راویان پیشرفت| آخرین خبرها از ابر پروژه انتقال آب دریا عمان به شرق کشور

هرچند تا تحقق رویای کویر نشینان تشنه از قهر 23 طبیعت 3 سال دیگر راه است اما روزنه‌های روشنی که دولت سیزدهم برای تحقق این رویا در دل و جان کویرنشینان با ابر پروژه انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور ایجاد شده غیر قابل وصف است و همه به دنبال اخبار پیشرفت لحظه به لحظه این پروژه زیرساختی و حیاتی هستند.

خبرگزاری فارس - خراسان جنوبی؛ چشمه های آسمان که حدود ۲۳ سال است کمتر در  مناطق شرق ایران به ویژه خراسان جنوبی می جوشد سبب شده تا منابع آب روی زمینی که به کل خشک شده و سفره‌های زیرزمینی نیز سال به سال از میزان آن کاسته شود.

خسارت‌های کلان قهر طبیعت در این سال‌ها خراسان جنوبی را از پای درآورده و بیشتر ضربه را هم حوزه کشاورزی، دامداری و منابع طبیعی و زیست محیطی استان متحمل شده اند.

بار گرانی که خشکسالی‌های مستمر بر دوش خراسان جنوبی کم برخوردار گذاشته به حدی است که کمر اقتصاد استان را به کلی خم کرده است.

آثار زیان بار خشکسالی‌

آثار زیان بار این مخاطره طبیعی را می توان در زمین‌های سله بسته از تشنگی بی حد و حصر، عرصه‌های طبیعی عریان شده از گونه‌های گیاهی، درختان خشکیده از بی آبی، افزوده شدن سال به سال به کسر مخازن، تامین آب ۴۰۰ روستای خراسان جنوبی به وسیله تانکر، خالی از سکنه شدن روستاها و مهاجرت روستاییان به شهرها و حاشیه شهرها، افزون شدن آسیب‌های اجتماعی بر اثر این مهاجرت، افزایش بیکاری‌ها، اضافه شدن بر دشت‌های بحرانی و فوق بحرانی، فرونشست زمین و هزاران معضل اجتماعی و اقتصادی دیگر که بر اثر این زلزله خاموش بر سر خراسان جنوبی آوار شده را به چشم دید.

براساس آمار دوره ۱۰ ساله تا پایان سال ۱۴۰۰ که مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی ارائه کرد، ۹۱ درصد مساحت خراسان جنوبی متاثر از خشکسالی است که از این مقدار ۹ درصد در وضعیت نرمال، ۲۰ درصد خشکسالی خفیف، ۳۵ درصد خشکسالی متوسط، ۲۵ درصد خشکسالی شدید و ۱۱ درصد خشکسالی بسیار شدید است.

کم‌آبی مهم ترین مشکل و پیامد خشکسالی در این استان مرزی و کویری است به طوری که اکنون به‌صورت میانگین به ۴۰۰ روستای خراسان جنوبی با جمعیت ۶۵ هزار نفر با تانکر آبرسانی می‌شود.

بنابر اعلام شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی نیز از مجموع ۴۴ دشت و محدوده مطالعاتی، ۲۶ محدوده ممنوعه وممنوعه بحرانی ست.

سالانه ۹۰۵ میلیون متر مکعب از منابع آب زیرزمینی خراسان جنوبی برداشت می‌شود که به دلیل اضافه برداشت ۱۰۱ میلیون مترمکعبی، به‌صورت میانگین هر سال منابع آب زیرزمینی این استان ۲۶ سانتیمتر مربع افت دارد.

پدیده فرونشست زمین

پدیده فرونشست زمین به عنوان خطر جدی و زلزله خاموش به دلیل اضافه برداشت آب از دشت‌ها از سال‌ها پیش گریبانگیر خراسان جنوبی شده و در دشت‌های این استان خشک و کویری به دلیل اضافه برداشت زیاد آب در حال پیشروی است.

