الزامات رونق روابط اقتصادی تهران-دوشنبه به روایت یک فعال اقتصادی
به اعتقاد یک فعال اقتصادی، بازگرداندن جایگاه اقتصادی ایران در تاجیکستان نیازمند اصلاح مسیر و اتخاذ برخی تصمیمات و اقدامات است.
«سید کمال‌الدین حسینی» فعال اقتصادی و مدیر عامل شرکت نیکو لجستیک در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس در دوشنبه، با اشاره به وضعیت روابط اقتصادی ایران با آسیای مرکزی به خصوص تاجیکستان اظهار داشت: از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تشکیل کشورهای جدید مستقل در آسیای مرکزی بیش از 30 سال می‌گذرد. نقش ایران به عنوان بزرگترین کشوری که در جهت جنوبی این منطقه قرار داشته و دسترسی آن به آب‌های آزاد و فرصت‌های جدید فعالیت‌های تجاری و اقتصادی را فراهم می‌کند، بدون تردید فراز و نشیب‌های قابل توجهی را به‌همراه داشت. بعد از فروپاشی شوروی سابق، شاید ایرانی‌ها تنها فرصتی بودند که می‌توانستند در منطقه آسیای مرکزی حضور و فعالیت چشمگیری داشته باشند. در این منطقه از یک سو بازار بکر و وسیع و از سوی دیگر عطش تجارت، صنعت و سرمایه‌گذاری وجود داشت. طی این دوره ایرانی‌ها سعی کردند حضورشان در آسیای مرکزی را تامین و تقویت کنند که به این منظور به ایفای نقش خود در پروژه‌های مختلفی پرداختند. در آن مقطع، به خصوص نسبت به تاجیکستان که با آن دارای مشترکات تاریخی و فرهنگی هستیم، توجه بالایی نشان داده می‌شد.
وی افزود: می‌توان گفت علیرغم نزدیکی‌های بسیار زیاد جغرافیایی، فرهنگی و تاریخی با منطقه، ما نتوانستیم از این فرصت‌های خاص استفاده کنیم و بهره کافی ببریم. البته در ابتدا حضور خوبی داشتیم، اما برای حفظ تداوم مثبت این روند تلاش‌ها و اقدامات لازم انجام نشد و به تناسب رشد و توسعه هر یک کشورهای تازه استقلال‌یافته از یک سو و حضور سایر کشورها و فعالان اقتصادی آنها از سوی دیگر، بازارهایی که برایمان بکر و جدید و دسترس بود، یکی پس دیگری از دست رفت و محدود شد.
حسینی یادآور شد: شاید یکی از علت‌های اصلی این باشد که ما در طول سال‌های گذشته نتوانستیم به خوبی فعالیت‌های اقتصادی را از فعالیت‌های سیاسی جدا کنیم. این امر باعث شد که حضور و نفوذ اقتصادی ما به دلیل برخی موضوعات سیاسی که چندان ارتباطی با بخش خصوصی و فعالیت‌های اقتصادی آن هم نداشت، روی فعالیت‌های ما تاثیر گذاشت و در بسیاری از موارد آن را محدود کرد.
به گفته وی، به عنوان مثال در تاجیکستان فرصت‌های خیلی خوب اقتصادی فراهم بود و ما با حضور قدرتمندانه‌ای در این حوزه به ایفای نقش پرداختیم. در سال‌های ابتدایی استقلال تاجیکستان، ایران در سرمایه‌گذاری و راه‌اندازی بزرگترین پروژه‌های ملی اقتصادی و زیربنایی تاجیکستان مانند تونل «استقلال» و نیروگاه برق آبی «سنگتوده 2» که یکی باعث اتصال شمال و جنوب این کشور هم‌زبان و هم‌فرهنگ در چهار فصل سال شد و دیگری به کاهش مشکل کمبود برق کمک کرد، حضور یافت و نشان داد که از نظر توان اقتصادی و فناوری‌های معاصر می‌توانیم با قدرت‌های منطقه‌ای و فراتر از آن نیز رقابت کنیم. ولی این شروع خوب و موثر نتوانست به صورت پایدار تداوم پیدا کند. به نظرم باید از گذشته تجربه بیندوزیم و تجارت و اقتصاد را مبنای پایداری روابط بین دو کشور و همچنین سایر کشورهای منطقه قرار داد.
این فعال اقتصادی در ادامه یادآور شد: خوشبختانه طی سال‌های اخیر مقامات ایران و تاجیکستان بر این امر مهم توجه نشان داده و بر توسعه تعاملات تجاری و اقتصادی به عنوان اولویت روابط دوجانبه نگاه می‌کنند. امیدوارم از فرصت‌های جدید که در حال شکل‌گیری است، بتوانیم استفاده‌های مفیدی داشته باشیم و همکاری‌های خود را با در‌هم‌آمیزی سرمایه، تکنولوژی و دانش دو طرف دنبال کنیم.
حسینی در پاسخ به این پرسش که با توجه به حضور پررنگ‌تر اقتصادی ایران در تاجیکستان در چند سال اخیر، بهبود روابط از جمله سفر رؤسای جمهور دو کشور و تصمیم لغو روادید، به نظر شما برای فراهم کردن زمینه مناسب‌تر فعالیت‌های اقتصادی دو کشور و رفع موانع و مشکلات موجود چه اقداماتی بایستی پیاده شود، گفت: گذشته را چراغ راه آینده می‌گویند و به قول استاد رودکی «هرکه ناموخت از گذشت روزگار/ هیچ ناموزد ز هیچ آموزگار»، بنابراین ما برای برنامه‌های آینده خود باید حتما به تجربه‌های گذشته توجه کنیم و از آن بیاموزیم.
