«ضرب‌المَثَل‌های عاشورایی» در زبان فارسی/ طرف، آش یزید را می‌خورد، برای امام حسین(ع) سینه می‌زند!

اینکه واقعه کربلا و قیام عاشورا در زبان فارسی ریشه ضرب‌المثل‌های فراوان باشد عجیب نیست؛ حسین (ع) «جان و جهان» ایران است و نام و یادش بر «دل و زبان» ایرانی‌هاست. و چقدر هم لطیف‌اند و ریزبین و حق‌گو این ضرب‌المثل‌ها. گروه تاریخ خبرگزاری فارس ـ امین رحیمی: در ایران همیشه همان‌گونه بوده و هست که «اوژن اوبن» سفیر فرانسه در دوره مشروطه در کتابش توصیف کرده است: «همه شیعیان که از آغاز دوران کودکی با تمام جزییات وقایع تأثرانگیز روز عاشورا آشنایی پیدا کرده‌اند و به اشک‌ریختن برای مصائب امام حسین (ع) قهرمان مذهبی و ملی‌شان خوگرفته‌اند هر قدر هم بی‌تفاوت و بدون احساس باشند هنگامی که در این جایگاهی که با اندیشه‌ها و پندارهای آغاز زندگی آنان پیوندی نزدیک و تنگاتنگ دارد، حضور می‌یابند... به‌طور کاملا  طبیعی و غریزی سیل اشک از چشمان‌شان سرازیر می‌گردد». گروه تاریخ خبرگزاری فارس ـ امین رحیمی:فرانسهو این کربلا که خودش یک فرهنگ است و عاشورا که خودش فرهنگساز است به زبان زندگی روزمره و به حوزه فصاحت و بلاغت و مفاهمه کلامی ایرانیان نیز نفوذ کرده و ریشه ضرب‌المثل‌هایی شده که برخی هنوز پرتکرارند و برخی دیگر کمتر استفاده می‌شوند. برخی از این ضرب‌المثل‌ها را در ادامه مرور کنیم. دنیایش مثل آخرت یزید است این مَثَل درباره کسی به کار می‌رود که در زندگی با سختی‌ها و مشکلات فراوان مواجه باشد. دنیایش مثل آخرت یزید استشمر جلودارش نیست این مَثَل درباره کسی به کار می‌رود که انتقام‌جویی و کینه‌ورزی می‌کند. شمر جلودارش نیستآب افتاده دست یزید درباره فردی به کار می‌رود که کالایی ضروری را از دیگران دریغ می‌کند یا کنایه از شرایطی است که افرادی سختگیر بر دیگران حاکم شده یا رشته امور را به دست گرفته باشند. آب افتاده دست یزیدآب به امام نمی‌دهد و آتش به یزید درباره فرد خسیس به کار می‌رود و یعنی نه عشق به امام حسین (ع) و نه نفرت از یزید موجب نمی‌شود به انفاق بپردازد. آب به امام نمی‌دهد و آتش به یزیدهم طبّال یزید است هم علمدار امام حسین (ع) طبال یعنی طبل‌زن. این مَثَل درباره آدم ریاکار به کار می‌رود. هم طبّال یزید است هم علمدار امام حسین (ع)آش یزید را می‌خورد و برای امام حسین (ع) سینه می‌زند این مَثَل درباره آدم ریاکار و منافق و کسی که ظاهر و باطنش یکی نیست به کار می‌رود. معادل این مَثَل است: «نماز علی (ع) را می‌خواند و پلوی معاویه را می‌خورد». آش یزید را می‌خورد و برای امام حسین (ع) سینه می‌زندمثل حرمله است درباره افراد سنگدل و بی‌رحم به کار می‌رود. مثل حرمله استپسر طوعه است درباره افراد خیانتکار استفاده می‌شود. طوعه بانویی بود که مسلم بن عقیل (ع) را در خانه‌اش پناه داد ولی پسرش به طمع پاداش، آن حضرت را تحویل دشمنان داد. پسر طوعه استنقاره‌چی یزید است وقتی کسی از ظالم حمایت کند درباره‌اش این مَثَل را می‌گویند. نقاره‌چی یزید استنخودی در آش امام حسین (ع) انداختن وقتی می‌خواهند کسی را به کار خیر دعوت کنند یا در کاری به کمک بطلبند به او می‌گویند شما هم نخودی در آش امام حسین (ع) بینداز. نخودی در آش امام حسین (ع) انداختنخنجر شمر در خانه اوست درباره افراد سنگدل و کینه‌جو به کار می‌رود و همچنین درباره آدم فرصت‌طلب. خنجر شمر در خانه اوستپولش سکه یزید دارد یعنی پولش بی‌ارزش است و همچنین درباره کسی به کار می‌رود که با پولش کارهای بی‌ارزش می‌کند یا نمی‌تواند با پول به آنچه نیاز دارد، برسد. پولش سکه یزید داردهر بار پای علامت یکی سینه می‌زند درباره آدم ریاکار به کار می‌رود و کسی که مدام نظرش را عوض می‌کند و همچنین افراد منفعت‌طلب. هر بار پای علامت یکی سینه می‌زندآنچنان که حق به جانب یزید است! درباره نادانی و جهل دوستان است که مایه زیان می‌شود و به این حکایت اشاره دارد: «از کسی پرسیدند در فلان شهر روضه‌الشهدا می‌خوانند؟ گفت: آری، اما آنچنان که حق به جانب یزید است». آنچنان که حق به جانب یزید است!طوق به پا شده است در گذشته طوق نوعی علم عزا بود که هنگام سوگواری آن را بلند می‌کردند و عزاداران دور آن جمع می‌شدند. این مَثَل وقتی به کار می‌رود که عده زیادی در جایی جمع شده باشند. طوق به پا شده استآن راحسین (ع) را تا جایی دوست دارد که رگ نَبُرَد این مَثَل درباره افرادی به کار می‌رود که وقتی انجام کار درست برایشان زحمت ایجاد می‌کند یا وقتی هزینه انجام کار درست زیاد می‌شود از آن دست می‌کشند. حسین (ع) را تا جایی دوست دارد که رگ نَبُرَدموکل آب فرات است درباره افراد بی‌رحم به کار می‌رود که در کارشان انعطاف و مروت ندارند و به بی‌رحمی سربازانی اشاره دارد که در واقعه کربلا مأمور بستن آب بر یاران امام حسین (ع) بودند و حتی از رسیدن آب به کودکان و اطفال ممانعت می‌کردند. موکل آب فرات استانتهای پیام/