چرا موتور پیشران ائتلاف سه گانه عراق کار نمی کند؟

بغداد-ایرنا- برخورد با دیوار چارچوب هماهنگی، اختلاف بین سران اهل سنت عراق، تصریح مرجع تقلید عراقی به «بی فایده بودن» ائتلاف سه گانه صدر، الحلبوسی و بارزانی و نهایتا، تشدید اختلاف بر سر اختیارات نایب رئیس پارلمان، نشانه هایی است که از شکاف های جدی در بدنه و موتور محرک ائتلاف سه جانبه خبر می دهد. به گزارش امروز (چهارشنبه) ایرنا، تحولات روزهای اخیر سیاسی در عراق بیش از گذشته شکاف های موجود در ائتلاف سه گانه و آسیب پذیری آن در برابر تناقضات ماهوی و نیز پافشاری های جبهه مقابل آن (چارچوب هماهنگی) را آشکار کرده است. پس از ناکامی ائتلاف سه جانبه در رسمیت بخشی به جلسه پارلمان عراق با آبستراکسیون چارچوب هماهنگی شیعی و همپیمانان آن (ثلث ضامن)، تحولات جدیدی از نشانه های عمیق انشقاق در مثلث صدر، الحلبوسی و بارزانی حکایت دارد. «خیری در آن نیست»؛ استفتایی که ترند توییتر شد «خیری در آن نیست»؛ استفتایی که ترند توییتر شدآیت الله «کاظم حائری» از مراجع عراقی که مقلدین زیادی در بین جریان صدر دارد و پدر مقتدا در ایام حیات خود، او را اعلم و شایسته تقلید بعد از خود معرفی کرده بود، روز پنجشنبه گذشته، ائتلاف سه جانبه که مقتدا صدر یکی از ارکان آن است را بی فایده دانست. آیت الله حائری در پاسخ به استفتاء تعدادی از شیعیان عراق درباره ائتلاف سه جانبه متشکل از حزب دمکرات کردستان عراق (مسعود بارزانی)، جریان صدر (مقتدا صدر) و السیاده (محمد الحلبوسی) به این جواب کوتاه بسنده کرده است که «خیری در آن نیست.» در ذیل این جواب، آمده است: «دفتر نجف اشرف ۲۸ شعبان ۱۴۴۳»؛ امری که نشان می دهد، استفتاء از دفتر این عالم دین در نجف اشرف صادر شده است. آیت الله حائری که پیش از این در قم اقامت داشت، یکی از برجسته ترین مراجع و علمای دین عراق است که برای نخستین بار، درباره ائتلاف سه جانبه اظهار نظر کرده است. انتظار می رفت که موضع این مرجع و عالم دین شیعه، بیش از پیش ائتلاف سه جانبه را در موضع ضعف قرار دهد. بعد از عیان شدن اختلافات محمد الحلبوسی رئیس پارلمان عراق و یکی از اضلاع مثلث همپیمان مقابل چارچوب هماهنگی، با سران برخی عشایر استان الانبار عراق، جایی که ناظران می گویند الحلبوسی آن را مهمترین پایگاه خود می داند، این پاسخ استفتا از آیت الله حائری، به توییتر وارد شد و در صدر هشتگ های روز عراق، تبدیل به ترند شد. قضیه از این قرار بود با محاصره نظامی منزل «سطام ابوریشه» در شهر رمادی مرکز استان الانبار در غرب عراق، روز پنجشنبه تنش سیاسی بین او و «محمد الحلبوسی» رئیس پارلمان بالا گرفت. رسانه‌های عراق می‌گویند به دلیل انتقادات شدید اخیر سطام ابوریشه علیه الحلبوسی و دعوت از نمایندگان اهل سنت عراق به عدم حضور در جلسه پارلمان، الحلبوسی با گسیل کردن یک یگان نظامی درصدد ترساندن و ساکت کردن ابوریشه برآمده است. سطام فرزند