وقتی سقوط رضاشاه برای همدانی‌ها، نویدبخش حیات تازه ای بود
همدان- مورخ همدانی می گوید: سقوط رضاشاه برای مردم همدان، نویدبخش حیات تازه ای بود، مردم با وجود همه تنگناهای مادی می‌توانستند آزادانه به فعالیت‌های معنوی خود بپردازند.
ابوالفتح مؤمن در گفتگو با خبرنگار مهر با نگاهی به شهریورماه سال ۱۳۱۸ اظهار کرد: جنگ جهانی دوم در نخستین روز سپتامبر ۱۹۳۹ م مصادف با دهم شهریور ۱۳۱۸ ش با حمله نظامی قوای آلمان هیتلری به لهستان آغاز شد.
وی افزود: پیروزی‌های پیاپی آلمان نازی در این جنگ، انگلیس و شوروی را بر آن داشت تا با یکدیگر متحد گشته و علیه این دشمن مشترک و نیرومند وارد جنگ شوند اما ایران از همان روزهای آغاز جنگ در تاریخ ۱۳ شهریور ۱۳۱۸، اعلام بی‌طرفی کرد.
مورخ همدانی ادامه داد: با اینکه ایران اعلام بی‌طرفی کرده بود اما آشکارا برای آلمان نازی آرزوی پیروزی می‌کرد؛ زیرا آلمان به عمده‌ترین طرف تجاری ایران تبدیل شده بود و از سوی دیگر آلمان‌ها تبلیغات گسترده‌ای را درباره برتری نژاد آریایی راه انداخته بودند.
مؤمن یادآور شد: از سویی دیگر، ایرانیان به سبب دخالت‌های بسیار روسیه و انگلیس در امور داخلی کشور، از این روند دل خوشی نداشتند و متفقین نیز از این احساس نفرت آگاه بودند و از سویی، نگران پیش روی آلمان به سوی خلیج فارس از طریق مصر و عراق و بسته شدن کانال سوئز نیز بودند در نتیجه تصمیم گرفتند از راه‌های ارتباطی ایران که بعدها «پل پیروزی» لقب گرفت، برای رساندن مهمات و قوای کمکی به شوروی استفاده کنند.
وی با بیان اینکه با این روند بود که ایران را اشغال کردند، در پاسخ به اینکه ورود و اقامت نیروی بیگانه در شهر همدان چه عواقب و مشکلاتی را برای مردم به وجود آورد و مردم چه واکنشی نشان دادند؟، گفت: متفقین حملات خود را به ایران آغاز کردند و در مدت زمان کوتاهی، بسیاری از شهرهای ایران را به تصرف خود درآوردند که یکی از شهرهایی که در این دوران به اشغال نظامی متفقین درآمد، شهر همدان بود.
این مورخ و پژوهشگر تاریخ معاصر ادامه داد: شهر همدان به خاطر موقعیت سوق‌الجیشی خاص خود در غرب کشور به سرعت مورد توجه نیروهای متفقین قرار گرفت.
مؤمن یادآور شد: در ادامه، استعفای رضاخان و خروج وی از کشور را شاهد بودیم که در این روزها، واکنش مردم همدان نیز جای تأمل دارد.
وی در تشریح این موضوع گفت: واکنش مردم همدان به دو شکل متبلور شد به نوعی که هم خوشحال از این بودند که سایه بیدادگری رضاخان از سر آنها کم شده است و هم به دلیل اشغال شهرشان به دست نیروهای بیگانه احساس ناراحتی می‌کردند که البته، این ناراحتی بعد از بروز عواقب حضور نیروهای بیگانه در شهر همچون قحطی، گرانی، بیماری‌های مختلف و … تشدید شد.
مدارس علمیه همدان حیات دوباره ای گرفتند
این مورخ همدانی با اشاره به روزهای همدان در دورانی که در اشغال به سر می‌برد، اضافه کرد: سقوط رضاخان برای مردم همدان، نویدبخش حیات تازه ای بود. آنها با وجود همه تنگناهای مادی می‌توانستند آزادانه به فعالیت‌های معنوی خود بپردازند و دیگر کسی بر روح و روان آنها حکم فرمایی نمی‌کرد.
وی ادامه داد: مراسم مذهبی همچون عزاداری محرم و … که ممنوع شده بود، آزاد اعلام شد و قانون کشف حجاب که با زور سرنیزه اجرا می‌شد، اختیاری شد که در ادامه این روند، بسیاری از کسانی که از شهر همدان مهاجرت کرده بودند، بازگشتند.
مؤمن یادآور شد: مدارس علمیه همدان نیز حیات دوباره ای گرفتند.
وی با اشاره به اینکه نیروهای متفقین تا اواخر سال ۱۳۲۴ شمسی در همدان و منطقه حضور داشتند؛ اظهار کرد: آنها با توجه به موقعیت استراتژی ایران و سهولت کمک رسانی به شوروی از این طریق، کشور را اشغال کردند تا هم مانع نفوذ آلمان‌ها در ایران و منطقه خاورمیانه شوند و هم با کمک‌های فراوان به ماشین جنگی شوروی، نیروهای آلمانی را از پیشروی در شوروی و دستیابی به قفقاز باز دارند.