به گفته وی، نکته بعدی این است که ما چند سالی را که از دست دادیم، شرایط تغییر کرده است. آن بکری بازار و آن حضور راحتی که ما می‌توانستیم در حوزه‌های تجارت، صنعت، حمل و نقل و لجستیک داشته باشیم، دیگر از دست رفته است. امروز ما شاهد حضور رقبای بسیار قدرتمندی هم در تاجیکستان و هم در سطح آسیای مرکزی هستیم و اگر بنا باشد، موقع قبلی‌مان را به دست بیاوریم، باید این واقعیت را درک کنیم. اکنون فهرست فعالان اقتصادی خارجی در این منطقه فهرست بلندبالایی شده است.
به گفته وی، به نظر من پس از سفر رئیس جمهور کشورمان به تاجیکستان، حضور یافتن «مهدی صفری» معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه در «دوشنبه» با هدف تقویت نقش و حضور ایران در حوزه‌های اقتصادی تاجیکستان و همچنین شناسایی موانع و مشکلات موجود و تعیین راه‌کارهای رفع آنها، اقدامی بجایی بود. ضمنا در همایش هم‌اندیشی تجار و فعالان اقتصادی ایرانی که با حضور معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه ایران، رئیس کمیته سرمایه‌گذاری و اداره اموال دولتی تاجیکستان و سفرای دو کشور در محل سفارت کشورمان در «دوشنبه» دایر شد، عرض کردم که با توجه به شرایط جدید، تنها راهی که به نظر می‌رسد و فکر می‌کنم بخش خصوصی ما به آن علاقه‌مند خواهد بود، همکاری‌های مشترک تجاری و اقتصادی است. اگر ما در گذشته می‌توانستیم کل کالاهای مورد نیاز پروژه بزرگی مانند نیروگاه «سنگتوده 2» را تامین کنیم، امروز دیگر چنین کاری امکان ندارد. بنابراین راهی را که ما می‌توانیم طی کنیم، تشکیل شرکت‌های مشترک با سرمایه، مسئولیت و اهداف مشترک خواهد بود. این اقدام را می‌توان در همه عرصه‌ها و از جمله صنعت، معدن، حمل و نقل، لجستیک و غیره انجام داد.
این فعال اقتصادی یادآور شد: ایران و تاجیکستان دو برادر هستند که از هم جدا افتاده‌اند و از طریق کشورهای واسطه می‌توانند با هم ارتباط برقرار کنند که این امر باعث بروز محدودیت‌های بیشتری شده است. یک مثل چینی است که می‌گوید «هرچه محدودیت‌ها بیشتر بشود، باید در مقابل آن خلاقیت‌ها هم بیفزاید تا راه عبور از تنگناها فراهم گردد». بنابراین ما برای همکاری‌های دوجانبه نیاز به خلاقیت‌های بیشتری داریم. پیشنهاد من به تصمیم‌گیران هر دو جانب این است که شرایط را برای شرکت‌های مشترک به گونه‌ای فراهم کنند که آنها در هر دو کشور بتوانند از مزایای ملی یکدیگر برخوردار باشند.
لازم است قراردادهای مربوطه به صورتی بسته شوند که وقتی ناوگان‌های تاجیکستان به مرز ایران می‌رسند، بایستی به عنوان ناوگان ایرانی تلقی و از مزایای مربوطه بهره‌مند شوند و بالعکس ناوگان‌های ایرانی در تاجیکستان نیز از چنین شرایطی برخوردار باشند. اگر ما بتوانیم حمایت دولتمردان را داشته باشیم و چنین شرکت‌های مشترکی با شرایط یادشده را تاسیس کنیم، بازاری را که طی سال‌های اخیر رقبایمان از ما گرفتند، تا حدود بسیار زیادی می‌توانیم باز گردانیم. ولی اگر نتوانیم به این توافقات برسیم و حمایت دولت‌مردانمان را داشته باشیم، برای بخش خصوصی دو کشور انگیزه‌های اقتصادی لازم فراهم نخواهد شد. همان‌گونه که تصمیم لغو روادید بین دو کشور گرفته شد، اقدام در این زمینه نیز به اراده دولتمردان ایران و تاجیکستان بستگی دارد. تمرکز بر اشتراکات جواب می‌دهد.
حسینی با اشاره به اینکه زمانی ایرانیان با هدف فعالیت‌های اقتصادی وارد تاجیکستان می‌شوند، باید به مراجع رسمی مراجعه کنند زیرا گاهی اوقات از مسیرهایی جلو می‌روند که بعدا به مشکل مواجه می‌شوند و از مراجع رسمی درخواست کمک می‌کنند، تصریح کرد: به صورت طبیعی وقتی شهروندی وارد کشوری می‌شود، بدیهی است که مرکز کسب اطلاع و حمایتی وی باید سفارت کشور متبوعش باشد. برای ایرانی‌ها و تاجیک‌ها هم همچنین. باید سفارت‌خانه‌ها به نحوی فعالیت کنند که هر یک از شهروندهایشان که وارد می‌شود، تمایل به استفاده از این مراکز را داشته باشد. بنابراین اگر سفارت‌خانه‌های دو کشور به این موضوع توجه کنند و شرایط دریافت اطلاعات لازم و حمایت از شهروندانی را که برای فعالیت‌های اقتصادی وارد می‌شوند، فراهم نمایند، باعث ایجاد انگیزه خوبی برای ماندن و فعالیت کردن خواهد شد.
پایان پیام/ح