سیاست خارجی ترکیه در قفقاز و خاورمیانه بدون تغییر می ماند

عضو حزب جمهوری خلق ترکیه می گوید اگرکمال قلیچداراوغلو نامزد مخالفان ترکیه در انتخابات ۲۴ اردیبهشت پیروز شوند صرفا جهت‌گیری منطقه‌ای این کشور تغییر خواهد کرد.

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل-پیمان یزدانی: مردم ترکیه امروز برای انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی این کشور به پای صندوق های رای رفته اند. کارشناسان بر این باورند که این انتخابات سخت ترین آزمون در طول دوره بیست ساله ریاست جمهوری رجب طیب اردوغان برای حزب حاکم عدالت و توسعه خواهد بود.

آنچه برای کشورهای منطقه و همسایگان اهمیت دارد، سیاست خارجی ترکیه و تغییرات احتمالی آن در صورت پیروزی مخالفان این کشور در انتخابات پیش رو است. از این رو، خبرگزاری مهر گفتگویی با دکتر «عثمان فاروق لوغ اوغلو»، یکی از اعضای حزب جمهوری خلق (CHP ) که کمال قلیچداراوغلو، نامزد اصلی آن، رقیب اصلی انتخاباتی رجب طیب اردوغان است، انجام داده است تا در مورد تغییرات احتمالی در سیاست خارجی آنکارا در صورت پیروزی مخالفان در انتخابات گفتگو کند.

پارامترهای اصلی که سیاست خارجی ترکیه را شکل می دهد چیست؟

مولفه های اصلی و پیشینه سیاست خارجی ترکیه عبارت اند از:

الف) موقعیت - جغرافیای استراتژیکی که اروپا و آسیا؛ همچنین شمال سرد با آبهای گرم جنوب را به هم متصل می کند.

ب) تاریخ - به عنوان وارث امپراتوری عثمانی، ترکیه پیوند و میراث پایداری با اروپا و جهان عرب دارد.

ج) فرهنگ – ترکیه دارای سنت های مشترک با آذربایجان و کشورهای ترک آسیای مرکزی است و ارزش های دینی مشترکی با جهان عرب و کشورهای شامل جمعیت اکثریت مسلمان دارد.

د) موقعیت کنونی – این کشور در مرکز مناطقی قرار دارد که درگیر برخی مشکلات حل نشده و طولانی مدت هستند: قفقاز، بالکان، خاورمیانه [آسیای غربی]، دریای سیاه، شمال آفریقا. دریای مدیترانه.

آیا در صورت پیروزی مخالفان اردوغان در انتخابات آتی، این پارامترها تغییرخواهند کرد و یا اینکه مهم نیست که چه کسی بر ترکیه حکومت می کند و آنها بدون تغییر باقی می مانند؟

اهمیتی ندارد چه کسی در راس قدرت باشد، این پارامترها همواره تعیین کننده و پس زمینه روابط خارجی ترکیه خواهند بود. اما آنچه در صورت پیروزی اپوزیسیون در انتخابات ۱۴ مه (۲۴ اردیبهشت) تغییر خواهد کرد، تغییر در پارامترهای عملیاتی سیاست خارجی ترکیه خواهد بود.

بیش از یک دهه است که ترکیه تحت ریاست حزب عدالت و توسعه اردوغان شاهد فرسایش مداوم زیربناهای سکولار دولت و جامعه بوده است. سیاست خارجی نیز به طور فزاینده ای تحت سلطه ذهنیتی قرار گرفت که توسط اولویت های مذهبی تعریف می شد.

عشق و تعلق خاطر به اخوان المسلمین، رویکرد حزب عدالت و توسعه به سوی جهان عرب را هدایت کرد و در میان آنها، منجر به فروپاشی فاجعه بار روابط این کشور با مصر (تحت ریاست جمهوری سیسی) شد. علاوه بر این، حزب عدالت و توسعه همچنین با این فرض پیش رفت که رهبر معین شده جهان اسلام است؛ فرضیه ای که توسط ایالات متحده در پی حملات ۱۱ سپتامبر در حمایت از آنچه ترکیه را نماینده «اسلام میانه رو» می دانست، به آن دامن زده شد. حزب عدالت و توسعه سعی کرد از مسائل سیاست خارجی برای اهداف و دستاوردهای سیاسی داخلی استفاده کند که این امر منجر به سردرگمی، غیرقابل پیش بینی بودن و از دست دادن اعتماد از سوی همتایان ترکیه شد.