با این وجود طی سالیان گذشته با محدود کردن چاه‌های کشاورزی و غیرمجاز و نیم‌نگاهی به اجرای طرح‌های آبیاری نوین و تغییر الگوی کشت، سیاست صرفه‌جویی در مصرف آب دنبال شده که این راهکارها در عمل با وجود گستردگی مصرف آب، راه به جایی نمی‌برد و مشکل تنش آبی هر سال عمیق‌تر می‌شود، به طوری که اکنون کسری تجمعی از منابع آب زیرزمینی خراسان جنوبی ۳.۷ میلیارد متر مکعب است.

تحقق نیافتن اهداف سند سازگاری با کم آبی 

سال ۱۳۹۸ سند سازگاری با کم‌آبی خراسان جنوبی در راستای مدیریت مصرف آب در بخش‌های مختلف به‌ ویژه بخش کشاورزی در شورای عالی آب تصویب و توسط وزارت نیرو به استان ابلاغ شد که به دلیل شیوع کرونا و تشدید خشکسالی‌ها این طرح با یک سال تاخیر و از سال ۱۳۹۹ اجرایی شد و به گفته مسوولان اهداف طرح به‌طور کامل محقق نشده است.

از این رو به دلیل کم‌آبی شدید و پیامدهای آن، از یک دهه اخیر انتقال آب یکی از مطالبات اساسی استان‌های شرقی از دولت‌های مختلف بوده است و ابتدای دهه ۹۰ مطالعات انتقال آب از سد دوستی مشهد به خراسان جنوبی انجام شد که به دلیل تشدید خشکسالی و کم‌آبی این سد، مطالعات این طرح هم نتوانست مشکل استان را حل کند.

انتقال آب از دریای عمان گزینه جدید

سال ۱۳۹۵ هم مسوولان، انتقال آب از دریای عمان به خراسان جنوبی را به عنوان گزینه جدید و قطعی تامین آب بلندمدت استان مطرح کردند و طی چهار سال کار مطالعات این طرح توسط شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی به اتمام رسید و تخصیص سهمیه آبی خراسان جنوبی از این طرح سالانه ۶۰ میلیون متر مکعب مشخص شد که این طرح هم سال ۱۳۹۹ در مرحله مطالعات رها و منتفی شد.

طرح ملی انتقال آب از خلیج‌ فارس و دریای عمان به ۶ استان واقع در فلات مرکزی و شرق کشور نیز از چند سال گذشته آغاز شد و سال ۱۴۰۰ انتقال آب خلیج‌ فارس به استان‌های کرمان، هرمزگان و یزد به بهره‌برداری رسید که اجرای خط دوم این طرح با هدف تامین آب صنایع خراسان جنوبی و خراسان رضوی اواخر سال ۱۳۹۹ آغاز شد و تاریخ پایان آن سال ۱۴۰۵ پیش‌بینی شده است. 

آنچه مشخص است اینکه این پروژه به لحاظ سازه‌ای از طرح‌های بزرگی است که با اجرای آن ۲۸۰ میلیون مترمکعب آب به استان سیستان و بلوچستان منتقل می‌شود، ۱۰۰ میلیون مترمکعب از این آب در بخش آشامیدنی و ۱۸۰ میلیون مترمکعب نیز در بخش صنعت و خدمات مصرف خواهد شد.

در قالب این طرح اختصاص ۶۰ میلیون مترمکعب آب در سال برای مصارف صنعت  خراسان جنوبی و ۱۲۰ میلیون مترمکعب در سال نیز برای مصارف صنعت خراسان رضوی در نظر گرفته شده است.

تاکید رئیس جمهور

رئیس جمهور نیز در سفر استانی خود به خراسان جنوبی ( ۱۹ شهریور ۱۴۰۰) به موضوع کم‌آبی پرداخت و بر تامین آب مورد نیاز این استان از منابع مختلف از جمله انتقال آب از دریای عمان تاکید کرد.

