ترکیه در مسیر احیای روابط با دمشق

مقامات ترکیه در ماه‌های اخیر گام‌های برای بهبود روابط با سوریه برداشته‌اند و از سویی نیز احتمال دیدار روسای جمهور دو کشور وجود دارد. رسانه‌های بین المللی چند ماهی است که در اخباری از دیدار احتمالی رؤسای جمهور ترکیه و سوریه سخن می‌گویند. از فروردین سال جاری، فضای رسانه‌های مختلف و گمانه زنی‌های آن‌ها بر این اساس بوده است که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه خواهان آغاز گفتگو با بشار اسد، همتای سوری خود است تا بدین وسیله، حل کردن اختلافاتی را که سالیان سال است پس از آغاز بحران سوریه، میان روابط دو کشور سایه انداخته، حل و فصل شود. اما شاید برای شما نیز این پرسش پیش آمده است که چه اختلافاتی میان روابط دو کشور وجود دارد که سبب شده تا دیدار این دو مقام سیاسی، تا این حد برای رسانه‌های بین المللی مهم باشد. اختلافات میان آنکارا و دمشقپیش از آغاز ناآرامی‌های سوریه و بحران این کشور در سال ۲۰۱۱، ترکیه و سوریه، دارای روابطی دوستانه بودند؛ اما پس از آغاز آن، دولت ترکیه همگام با شمار دیگری از کشور‌ها که جبهه حمایت از معارضان سوریه را انتخاب کرده بودند، به جبهه مخالفان دولت بشار اسد پیوست و همگام با مخالفان او، خواهان استعفا و کناره گیری اسد از قدرت شد. حمایت نظامی از معارضان سوری تا حمله مستقیماما حمایت ترکیه از مخالفان دولت سوریه تنها به حمایت معنوی ختم نشده بلکه به تدریج این حمایت بزرگتر شد؛ تا جایی که ترکیه در ژوئیه سال ۲۰۱۱ به کمک نظامی «ارتش آزاد سوریه» رفت که در سال ۲۰۱۲ به درگیری‌های مرزی در خلال جنگ داخلی سوریه انجامید و در سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۷ به مداخله نظامی مستقیم بدل شد. در تاریخ ۲۴ اوت ۲۰۱۶، نیرو‌های نظامی ترکیه حمله نظامی مستقیمی را تحت عنوان «عملیات سپر فرات» آغاز کردند. دولت ترکیه، بهانه مبارزه با تروریسم را هدف این حمله عنوان کرده بود. عملیات سپر فرات در واقع عملیات فرامرزی از سوی ارتش ترکیه و گروه‌های معارض سوری بود که با ترکیه در جنگ داخلی سوریه هم پیمان بودند در این عملیات که در منطقه‌ای میان رودفرات از شرق تا منطقه‌ای که شورشی‌ها اطراف شهر اعزاز سوریه در استان حلب سوریه بدان تسلط داشتند، در غرب اجرا شد، ارتش ترکیه و گروه‌های مخالف سوری که هم پیمان با ترکیه به شمار می‌رفتند، و برخی از آن‌ها نیز نشان «ارتش آزاد سوریه» را با خود داشتند، علیه نیرو‌های داعش و «نیرو‌های سوریه دموکراتیک» از تاریخ ۲۴ اوت ۲۰۱۶ تا تاریه ۲۹ مارس ۲۰۱۷ به مبارزه پرداختند در تاریخ ۲۹ مارس ۲۰۱۷، ارتش ترکیه اعلام کرد عملیات سپر فرات با موفقیت به پایان رسید. همان زمان در روز نخست این عملیات، رجب طیب اردوغان اعلام کرده بود «هدف ازاین عملیات، داعش و گروه‌های کُرد تروریستی سوری هستند که کشور ما را در شمال سوریه تهدید می‌کنند». پ ک ک یکی از عاملان اختلاف میان دمشق و آنکارایکی دیگر از موارد اختلاف میان ترکیه و سوریه، مسأله کردهاست. دولت سوریه از دهه ۱۹۸۰ قرن بیستم، رابطه نزدیکی با حزب کارگران کردستان (پ ک ک) و رئیس آن، «عبدالله اوجالان» داشته است. این رابطه در کنار حضور تاریخی کُرد‌های رانده شده از جمهور ترکیه، مسأله