بزرگ «عبدالستار ابوریشه» رهبر سابق نیروهای بیداری علیه گروه‌های تروریستی در سال‌های ۲۰۰۶ - ۲۰۰۷ است. ابوریشه گفته است که به دنبال استفاده ابزاری از نیروهای امنیتی و دستگاه  قضایی توسط محمد الحلبوسی برای سرکوب همه مخالفان، اوضاع در استان الانبار شرایط خطرناکی پیدا کرده است. به گفته وی، «محمد الحلبوسی هرکس را که از فسادش دم بزند و طرح‌های شبهه انگیز وابسته به خارج او را لو دهد، در تنگنا می‌گذارد». ابوریشه از همه فراکسیون‌ها و همچنین رئیس جمهور و نخست وزیر عراق خواسته است که جلوی سلطه الحلبوسی را بر استان الانبار بگیرند. وی پیشتر در توییتی خطاب به نمایندگان مستقل عراق نوشته بود که در جلسه پارلمان برای مشروعیت دادن به انتخاب رئیس جمهور مورد نظر ائتلاف سه گانه حاضر نشوند و تصریح کرده بود: به نمایندگان مستقل می‌گویم که شما «وزنه تعیین کننده ترازو آن گونه که برخی به شما اطلاق می‌کنند نیستید و حضورتان در جلسه (روز چهارشنبه گذشته) به تاجران با خون شهدا و مجروحان ما مشروعیت خواهد داد و سران تروریسم سیاسی که لباس نمایندگی تشکیلات را پوشیده‌اند تقویت خواهد کرد.» حالا ناظران تحولات می گویند محمد الحلبوسی در پی کسب بسیاری از کرسی‌های پارلمان به عنوان بزرگترین جریان سیاسی پیروز در بین اهل سنت، در معرض انتقادات شدید تشکل‌های عشایری و سیاسی اهل سنت قرار گرفته است. رسانه های عراقی گزارش دادند که الحلبوسی برای حل مشکل خود به امارات سفر کرد تا با «شیخ احمد ابوریشه» برادر سطام دیدار کند و از حمایت امارات برای حل و فصل اختلافات او با خانواده ابوریشه برخوردار شود. بعد از انتشار این خبر بود که هشتگ «لا خیر فیه» (خیری در آن نیست) به سرعت در توییتر ذیل این خبر و تحولات مرتبط با آن بین کاربران بازنشر شد و ترند روز شد. اختلاف الحلبوسی با نایب صدری خود در پارلمان اختلاف الحلبوسی با نایب صدری خود در پارلماناختلاف الحلبوسی با حاکم الزاملی نایب رئیس خود در پارلمان از جریان همپیمان خود (صدر) بر سر اصطلاح «هیات رئیسه مجلس نمایندگان» و تعریف برخورداری از اختیارات ریاست پارلمان بر مبنای این عبارت است. محمد الحلبوسی، رئیس پارلمان عراق اخیرا با صدور دستورالعملی، استفاده از اصطلاح «هیات رئیسه» را برای مجلس این کشور ملغی اعلام و تاکید کرد که بر اساس مواد ۵۴ و ۵۵ قانون اساسی و احکام صادره از سوی دادگاه عالی فدرال عراق استفاده از این اصطلاح غیرقانونی است. موافقان الحلبوسی ادعا می کنند الزاملی طوری رفتار می کند که گویا در ریاست پارلمان همه کاره است. حلبوسی همچنین دستورالعملی دیگر صادر و تاکید کرد که انجام هر تحقیق اداری یا تنبیه هر کارمند در مجلس، تنها و به طور انحصاری باید با دستور وی انجام شود. اختلاف میان رئیس مجلس و معاون اول او تا جایی بالا گرفت که الحلبوسی با صدور دستورالعملی دیگر خطاب به دبیر مجلس تاکید کرد که صدور دستورات از سوی مجلس تنها