ساله جمهوری نیز بیشتر است.

در شرایطی که اردوغان قصد دارد باز هم با امنیتی سازی فضای سیاسی – اجتماعی، مخالفین خود را در انتخابات پیش رو به حاشیه براند، نگاهی می اندازیم به مطلب تحلیلی آک یول، تا ببینیم که موضع گیری خصمانه دولت مستقر علیه احزاب سیاسی در ترکیه، چه ابعاد و پس زمینه هایی دارد:

ترکیه و مفهوم سیاسی «مخالفین خائن»

یکی از بیماری های مسری و دردسرساز در فرهنگ سیاسی ترکیه، این است که رئیس دولت مستقر، به راحتی مخالف خود را به خائن بودن متهم کنیم. اما مرور اسناد تاریخی، گواه این واقعیت است که چنین چیزی سابقه دور و دراز دارد و پدیده ای نیست که تنها زاییده سالیان گذشته باشد. از زمان تشکیل جریان سیاسی موسوم به کمیته اتحاد و ترقی در اواخر امپراتوری عثمانی به بعد، دولت های مستبد، تمامیت خواه و قدرتمند در آنکارا، به طور مداوم، مخالفان را به خائن بودن متهم کرده اند.

در جوامعی که فرهنگ سیاسی آن توسعه نیافته و به چندصدایی و تنوع اعتنا نمی کند، سخنرانی و نطق رهبران، با استفاده از مفاهیم روشن پیش نمی رود و ساده ترین و مؤثرترین راه، متهم کردن مخالفین به خیانت و خائن بودن است.

چه چیزی آسان تر از این است که در بحبوحه تورم و بحران اقتصادی، به جای پاسخگو بودن به مشکلات اقتصادی و حقوقی، همه چیز را به توطئه «نیروهای خارجی» ربط دهیم و مخالیفن را بازوی داخلی آنان بخوانیم؟!

حمله به مخالفین سیاسی در ترکیه از دیروز تا امروز

دو روز قبل از اعلام موجودیت جمهوری ترکیه در سال 1923 میلادی، احمد شوکری بیگ، یکی از روزنامه نگاران معتبر و محترم آن دوره، مقاله ای در روزنامه وطن نوشت.

او از عواقب دیدگاه طلعت پاشا نوشت و به این اشاره کرد که درهم شکستن اپوزیسیون توسط اتحاد و ترقی، چه عواقب بدی برای کشور داشت. بدون شک، اتحادیه گرایان مردمی میهن پرست بودند. ولی تصور این که آنها تنها وطن پرستان کشور هستند و بقیه خائنی بیش نیستند، عواقب بسیار بدی داشت.

احمد شوکری در ادامه گفته بود: «اکنون، حزب جمهوری خلق، به عنوان یک حزب تشکیل شده به دست میهن پرستان، به جای کمیته اتحاد و ترقی به قدرت رسیده است. حالا در کشور ما پارلمانتاریسم در شرف استقرار است. آرزو می کنیم که کمیته اتحاد و ترقی از اشتباهات خود رهایی یابد.» (وطن، 27 اکتبر 1923).

اما متاسفانه این آرزو محقق نشد. چرا که در همان روزها، حزبی که به دست ژنرال کاظم کارابکر تاسیس شده بود، به عنوان خائن ملی شناخته شد و کرکره حزب را پایین کشیدند!

کسانی که آن اقدام سیاه را انجام دادند، تنها یک بهانه داشتند: ضرورت های حفظ انقلاب! اما عصمت اینونو که پس از مصطفی کمال، رهبر حزب جمهوری خلق شد و عواقب آن تندخویی ها را به چشم خود دید، آشکارا به غلط بودن آن اقدام اعتراف کرده و گفت: «با تعطیل کردن آن حزب، مرتکب خطای بزرگی شدیم».

با این حال، سران حزب جمهوری خلق، همچنان به کار خود ادامه دادند و حزب نوپای دموکرات (DP) را نیز به خیانت  متهم کردند و آنان را مزدور روسیه خواندند.  

عدنان مندرس (نخست وزیر ترکیه که در سال 1960 میلادی پس از کودتا اعدام شد)، در همه نطق هایش مجبور بود بگوید: ما خائن نیستیم. ما ربطی به روسیه نداریم.

این بهانه برای حمله به مندرس، در حالی شکل گرفته بود که خود نخست وزیر عصمت پاشا در دیدار رسمی در سال 1932 میلادی با استالین در مسکو عکس گرفته بود و پس از اعدام مندرس، این عکس با تیراژ گسترده، با عنوان رهبر ملی و رفیق استالین، با افتخار بین مردم توزیع شد!

حتماً یادتان هست اردوغان به اینونو هم تشر زد و گفت: اینونو پرچم آمریکا را در دست داشت. اما واقعیت این است زمانی که جانسون رئیس جمهور آمریکا وارد ترکیه شد، اینونو هر دو پرچم ترکیه و آمریکا را در دست داشت. ولی بعدها عکس پرچم ترکیه را از آن عکس درآوردند تا نشان دهند که اینونو هم خائن بوده و مزدور آمریکا بوده است!

اردوغان، بعدها هم بازی با تدوین عکس و ویدیو را ادامه داد و فیلم مونتاژ شده ای منتشر کرد که گویی، کلیچدار اوغلو در حال کسب دستور از سران گروه تروریستی پ.ک.ک در کوهستان قندیل است! اما مونتاژ بسیار ناشیانه و آشکاری بود.

چند روز پیش هم که حزب دموکراسی و برابری یا دم پارتی، نامزد خود را برای شهرداری استانبول معرفی کرد، باغچلی آن را تاکتیکی خائنانه خواند و گفت: «انتخاب کاندیداهای کمونیست و کمالیست به طور جداگانه، یک اقدام سفارشی خائنانه و یک بازی موذیانه است. اپوزیسیون خائن است!»

حالا ما در چنین شرایطی هستیم. اردوغان و باغچلی، مخالفین را خائن می خوانند و حزب دموکراسی و برابری هم به دستور سران پ.ک.ک، از دست مدحت سنجار و چهره های معتدل درآمده و به کمونیست های استالینی سپرده شد و این وضعیت برای ترکیه نگران کننده است.

من هنوز هم فکر می کنم، سخنان مهمت شیمشک وزیر امور مالی و دارایی که اعلام کرد سیاست ترکیه باید ترمیم شود، تنها راه چاره است. او فقط از اقتصاد حرف نمی زند و به این اشاره می کند که روال کنونی سیاست باید تغییر کند.

دستیابی به شکوفایی و قدرت و رسیدن به توسعه آسان نیست. فرصت دادن به تفکر تحلیلی و منطقی یک امر ضروری است. تنها در این صورت است که ترکیه به این قدرت می رسد که بر همه مشکلات خود غلبه کند.

انتهای پیام/