آیت الله سید ابراهیم رئیسی در سفر اول دولت سیزدهم به خراسان جنوبی در زمینه مشکل کم‌آبی این استان گفت: مسئله آب مشکل بسیاری از استان‌های کشور است و این موضوع را در دولت به‌صورت ویژه دنبال می‌کنیم.

وی در این ارتباط از راهکارهای کوتاه‌مدت و بلندمدت گفت و افزود: «اقدامات کوتاه‌مدت را می‌توان در استان دنبال کرد، اما راهکارهای بلندمدت از جمله انتقال آب از دریای عمان را می‌توان به صورت بلندمدت پیگیری کرد، البته نه اینکه خیلی طولانی شود که مردم ناامید شوند».

بعد از این سفر مسوولان کشوری و سه استان شرقی با مساعدت بخش خصوصی کمر همت بسته و با پیگیری‌های مکرر مستمر موضوع انتقال آب از دریا به شرق کشور را در دستور کار ویژه قرار دادند.

همچنین با توجه به اجرای خط انتقال آب خلیج فارس به برخی استان‌های کشور ادامه این خط به سمت خراسان جنوبی نیز در برنامه قرار گرفت.

پیگیری‌های مقامات استانی

استاندار خراسان جنوبی هم در دیدارهایی متعدد با مقامات کشوری بر تسریع اجرای طرح انتقال آب به استان تاکید کرده است.

در دیدار استاندار و مشاور معاون اول رئیس جمهور در خصوص ضرورت انتقال آب به خراسان جنوبی به این مصوبه ختم شد که هر چه سریعتر عملیات اجرایی خط انتقال آب خلیج فارس از محل ورود به استان و محل خروجی به سمت خراسان رضوی آغاز شود.

اما دوم آبان‌  سال گذشته معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان جنوبی از آغاز عملیات اجرایی خط انتقال آب از دریای عمان در محدوده شهرستان قاینات و حوزه سرزمینی خراسان جنوبی توسط پیمانکار خبر داد؛ خبری که روزنه‌های امید را در دل کشاورزان و صنعتگران این استان زخم دیده از قهر ۲۳ ساله طبیعت زنده کرد.

«راهیان پیشرفت» یا به تعبیر رسانه ای ها «راویان پیشرفت» در دومین تور رسانه ای که قاینات را به عنوان مقصد برگزیدند یکی از برنامه ها آن بازدید از محل اجرای ابر پروژه جهانی انتقال آب از دریای آزاد یا همان دریای عمان به استان های خراسان جنوبی، رضوی و سیستان و بلوچستان در محدوده این شهرستان بود اما به واسطه وقت کم قبل از پایان برنامه که بازدید ابر صنعت خراسان جنوبی (فولاد قاینات) در همان میان راه و بعد از بازدید از کارخانه الیاف شیشه نقشه کلان پروژه انتقال آب بر روی کاپوت خودرویی پهن می شود تا همراهان به ویژه فرماندار و رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت قاینات و طراح و ناظره پروژه توضیحات کامل را به «راویان پیشرفت» بدهند.

ضرورت اجرای پروژه 

محمد محمدی، فرماندار قاینات این طور باب سخن گشود که دشتی که در آن قرار داریم دشت های خضری دشت بیاض و نیمبلوک است و با ابراز تاسف این دشت جزو دشت های ممنوعه بحرانی است.

همچنین مجتمع فولاد قاینات که صنعتی پر آبخواه ست و ۲ شرکت سهامی زراعی خضری و اسلام آباد نیز در این دشت های ممنوعه بحرانی قرار دارند که استفاده از منابع های آب های زیر زمینی این صنایع پر آب بر سبب شده تا ذخایر سفره های زیر زمینی نیز به شدت کاهش یابد و جوابگوی نیاز نباشد.