با امضای وی باید صورت بگیرد و هیچ فرد دیگری حق این کار را ندارد. گفته شد که الحلبوسی به زودی عازم نجف اشرف خواهد شد تا در الحنانه با سید مقتدا صدر دیدار کند و از او بخواهد فردی دیگر برای نایب رئیسی مجلس معرفی کند. کارشناسان سیاسی عراقی می گویند این اختلاف ظرفیت آن را دارد که به جاهای باریک بکشد و دردسرهایی در ائتلاف سه جانبه به وجود آورد. حاکم الزاملی معاون اول محمد الحلبوسی در واکنش به الغای اصطلاح هیئت رئیسه پارلمان توسط وی، در بخشنامه‌ای تاکید کرد که دادگاه فدرال این اصطلاح را در تصمیمات حکومتی خود به کار برده است. «مشعان الجبوری» نماینده اهل سنت پارلمان عراق در توییتی هشدار داده است که اختلاف نظر بین محمد الحلبوسی رئیس پارلمان عراق و حاکم الزاملی نایب رئیس اول پارلمان و اصرار الزاملی بر اینکه او بخشی از هیئت رئیسه پارلمان است، و نه معاون اول رئیس پارلمان، باعث می شود که ائتلاف موسوم به «نجات میهن» (سه گانه صدر، حلبوسی و بارزانی) آسیب ببیند. وی در این توییت راه حل پایان دادن به این اختلاف را دخالت مقتدی صدر رهبر جریان صدر اعلام کرده است. مشعان الجبوری در بخش دیگری از توییت خود و با ادعای غیرقانونی بودن خواسته الزاملی نوشته است: در هیچ جای قانون اساسی نامی از هیات رئیسه، برده نشده است و دادگاه فدرال هم تاکید کرده است که چیزی به نام هیات رئیسه مجلس نمایندگان نداریم. آنچه که داریم، رئیس پارلمان و دو نایب رئیس است. «سامان داود» روزنامه نگار عراقی بر این باور است که «اختلاف ها بین رئیس پارلمان عراق و نایب اول او آغاز دردسرهای ائتلاف نجات میهن است زیرا الزاملی در ریز و درشت دخالت می کند تا حدی که این گمان را به وجود آورده که او رئیس واقعی مجلس نمایندگان است.» المعلومه عراق به نقل از یک منبع آگاه نوشته است که حلبوسی به دیدار صدر خواهد رفت و «از قصد خود برای خروج از ائتلاف سه گانه در اعتراض به تنش بین او و الزاملی خواهد گفت.» چیزی بیش از نزاع بر سر مناصب و اختیارات چیزی بیش از نزاع بر سر مناصب و اختیاراتتنش بین الحلبوسی و ضلع صدری ائتلاف سه گانه را باید در بسته ای بزرگتر از نزاع بر سر مناصب در پارلمان عراق دید. این نزاع از دروازه اختیارات صاحب منصبان نشسته در صدر مجلس عراق وارد می شود اما رنگ و بویی طایفه ای و مذهبی به خود می گیرد و آن گونه که «مثنی السامرائی» رئیس ائتلاف سنی «عزم» می گوید «اهل سنت مطلقا اصطلاح هیات رئیسه پارلمان را نمی پذیرند، زیرا پارلمان را رئیس آن اداره می کند.» السامرائی به این بسنده نمی کند و خطاب به شیعیان می گوید: «آیا حتی این منصب را هم می خواهید از ما بگیرید؟». ائتلاف سه گانه به باور صاحبنظران در وضعیت احتضار زودهنگام است زیرا «سران متعددی اعم از جریان صدر، ائتلاف السیاده به ریاست محمد الحلبوسی - خمیس خنجر و حزب دموکرات کردستان عراق به ریاست مسعود بارزانی در آن مدعی هستند؛ چند پادشاه