کتابی برای کودکان از دستاوردهای رویان

«آزاده در سرزمین رویان»، یک مجموعه چهارجلدی است که تا کنون 2 جلد از آن به چاپ رسیده است، این کتاب که برای کودکان نوشته شده، سعی دارد تا مفاهیم و کاربردهای رویان اصفهان را به زبان کودکانه به بچه‌ها منتقل کند.

به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان، مدتی پیش که رفته بودم شورای شهر، اتفاق جالبی افتاد، دکتر نصراصفهانی و دکتر علامه را دعوت کرده بودند تا به مناسبت هفته جمعیت، دغدغه‌هایشان را در این زمینه بگویند، اما نمی‌دانستم قرار است از یک کتاب هم رونمایی شود، کتابی در زمینه کودک و نوجوان و مرتبط با مجموعه رویان اصفهان.

هاجر صفائیه، نویسنده کتاب از مصاحبه ۵۰ ساعته با دکتر نصر اصفهانی، بنیان‌گذار پژوهشگاه رویان در اصفهان گفت، از دغدغه‌اش برای انتقال آنچه در رویان دیده به جامعه و از رویای مادرانه‌اش برای داشتن کتابی بومی، برای کودکان.

آبگینه به مهمانی شورای شهر می‌رود

در آن جلسه از کتاب «آبگینه به مهمانی می‌رود» رونمایی شد، کتاب را ورق زدم، تصویرگری شیرین کتاب و شخصیت‌هایش باعث شد تا مصاحبه‌ای با خانم نویسنده ترتیب دهم، روی همین حساب چند روز پیش رفتم حسینیه هنر اصفهان و دیداری با هاجر صفائیه داشتم.

مجموعه تاریخ شفاهی اصفهان(حسینیه هنر اصفهان) را می‌شناختم، می‌دانستم روی موضوعات تاریخ شفاهی کار می‌کنند و تاریخ شفاهی پیشرفت یکی از گزینه‌های مهم در دستور کارشان است، اما نمی‌دانستم چگونه از دل تاریخ شفاهی، کتاب کودک درآورده‌اند، کنجکاوی‌ام را با خانم صفائیه درمیان گذاشتم.

دغدغه ۱۵ ساله یک نویسنده 

هاجر صفائیه، نویسنده کتاب در پاسخ به سوالم اینطور توضیح داد: من نویسنده تاریخ شفاهی هستم، مصاحبه می‌گیرم و ماده خام را به کتاب تبدیل می‌کنم، ۱۵ سال پیش، از قبل از تولد فرزند اولم، یکی از دغدغه‌هایم پیداکردن کتاب‌های مناسب برای فرزندم بود، اما آن زمان، کتاب‌های مذهبی برایم جذابیت نداشت و کتاب‌های ترجمه‌ای محتوای مد نظر من را تامین نمی‌کرد.

او می‌گوید: این دغدغه ۱۵ سال با او همراه بوده تا اینکه به ذهنش رسیده خودش کتاب مناسب کودک تولید کند در ادامه بیان می‌کند: کار کودک نیاز به قصه دارد، پس باید قصه‌ای منطبق بر دغدغه بچه‌ها تولید کنم؛ در کتاب اول و دوم از مجموعه آزاده در سرزمین رویان، مشکلی که ذهن بچه با آن رو به رو می‌شود، اصلا ربطی به رویان ندارد؛ اما رویان قرار است این مشکل را حل کند و من قرار است کاربرد رویان را در ذهن کودک جا بیندازم.

صفائیه از تجربه ۲۰ساله‌اش در تاریخ شفاهی می‌گوید و با کلی ذوق تعریف می‌کند که در این سال‌ها آدم‌های مختلفی را در مصاحبه‌هایش دیده و شخصیت‌های مصاحبه‌هایش را در قصه‌هایش به کار می‌برد؛ اتفاقی که در کتاب «آبگینه به مهمانی می‌رود» هم افتاده است.

نویسنده کتاب می‌گوید: «بابا ارسلانِ کتاب، ما به ازای بیرونی در مصاحبه‌های من دارد، ویژگی‌هایش را از راوی‌هایی که قبلا با آن‌ها مصاحبه کرده بودم گرفتم و حتی فضاسازی روستا دقیقا شبیه روستایی است که در یکی از کتاب‌های تاریخ شفاهی‌ام، نوشته بودم و چند روزی در آن جا زیست کردم.

او می‌گوید شخصیت‌های کتاب بر اساس داده‌های تاریخ شفاهی شکل گرفته‌اند و قرار نیست تاریخ شفاهی مستقیم در کتاب کودک آورده شود بلکه از داده‌های تاریخ شفاهی برای فضاسازی، شخصیت‌پردازی و موقعیت‌های داستان استفاده کرده است.