مقام عالی دولت در قاینات ادامه داد: دولت برای تامین منابع آبی مورد نیاز صنایع و شرب مردم خراسان جنوبی که با خشکسالی های بیست و سه ساله دست و پنجه نرم می کنند انتقال آب از دریای عمان را به مناطق شرقی کشور در دستور کار قرار دارد.

۱۳۵ کیلومتر بازگشایی مسیر

محمدی به بازدیدی که به تازگی از محل اجرای این ابر پروژه داشته است اضافه کرد:  ۱۳۵ کیلومتر مسیر یعنی از خضری تا معادن سنگان خواف بازگشایی شد و تنها ۱.۵ کیلومتر آن باقی مانده است و عرض قسمتی هم که کار شده ۱۶ متر است.

به گفته وی با اجرای این پروژه آب مورد نیاز سنگان خواف و فولاد قاینات تامین خواهد شد.

همچنین شاخه ای که از سنگان خواف به فولاد قاینات می آید مسیریابی آن انجام و  جبهه ای دیگر هم در روستای روم ایجاد به طوری که فاز طرح انتقال آب در قاینات وارد فاز اجرایی و عملیاتی شده و از پیشرفت فیزیکی خوبی هم برخودار است.

مجید آزاد فر، مدیر صنعت، معدن و تجارت قاینات هم هدف از اجرای ابر پروژه انتقال آب از دریای عمان به استان های خراسان رضوی و جنوبی و سیستان وبلوچستان را تامین آب شرب و صنعت این استان ها بیان کرد و ادامه داد: این کلان طرح عمرانی زیرساختی از پروژه های مسکوتی بود که به همت دولت سیزدهم  شرکت این باسکو تشکیل شد و سال ۱۴۰۰ با حمایتی که وزارت صمت و شرکت های زیر مجموعه آن از جمله ایمیدرو  انجام دادند وارد فاز اجرا شد.

همچنین در سفری که رئیس جمهوری ۱۹ شهریور سال ۱۴۰۰ به خراسان جنوبی داشت  بر موضوع تامین آب خراسان جنوبی در راستای این پروژه تاکید کرد.

افق آبی ابر پروژه

به گفته وی با اجرایی شدن این ابر پروژه قرار است ۴۵۰ میلیون متر معکب آب در سال برای استان های خراسان جنوبی و رضوی و سیستان و بلوچستان از این پروژه تامین شود که سهم خراسان جنوبی ۱۸۰، خراسان رضوی ۱۲۰ و سیستان و بلوچستان ۱۳۰ میلیون متر معکب است.
این مقام مسوول برآورد ارزی این کلان پروژه عمرانی و زیرساختی را نیز 3 میلیارد یورو اعلام کرد.

از چابهار تا شریف آباد مشهد

سید محمود حسن زاده، کاشناس شرکت مهندسی مشاور توس آب و طراح و  ناظر ابر پروژه طرح انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور هم گفت: ابر پروژه انتقال آب دریای عمان به صنایع شرق کشور به طول حدود هزار و ۳۴۰ کیلومتر از چابهار شروع  و تا شریف آباد مشهد ادامه دارد.

وی با اشاره به پمپاژ آب در یک هد ۵ هزار و ۶۷۰ متر مربعی توسط ۱۵ ایستگاه و احداث ۱۵ مخزن بعلاوه ۲ مخزنی که در مسیر انشعاب آب سنگان خواف ادامه داد: انشعابی که به معدن سنگان خواف می رود نیز ۱۳۵ کیلومتر است و برآورد ریالی انجام شده برای احداث این ایستگاه های پمپاژ و مخازن ۱۳۵ هزار میلیارد تومان است که از این میزان ۴۵ هزار میلیارد تومان سهم سیستان و بلوچستان، ۲۵ هزار میلیارد تومان سهم خراسان جنوبی و ۲۱ هزار میلیارد تومان سهم خراسان رضوی است و بقیه اعتبار هم برای نصب آب شیرین کن ها، خطوط انتقال آب و نیروگاهی که بابت پروژه باید احداث شود است.