کُرد‌ها را در نگاه سوریه به کلی از ترکیه متفاوت ساخته است. این در حالی است که ترکیه این حزب را، گروهی تروریستی قلمداد می‌کند. مسأله (پ ک ک) از موارد مناقشه برانگیز میان ترکیه ازیکسو و آمریکا و اتحادیه اروپا از سوی دیگر بوده است. زیاده‌خواهی ترکیه درخصوص آب دجله و فراترود‌های دجله و فرات میان سه کشور ترکیه، سوریه و عراق مشترک است. بیش از ۹۰ درصد آب فرات و بیش از ۵۶ درصد آب دجله از خاک ترکیه تأمین می‌شود و از سویی نیز نزدیک به ۸۵ درصد از آب شیرین مصرفی کشور عراق و ۳۵ درصد از آب شیرین مصرفی سوریه از این دو رود و سرچشمه‌های آن تأمین می‌شود. دو رود دجله و فرات با گذر از خاک ترکیه و کشور‌های عراق و سوریه، در ادامه و در منطقه اروند به کارون ایران می‌پیوندند و ضمن سیراب کردن تالاب هورالعظیم، به خلیج فارس سرازیر می‌شوند. از دهه ۱۹۶۰ و پس از آنکه این آب میان این کشور‌ها به شکل مشترک مصرف می‌شد، اختلاف‌ها بر سر این رودخانه‌ها بالا گرفت. اگرچه از ۱۹۶۰ تا ۱۹۹۰ چند مورد از همکاری‌های نزدیک دیده می‌شد، اما برخی عوامل دیگر این کشور‌ها را تا سرحد جنگ نیز رساند. رژیم صهیونیستی آتش‌بیار معرکهاز دیگر اختلاف‌ها میان ترکیه و سوریه، مسأله رژیم صهیونیستی است. در حالی که رژیم صهیونیستی دهه هاست که پس از جنگ شش روزه، بخش‌هایی از بلندی‌های جولان که متعلق به سوریه است را به اشغال خود در آورده و سوریه، این رژیم را رژیمی اشغالگر می‌داند، اما ترکیه به دنبال برقراری روابط دیپلماتیک با این رژیم است. ترکیه و رژیم صهیونیستی چهارشنبه ۲۶ مرداد سال جاری توافق کردند پس از چهار سال، بار دیگر روابط خود را ازسر بگیرند. ترکیه سال ۲۰۱۸ در اعتراض به حمله نظامیان صهیونیست به فلسطینی‌ها در جریان تظاهرات موسوم به بازگشت در غزه و به شهادت رساندن ده‌ها فلسطینی، دیپلمات‌های خود را از فلسطین‌ اشغالی فراخوانده بود. گمانه زنی‌ها در خصوص نزدیک شدن دوباره ترکیه به سوریهبا وجود تمامی این اختلاف‌هایی که ذکر شد، اما چند ماهی است که رسانه‌های خبری از تمایل آنکارا برای برقراری رابطه دوباره با سوریه سخن می‌گویند. در همین راستا، چندی پیش یک روزنامه ترکیه‌ای از تلاش‌های یک کشور حوزه خلیج فارس و یک کشور آفریقایی برای ترتیب دادن انجام یک دیدار میان اردوغان و اسد پرده برداشت. روزنامه «Türkiye Gazetesi» با انتشار مطلبی اعلام کرد طبق تصمیماتی که در مذاکراتی که در تهران و سوچی روسیه گرفته شده، ترکیه پیشنهاد اقدامی مشترک را با روسیه، ایران و دولت سوریه علیه حزب کارگران کردستان داده است. این روزنامه همچنین پیش بینی کرد دیدار اردوغان و بشار اسد که آنکارا آن را «زودهنگام» توصیف می‌کند، ممکن است به وسیله تماسی تلفنی انجام پذیرد. این در حالی است که برخی منابع خبری می‌گویند احتمال دیدار این دو رهبر سیاسی در ازبکستان وجود دارد. ولادیمیر پوتین از بشار اسد و رجب طیب اردوغان خواسته تا در این نشست شرکت کنند. به باور برخی کارشناسان، اقدام ترکیه برای نزدیک شدن دوباره به سوریه با هدف حل اختلافات پیشین صورت می‌گیرد و در واقع، آنکارا، بعد وجود سال‌ها اختلاف، دست خود را به سوی دمشق به منظور حل این اختلاف‌ها دراز کرده است. باشگاه خبرنگاران جوانبین‌المللخاورمیانه