صفائیه درخصوص اینکه چرا با وجود داشتن پروژه‌های پیشرفت در زمینه‌های مختلف، کتاب کودک را برای رویان اصفهان نوشته، این‌گونه جوابم را می‌دهد: چون به رویان خیلی تعلق خاطر دارم، از روزی که با دکتر نصراصفهانی مصاحبه می‌کردم و دکتر می‌گفت ما فلان کار را کردیم، تا خانه فکر می‌کردم چطور می‌توانم این را به جامعه منتقل کنم  و مطالب دکتر نصر برای خودم خیلی جذاب بود، ضمن اینکه رویان برنامه آموزشی و بازدید دارد و از مدارس و حتی خارج از کشور از این مجموعه بازدید می‌کنند ولی خود اصفهانی‌ها خبر ندارند آنجا چه می‌گذرد و شاید تنها یکی دو مورد از کاربردهای خاصش را اطلاع داشته باشند.

اصفهان قابلیت برند شدن در زمینه شبیه‌سازی را دارد

نویسنده در ادامه اینطور توضیح می‌دهد: دکتر نصر می‌گوید چرا اصفهان فقط به گنبد فیروزه‌ای، آثار باستانی و صنایع دستی شناخته می‌شود؟ اصفهان می‌تواند در دنیا با شبیه‌سازی شناخته شود، ضمن اینکه فضای رویان، بانشاط است و همیشه به این فکر می‌کردم که اگر روزی قصه کودک بنویسم و یک حیوان کنار شخصیت قصه بگذارم، برای کودک جذاب‌تر می‌شود و رویان اصفهان این ظرفیت‌ها را برای نوشتن کتاب کودک داشت.

یاد نمایشگاه کتاب افتادم، یاد حرف‌های مقام معظم رهبری و لزوم تولید کتاب‌های بومی، برای همین از صفائیه پرسیدم: «نویسنده‌های بومی چطور می‌توانند خانواده‌ها را به این سمت سوق دهند که کتاب‌های بومی بخرند و چه چیزهایی باید نوشته شود که خانواده‌ها مشتاق شوند به جای کارهای ترجمه‌ای، کارهای بومی بخرند؟»

دلیل استقبال بالا از کتاب‌های ترجمه‌ای برای کودکان

و او این چنین جواب داد: اگر خودم را جای مادری که می‌خواهد کتاب بخرد، بگذارم چند تا چیز برایم خیلی مهم است، تصویرگری کتاب که شخصیت منطبق بر فضای ذهنی من داشته باشد و متنی که قصه داشته باشد. یکی از دلایلی که من سمت کتاب‌های ترجمه‌ای می‌روم این است که آن‌ها قصه دارد ولی کتاب‌های داخلی قصه ندارد، نقطه اوج و گره‌افکنی ندارد و من را درگیر خودش نمی‌کند.

نویسنده از روزهایی می‌گوید که مدام به او زنگ می‌زنند و مجموعه‌های مختلف می‌خواهند برایشان کتاب نوجوان بنویسد، ولی او می‌ترسد، می‌گوید با آنکه ۱۰ تا قصه آماده دارد ولی نوشتن کار نوجوان سخت است و ناشرها دست و دلشان به انتشار کتاب‌های بومی نمی‌رود چون فکر می‌کنند، مردم نمی‌خرند و روی دستشان می‌ماند، انگار ناشرها می‌ترسند که اگر از نمونه خارجی پیروی نکنند، کتاب‌هایشان فروش نرود.

توجه به لباس بومی ایرانی در کتاب

وقتی از صفائیه می‌پرسم استقبال از آزاده در سرزمین رویان چه طور بود؟ لبخند عمیقی می‌زدند، انگار خاطره زیادی برای تعریف کردن دارد، می‌گوید نظرات جالب و زیادی از طرف مخاطبان به دستش رسیده و حتی وقتی در نمایشگاه کتاب بوده یک نفر گفته:« چقدر خوب شخصیت آزاده را درآورده‌اید، لباسش بومی ما است و این دختر لر بختیاری دقیقا لباس ما را پوشیده.» خانم نویسنده می‌گوید: من از این جمله، خیلی ذوق کردم چون یادم است که می‌خواستم بین لباس لر قشقایی و لر بختیاری تفاوت قائل شوم و بعضی تصویرگرها اتود که می‌زدند، لباسشان به سمت لباس کردی می‌رفت، من می‌خواستم این متمایز باشد و کاراکتر من لباس خودش را داشته باشد.

او می‌گوید: دلم می‌خواست بهترین تصویرگری ممکن را برای کتاب انتخاب کنم، خانم عبدالحسینی از میان ۲۰، ۳۰ نفر انتخاب شد و با وجود آنکه کار اولش است، توانست تخیلات ذهنی‌ام را بکشد و آزاده را خلق کند، ضن اینکه خیلی تلاش کردیم تا نشانه‌های ایران اسلامی و بومی منطقه را در تصویر بگنجانیم؛ مدل اولیه روستا، شبیه یک روستای خارجی بود ولی با تلاش خانم تصویرگر به روستای ایرانی تبدیل شد.