وی سایز لوله ای که در این مسیر نصب می شود را ۲ هزار و ۲۰۰ میلی متری فولادی و دبی آب را  هم ۸ متر مکعب در ثانیه اعلام کرد و اظهارداشت: این ۸ متر مکعب در ثانیه از ابتدای تا انتهای خط که شریف آباد مشهد است یکی ست.

همچنین از ۱۳۵ کیلومتر انشعاب معدن سنگان خواف همه بستر مسیر انجام و فقط ۱.۵ کیلومتر باقی مانده که پیش بینی می شود تا یک و ما و نیم آینده به اتمام برسد.

به گفته طراح و ناظر ابر پروژه انتقال آب در حوزه خراسان های جنوبی و رضوی در مسیر معدن سنگان خواف ۲ مخزن تعادلی ایجاد می شود و هد پمپاژی نداریم یعنی آب ثقلی از قاین به معدن منتقل می شود تامین آب برای صنایع و معادنی چون سنگان خواف و فولاد قاینات یک متر معکب در ثانیه تا افق ۱۴۲۵ است.

پیشرفت ۱۵ درصدی

حسن زاده با اشاره به این که در حوزه های خراسان های رضوی و جنوبی ۴ پیمانکار مشغول به کارند گفت:AR ۷  تا AR ۱۰ مربوط به خراسان جنوبی است که دو تا شرکت پیمانکار مشغول احداث مسیر هستند که این ۲ پیمانکار یکی حدود ۵۰ درصد مسیر را انجام دده و دیگر ۲۰ درصد و در مجموع پیشرفت پروژه در حوزه خراسان جنوبی ۱۵ درصد است.

پیشرفت ۲۷ درصد کل پروژه

وی پیشرفت فیزیکی کل ابر پروژه انتقال آب را ۲۷ درصد اعلام کرد و ادامه داد: اسفند سال گذشته ابلاغ قرار داد با پیمانکاران بوده است و ما فقط در زمینه احداث مسیر بستر کار را آماده می کنیم. علاوه براین اسناد مناقصه برای احداث ایستگاه های پمپاژ و مخازن تهیه شده و به زودی مناقصه آن برگزار می شود.

همچنین برای احداث مخازن و ایستگاه های پمپاژ حدود ۳ تا ۴ کیلومتر لوله گذاری در ۲ قسمت انجام شده و اما در خراسان های رضوی و شمالی بستر کار آماده و اسناد مناقصه هم آماده شده تا با برگزاری مناقصه پیمانکار مشخص شود.

وی با اشاره به تجریه این شرکت در اجرای انتقال آب از بندر عباس تا شمال یزد که آب صنایع تامین شد اضافه کرد: فاز شماره ۲ انتقال آب از دریای عمان برای تامین آب شرب و صنایع استان های خراسان رضوی و جنوبی و سیستان و بلوچستان تعریف و در حال اجراست.

طراح و ناظر ابر پروژه انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور امیدوار و خوش بین است که با پشتیبانی هایی که از سوی صنعت و معدن از این ابر پروژه انجام می شود به موقع به تعهداتش عمل کند و این طرح هم در سال ۱۴۰۵ به اتمام برسد.

حسن زاده این پروژه را جزو محدود های طرح هایی دانست که جزو پروژه های بین المللی به حساب می آید.

به گفته وی چون آب گرانی ست فقط برای شرب و صنعت استفاده می‎‌شود و شاید در آینده به کشاورزی های صنعتی مورد استفاده قرار گیرد.

سخن پایانی: حالا همه در این استان به ویژه صنعت گران منتظرند تا هر چه زودتر سال ۱۴۰۵فرا برسد کام صنعت و خراسان جنوبی از آب دریا شیرین شود.

پایان پیام/