بازخوانی شاه اسماعیل صفوی و نظام سیاسی اجتماعی او نیازی جدی است

اردبیل - ایرنا - جامعه شناس و پژوهشگر تاریخ ادیان گفت: نظام سیاسی اجتماعی بزرگی با روی کار آمدن شاه اسماعیل صفوی در جهان تظاهر یافته، اما ناآشنا مانده است و امروز از حیث جامعه‌شناسی و نظریه‌های اجتماعی، بازخوانی جدی این شخصیت و نظام او ضرورت دارد. به گزارش خبرنگار ایرنا سید جواد میری شامگاه یکشنبه در همایش بازخوانی تُراث حِکمی شاه اسماعیل صفوی با تکیه بر نقش تمدنی دارالارشاد اردبیل در نگارخانه ختایی مجموعه تاریخی جهانی شیخ صفی الدین اردبیلی گفت: صحبت در باب شاه اسماعیل صفوی صحبت درباره یک فرد نیست بلکه سخن گفتن در خصوص یک سنت و جریان است و من این جریان سمبلیک را "سنت حِکمی" نام نهاده ام و باید امروز این سئوال مطرح شود که چرا شاه اسماعیل در گستره تفکر و اندیشه ما ناآشنا مانده است. وی با اشاره به عقیده تاریخ نگاران و صاحب نظران مبنی بر اینکه نخستین دولت و حکومت فراگیر در ایران بعد از فروپاشی ساسانیان مربوط به شاه اسماعیل بوده، گفت: دو جریان فرهنگی و ناسیونالیستی در حوزه تاریخ نگاری وجود دارد و در نوع فرهنگی، وقتی به شخصیت‌ها پرداخته می‌شود فقط به صورت مسئله اشاره نمی‌گردد بلکه گذشته را از امروز بازنگری می‌کنند. میری اظهار کرد: یکی از زبان‌های مهم دوره صفویان، زبان ترکی بوده و آثار مهمی با این زبان خلق شده است و هنگام پرداختن به تاریخ نگاری فرهنگی و توجه به این زبان، شا اسماعیل صفوی و آثار آن مشاهده می‌شود اما در تاریخ نگاری ناسیونالیستی این برجستگی مشهود نیست. او نسبت بین حکمت و حکومت را مهم خواند و ادامه داد: بسیاری از فیلسوفان و مهمترین آنها افلاطون در این راستا تلاش وافری داشته است و شاه اسماعیل در این سرزمین (اردبیل) قادر شده است بر اساس فکر و عرفان خود، موسس نظام حکومتی مبتنی بر حکمت باشد. این جامعه شناس و پژوهشگر تاریخ ادیان تصریح کرد: شاه اسماعیل زمانی در تاریخ ظهور کرده که از یک سو امپراطوری‌های بزرگی مثل اسپانیا و پرتغال شکل گرفته و از سوی دیگر امپراطوری عثمانی نیز بروز کرده اما این شاه کتابدار، بر اساس یک نظام فکری و نظری برخاسته از سنت اهل بیت (ع) به حکومت خود شکل و هویت داده است. او یکی از علت‌های دیده نشدن شاه اسماعیل صفوی را تاریخ نگاری ناسیونالیستی خواند و افزود: این شخصیت مهم، نه مثل یک فرد نظامی یا فرمانده یک گروه نظامی بلکه در حوزه حکمت، نقش آفرینی کرده است و در جامعه شناسی معرفت باید توجه داشت که مفاهیم ارزشمند، در یک شب خلق نمی‌شوند بلکه یک جریان و سنت فکری و تطورات زبانی پشت آن است. میری گفت: پیش از شاه اسماعیل صفوی نیز افراد بزرگی همچون سید عمادالدین نسیمی و فضولی را می‌بینیم و اینها در پهنه تمدن اسلام و ایران و منسوب به سنت فکری اهل بیت (ع) بوده‌اند اما متاسفانه شاه اسماعیل در حاشیه قرار گرفته است. به گفته وی امروز به بازخوانی جدی در باب هویت ایرانیان به عنوان ملتی مهم و چند زبانه در جهان نیاز داریم و باید با بنیه فکری و پایه‌دار و بدون اغراق به این بازخوانی متن بپردازیم و این کار، رسالت فلاسفه و فعالان حوزه عرفان نظری است. جامعه شناس و پژوهشگر تاریخ ادیان ادامه داد: نباید به شاه اسماعیل و کتاب او نگاه موزه‌ای داشته باشیم زیرا یک دغدغه مهم انسان امروز، چالش نهیلیسم و پوچ انگاری است و موجبات اضطراب روح و روان را در پی دارد. وی تصریح کرد: سنت حکمی، انسان را نه مجبور، بلکه دعوت می‌کند تا بهترین‌ها را برگزیند و متاسفانه درباره شاه اسماعیل به حشو ، هجو و حاشیه نویسی و حمله به شخصیت پرداخته اند و امیدواریم این همایش، حرکتی و آغازی برای شناخت و بازتعریف او باشد. شعرخوانی و اهدا سردیس شاه اسماعیل صفوی به دکتر سید جواد میری از بخش‌های دیگر این همایش بود. شاه اسماعیل صفوی نوه شیخ صفی‌الدین اردبیلی و فرزند شیخ حیدر در سال ۹۰۷ هجری - قمری مطابق با سال ۱۵۰۱ میلادی با نشستن بر تخت حکومت ایران بر اوضاع سیاسی و اعتقادی در کشور انضباط و انسجام خاصی حاکم کرد. سالروز استقرار سلسله صفویه در ایران توسط شاه اسماعیل صفوی از سوی شورای فرهنک عمومی کشور بعنوان روز اردبیل نامگذاری شده است؛ حکومتی که علاوه بر دو کار بسیار بزرگ و ارزشمند شامل رسمیت بخشیدن به مذهب شیعه و استفاده از آن در یکپارچگی و وحدت ملی ایران، اقدامات بسیار مهمی نیز در زمینه های فرهنگی، اجتماعی و سازندگی این مرزو بوم انجام داد. استان اردبیل با یک میلیون و ۲۸۰ هزار نفر جمعیت و ۱۲ شهرستان در شمال ایران و مرز جمهوری آذربایجان واقع شده است.