آزاده، دختر باهوشی که می‌خواهد دانشمند شود

آبگینه اسم اولین گوساله شبیه‌سازی شده است، گوساله شبیه‌سازی شده در هیچ جای دنیا زنده نمی‌ماند ولی در قصه خانم صفائیه زنده می‌ماند و وارد روستا می‌شود، آزاده دختر روستازاده و باهوشی است که  هم کنجکاو است و هم دوست دارد دانشمند شود، خانم نویسنده در این مورد می‌گوید: یکی از ویژگی‌های جالب سوژه‌های تاریخ شفاهی پیشرفت،‌ ارزشمندی کار و تلاش در نظر آن‌هاست، آزاده هم با اینکه یک کودک است ولی کاری است، اولین بازخوردی که از کتاب گرفتم  این بود که چقدر خوب است که آزاده، دوگانه کار و درس را به هم زده و هم کار می‌کند و هم درس می‌خواند.

تلاش خانم صفائیه برای تبدیل مصاحبه ۵۰ ساعته با دکتر نصراصفهانی به کتابی برای کودکان در کتاب «آبگینه به مهمانی می‌رود» به ثمر نشسته است و اولین کتاب از مجموعه «آزاده در سرزمین رویان» است، که مخصوص رده سنی ۹ تا ۱۲ سال است.

اولین تجریه شیرین تصویرگری

در ادامه شماره خانم تصویرگر را هم گرفتم تا از اولین تجربه تصویرگری‌اش بپرسم، مژده عبدالحسینی، تصویرگر کتاب آبگینه به مهمانی می‌رود،  متولد ۱۳۷۴ از اهواز است، گرمای جنوب را به وضوح از صدایش حس می‌کنم و او درباره تصویرگری کتاب می‌گوید:  برای طراحی کاراکتر آزاده به منابع مختلفی مراجعه کردم تا بتوانم لباس لر بختیاری را آن طور که در ذهن نویسنده است، دربیاورم.

از او می‌پرسم: « وقتی آزاده را می‌کشیدی، چه حسی داشتی؟» و می‌گوید: خانم صفائیه علاوه بر متن کتاب، توصیفاتی نیز از هر کاراکتر برایم فرستاده بود، شخصیت آزاده به مطالعه به خصوص مطالعه کتاب‌‌های علمی علاقه داشت و در آینده دوست دارد دانشمند شود، از طرفی چون فرزند اول خانواده بود، آرام بودن یا بزرگتر بودن را سعی کردم در چهره‌اش مشخص کنم، برای خلق تصویر این کاراکتر از دخترخاله کوچکم الهام گرفتم چون با شنیدن ویژگی‌های آزاده در ناخودآگاهم به دخترخاله‌ام فکر می‌کردم و بعد تمامی اهل فامیل با دیدن آزاده یاد نازنین‌زهرا، دخترخاله‌ام برایشان زنده می‌شد.

عبدالحسینی از حس و حالش موقع چاپ کتاب می‌گوید: این اولین تجربه چاپ تصویرگری کتابم بود، اگرچه تجربه‌های دیگری نیز داشتم که هنوز به مرحله چاپ نرسیده و برای این کتاب خیلی هیجان داشتم، خانواده و دوستانم با دیدن کتابم خیلی ذوق‌زده شدند و تشویقم کردند.

خانم تصویرگر، کارشناسی جامعه‌شناسی دارد ولی هنر را همیشه دنبال می‌کرده، از سال ۹۶ با دانشجویان رشته گرافیک آشنا شده و وارد وادی تصویرگری شده است، در بیشتر موارد تصویرگر و نویسنده از طریق مدیر هنری با هم مرتبط می‌شوند ولی در کتاب آبگینه به مهمانی می‌رود، تعامل نویسنده و تصویرگر، بدون واسطه است.

عبدالحسینی دراین خصوص می‌گوید: تعامل با خانم صفائیه خیلی خوب بود چون اولین تجربه‌ام در این حجم بالا بود ضمن آنکه نویسنده همراهی می‌کرد، نظراتش را هم می‌گفت، سعی می‌کردیم به یک هم‌فکری برسیم؛ فضای فکری و تسلطی که نویسنده روی این موضوع داشت خیلی به من کمک کرد.

جای خالی کتاب‌های بومی در انتشاراتی‌ها حس می‌شود، امید است نویسندگان کتاب‌های کودک تلاش کنند کتاب‌های بومی بیشتری بنویسند و ناشران با حمایت از آن‌ها در تولید محصولات بومی متناسب با فرهنگ ایرانی‌اسلامی به این راه کمک کنند.

پایان پیام/۶۳۱۲۴/ح