اپوزیسیون بیانات مفصلی در مورد آنچه که قصد دارند در صورت رسیدن به قدرت انجام دهند، ارائه کرده است. آنچه به عقیده من باید در نهایت ادارک شود این است که قانون اساسی ترکیه ذاتاَ دربردارنده پارامترهای عملیاتی سیاست خارجی جمهوری است: حاکمیت قانون، دموکراسی و سکولاریسم. این بدان معنی است که روابط خارجی تحت یک دولت جدید بر اساس قوانین بین المللی هدایت می شود و با آن سازگار است. این روابط شفاف و مبتنی بر برابری ملت ها خواهند بود. مذهب، متغیر تعیین کننده در مسائل سیاست خارجی نخواهد بود. و مهمتر از همه، سیاست خارجی بر اساس ارزش خود اداره می شود و در سیاست داخلی استفاده نمی شود.

علاوه بر این، این پارامترهای عملیاتی در زمینه میراث بنیانگذاران ترکیه مدرن، به ویژه همانند گفته مصطفی کمال آتاتورک، نیز نقش خواهند داشت. این میراث ترکیه را به سیاست خارجی "صلح داخلی، صلح جهانی" متعهد کرده، جهت گیری غربی را برای کشور تعیین و عدم مداخله در امور بین عربی و بین العربی را تایید می کند. بنابراین آنچه در دوره جدید می توانیم انتظار داشته باشیم یک سیاست خارجی مدون، قابل پیش بینی، منطقی و صلح آمیز است.

لطفاَ توضیح دهید در صورت وجود تغییرات، چه زمینه هایی و تا چه حد شامل تغییر خواهند بود؟

جهت گیری منطقه ای ترکیه تغییر خواهد کرد و کمتر مداخله گرانه خواهد شد و بیشتر مبتنی بر قدرت نرم خواهد بود. احیای روابط با سوریه و بهبود بیشتر روابط با عراق در صدر دستور کار خواهد بود. پیشنهاد حزب اصلی مخالف CHP برای ایجاد یک سازمان صلح و همکاری در خاورمیانه مانند OSCE در اروپا نیز در این زمینه قابل توجه است. همچنین ممکن است فرصتی برای مشارکت دادن یونان در مذاکرات نتیجه محور در مورد اختلافات طولانی مدت در دریای اژه و تراکیه غربی وجود داشته باشد.

پس از حمله آمریکا به عراق و ضرورت های ژئوپلیتیکی، ترکیه سعی کرد سیاست خارجی مستقل تری داشته باشد و همین امر باعث ایجاد شکاف هایی بین این کشور و متحدان قدیمی اش در آمریکا و اروپا شد. اگر مخالفان اردوغان پیروز شوند، آیا می‌توان شاهد تغییراتی در سیاست ترکیه در قبال متحدانش بود؟

در کوتاه مدت، افق دیدی برای پیشرفت در مذاکرات الحاق ترکیه با اتحادیه اروپا وجود ندارد. اما در طول زمان، تلاش های دوجانبه برای از سرگیری مجدد روابط انجام خواهد گرفت که جهت گیری غربی ترکیه را تأیید می کند. به همین ترتیب، انتظار چندانی برای پیشرفت فوری در حل و فصل انبوهی از مسائل دوجانبه و منطقه ای با ایالات متحده وجود ندارد. اما با صبر و دیپلماسی می توان مشکلات را با در نظر گرفتن منافع مشترک دو کشور حل کرد.

در مجموع، ترکیه تحت رهبری جدید، با پیگیری یک سیاست خارجی واقع بینانه، غیرتقابلی و صلح آمیز، احترام و اعتمادی را که شایسته آن در منطقه و در سطح بین المللی است، باز خواهد یافت.