در یک اقلیم با اهداف راهبردی متفاوت و بعضا متناقض»؛ هر چند افرادی مانند «حیدر سلمان» تحلیلگر و روزنامه نگار عراقی بر این باورند که «صدر آماده است الزاملی را هزار بار کنار بگذارد اما الحلبوسی را به عنوان همپیمان، قربانی نخواهد کرد»؛ اشاره ای به اینکه جریان صدر، قادر است در سیاست با تاکتیک های مختلفی عمل کند. «حیدر الحلفی» دیگر تحلیلگر عراقی اما تاکید دارد که «اگر رهبر جریان صدر در مقابل دیکتاتوری الحلبوسی علیه حاکم الزاملی وارد عمل شود موضع جریان صدر بین همپیمانان آن دشوار و در عین حال ضعیف خواهد شد هر چند آنها چنین وضعیت منفعلی در جریان صدر را به موضع سخت چارچوب هماهنگی ترجیح خواهند داد.» اتهام دستکاری در آمار حاضران جلسه پارلمان به الحلبوسی اتهام دستکاری در آمار حاضران جلسه پارلمان به الحلبوسیبه نقل از شبکه العهد، مصطفی سند، نماینده مستقل پارلمان عراق در سخنانی محمد الحلبوسی، رئیس مجلس نمایندگان این کشور را به دستکاری در تعداد حاضران و رأی دادن به کمیسیون‌های پارلمانی برای گرفتن رای برای نامزدهای خود متهم کرد. وی افزود: توزیع کمیسیون‌های که اخیرا انجام شد به گونه ای بود که در واقع می توان آن را مجازاتی برای کسانی دانست که در جلسه انتخاب رئیس جمهور در پارلمان عراق شرکت نکرده بودند. چالش ها و تناقضات گفتمانی چالش ها و تناقضات گفتمانیاز همه این مسائل و مصائب ائتلاف سه جانبه که بگذریم، برخی رصدگران و اندیشه ورزان سیاسی عراق بر این نظرند که ائتلاف سه گانه از تشتت و پراکندگی داخلی رنج می برد و نتوانسته است این آشفتگی را تحمل کند تا آنجا که به مرحله سلطه بر موسسات رسیده است و اختلاف بین رئیس پارلمان و نایب وی، بخش کوچکی از کوه یخ اختلافاتی است که از آب بیرون زده است. از این رویکرد، ائتلاف سه گانه پیش از این در معرض دو تهدید گفتمانی بود؛ ۱-مواضع متقاطع و متناقض همپیمانان حاضر در ائتلاف، ۲-ارتباطات خارجی اضلاع این ائتلاف که با ایده «نه شرقی، نه غربی» در تعارض بود و برخی مخالفان را متوجه گرایش «شمالی، جنوبی» این ائتلاف کرد و این آغاز جدی تهی شدن گفتمان «نه به دخالت های خارجی» بوده است. حالا به این معضلات گفتمانی، سیطره طلبی و تنش بر سر نهادهای حکومتی نیز افزوده شده است. مشخص نیست این آغاز زودهنگام اختلاف و خیز برداشتن شرکا برای تعویض نقش «شریک» با «رقیب» بر سر تصدی پست ها و نیز خوانش متفاوت از «اختیارات» که در اختلاف الحلبوسی با الزاملی نمود یافته است چقدر جریان صدر را به اندیشه تعامل با سایر جریان ها ترغیب خواهد کرد، اما مسجل است که، ائتلاف سه گانه دقیقا به همان دلیلی که از نامش پیداست دچار چند گانگی است؛ ترکیبی که چیدمانش بیش و پیش از آنکه تیمی منسجم بسازد، شبیه خودروی مونتاژ شده از اجزایی نامتجانس است که نه بدنه محکمی دارد، نه قطعات تشکیل دهنده و چرخ دنده های آن برای هدف واحدی کار می کند و نه موتور آن روشن می شود.