بی انگیزگی تحصیلی در سایه نبود دورنمایی روشن از آینده شغلی

تهران- ایرنا - ‌شکسپیر می گوید داشتن علم بهتر از داشتن ثروت است ولی نداشتن ثروت بدتر از نداشتن علم است. همین جمله مصداق جوانانی است که در سودای ثروت، بی‌خیال علم و دانش شده‌اند. وصف حالی که پژوهشگران از آن با عنوان بی‌انگیزگی تحصیلی یاد می‌کنند. به گفته امیرکبیر هیچ جامعه ای فراتر از اندیشه معلمانش رشد نخواهد کرد. در همین جمله اهمیت نقش استاد و معلم و آموزش جوانانی که آینده ساز یک کشور هستند، به خوبی احساس می شود. اما این روزها به جای شوق به تحصیل و آموزش و سواد، بی انگیزگی تحصیلی گریبانگیر قشر نوجوان و جوان کشور شده است. وضعیت اقتصادی خانواده ها،   کیفیت پایین آموزش و عدم جایگاه شغلی مناسب و حقوق های پایین، بخشی  از عواملی هستند که باعث می شود دانشجویان و حتی دانش آموزان از تحصیل و فراگیری علم دلسرد شوند. امید به آینده امید به آیندهامید به آیندههر پیشرفتی که در دنیا رخ می دهد زاییده یادگیری است. انسان ها عمده  توانایی خود را از  طریق یادگیری  به  دست می آورند، رشد فکری پیدا کرده و آن چیزی را که توانایی ذهنی شان است، از قوه به فعل تبدیل می کنند. به عبارتی هر پیشرفتی که در سطح دنیا رخ می دهد از طریق یادگیری بوده و در این میان یکی از فاکتورهای بسیار تاثیرگذار روی یادگیری افراد، دارا بودن انگیزه است. انگیزه به رفتار و فعالیت های افراد جهت می بخشد و باعث هدفمند شدن برای رسیدن به آرزوهایشان می شود. انگیزه به رفتار و فعالیت های افراد جهت می بخشد و باعث هدفمند شدن برای رسیدن به آرزوهایشان می شود.انگیزه به رفتار و فعالیت های افراد جهت می بخشد و باعث هدفمند شدن برای رسیدن به آرزوهایشان می شود.فرنگیس شریفی باستان روانشناس و عضو انجمن مطالعات روان‌درمانی ایران در گفت و گو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در اینباره می گوید: آن چیزی که به دانشجو شوق و انرژی برای ادامه فعالیت هایش می دهد انگیزه  است. انگیزه  باعث می شود فرد اعتماد به نفس داشته باشد، برای آینده  اش برنامه ریزی کند، تکالیف خود را منظم انجام دهد، برای به  دست آوردن نمرات خوب تلاش کرده و آینده تحصیلی و شغلی خوبی برای  خود رقم بزند. اما نتیجه تحقیقات گروهی  از روانشناسان تربیتی نشان می دهد در چند سال گذشته سطح انگیزه تحصیلی دانشجویان  و دانش آموزان کاهش پیدا کرده  است. فرنگیس شریفی باستان روانشناس و عضو انجمن مطالعات روان‌درمانی ایران در گفت و گو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرناوی ادامه داد: عوامل بسیاری در بی انگیزگی تحصیلی نقش دارند؛ یکی بحث امید به آینده تحصیلی  و شغلی است. طبق پژوهش های انجام شده امیدواری ارتباط مستقیمی با انگیزه  تحصیلی و انگیزه برای هر کاری در زندگی دارد. اگر دانش آموز یا دانشجو انگیزه  داشته باشد با قوت قلب بیشتری برای ساختن آینده  اش قدم برمی دارد، هدفمند است و برای همه لحظات زندگی اش برنامه ریزی می کند. شریفی باستان  در پاسخ به  این سوال که چرا امید به آینده این گروه سنی کاهش یافته است، تصریح کرد: یکی از این عوامل این است که  آنها به  سطح درآمد خانواده که پایین آمده است، نگاه می کنند. از طرف دیگر هزینه های دانشگاه و مبالغی که باید برای تهیه لوازم آموزشی بپردازند با وسع خانواده همخوانی  ندارد. همین باعث می شود فرد احساس کند نباید درس بخواند تا به خانواده فشار مضاعفی وارد نشود. آینده شغلی چه می شود؟ آینده شغلی چه می شود؟آینده شغلی چه می شود؟این روان درمانگر در بخش دیگری از صحبت هایش با اشاره به اهمیت آینده شغلی جوانان پس از فارغ التحصیلی اضافه کرد: دانشجویان آینده نگری می کنند و از خود می پرسند پس  از فارغ  التحصیلی در چه جایگاهی و با چه سطح درآمدی و با چه جایگاه اجتماعی و اقتصادی مواجه خواهند شد. متاسفانه این روزها جوانان  دلسرد شده و معترض اند که چرا درس بخوانیم؟ فلانی که خواند، چه شد؟ وی افزود: از طرف دیگر آنها شرایط فرد تحصیلکرد را با افرادی که امروزه  با مهارت آموزی وارد بازار کار می شوند و درآمدهای کلان دارند، مقایسه می کنند. برای مثال و بدون بی احترامی به شغل و جایگاه افراد، فردی را در نظر بگیرید که با گذراندن یک دوره ساده آرایشگری یا سفالگری وارد بازار کار شده و درآمد به نسبت خوبی هم دارد اما دانشجو از خود می پرسد من با رشته تحصیلی که در آن قرار دارم نه آینده  شغلی ام مشخص است و نه می دانم  چه جایگاه و درآمدی خواهم داشت. این عضو سازمان نظام روانشناسی با بیان اینکه بعضی افراد پس از فارغ التحصیلی شغل متناسب با تحصیلات خود و با درآمد مکفی پیدا نمی کنند، اظهار داشت: وقتی فرد  در آستانه ادامه تحصیل و رفتن به  دانشگاه، نمونه این افراد تحصیلکرده را در اطرافیان خود و جامعه می بیند که در سطح مناسبی از نظر شغلی قرار ندارند، از ادامه تحصیل دلسرد می شوند. در عوض می بیند فردی با یک دوره مهارت آموزی حقوقی چند برابر برای مثال یک پزشک  را دارد که سال ها  درس خوانده است. شریفی باستان ادامه داد: این به مثابه بد بودن حرفه آموزی و مهارت  آموزی نیست؛ حرفه آموزی عالی  است اما بحث ما روی آموزش است؛ دانشجویان  نمی دانند چرا باید در سطح جامعه، آموزش کمرنگ و بی اهمیت دیده شود. این روان درمانگر بیان کرد: در سطح دنیا بهترین جایگاه اجتماعی و اقتصادی متعلق به افراد تحصیلکرده است اما متاسفانه به خاطر مغفول ماندن اهمیت علم و دانش، هر روز شاهد پایین آمدن ارزش علم و ارزشمند شمرده شدن مشاغل کاذب هستیم. برای مثال این روزها شاهد هستیم افراد با فشردن  یک دکمه در فضای مجازی به درآمدزایی خوبی از مسیر تبلیغات رسیده  اند. طبیعی است وقتی جوانان همه تکه های این پازل درهم شکسته را کنار هم می چینند از ادامه تحصیل دلسرد می شوند. ارتباط مستقیم بی انگیزگی تحصیلی و عزت نفس پایین ارتباط مستقیم بی انگیزگی تحصیلی و عزت نفس پایینارتباط مستقیم بی انگیزگی تحصیلی و عزت نفس پایینشریفی باستان با اشاره به بحث اهمیت عزت نفس در جوانان گفت: عزت نفس ارتباط مستقیمی با انگیزه مندی افراد دارد. اینکه فرد به توانمندی هایش و استعدادهای بالقوه خود اعتماد داشته و به آنها  فعلیت ببخشد و بخواهد شکوفا شود، به رشد عزت نفس وی از سنین کودکی  برمی گردد. وی افزود: وقتی خانواده از کودکی به فرد جایگاه نشان داده، به او اعتماد کنند، به فرد امید بدهند و به او بگویند توانایی انجام کارها را دارد همین باعث ایجاد نگرش مثبت در او می شود. در نتیجه فرد نسبت به خود و توانمندی هایش اعتماد پیدا کرده و از پس مسئویت هایش بر می آید. در نتیجه به راحتی در دوره تحصیل با اعتماد به نفس به نقش دانش آموزی و دانشجویی اش ادامه می دهد تا با تلاش به جایگاهی که هدف قرار داده است، برسد. این روان درمانگر ادامه داد:  این  در حالی است که خیلی از دانشجویان از اعتماد به  نفس پایینی برخوردارند. با وجود اینکه ظاهر زیبا، توانایی های خوب و عالی دارند اما مدام از ناتوانی و زشتی خود، بی انگیزیگی و ناامیدی حرف می زنند. در زمان ورود به فضای آکادمیک قادر به انجام کارها و تکالیفشان نیستند و دچار شکست تحصیلی و در نهایت رها کردن تحصیل می شوند. بنابراین عزت نفس یکی از عوامل امید و انگیزه برای ادامه تحصیل است. جای خالی کارگاه های آموزشی خودشناسی جای خالی کارگاه های آموزشی خودشناسیجای خالی کارگاه های آموزشی خودشناسیشریفی  باستان با تاکید بر اینکه در سطح جامعه باید کارگاه های آموزشی برای خانواده برگزار شود، تصریح کرد: برگزاری کارگاه های آموزشی رایگان در سطح  جامعه پیرامون عزت نفس و ارتقای آن، کارگاه های خودشناسی، خودآگاهی، شناسایی توانمندی ها و ضعف های افراد به صورت تخصصی می  تواند به خانواده  ها در تربیت درست فرزندانشان بسیار کمک کند. این روانشناس افزود: بسیار اهمیت دارد که خانواده  با سبک های تربیتی آشنا و شخصیت فرزندش را به درستی بشناسد تا بتواند با تشخیص نقاط ضعف و قوت وی به  او در تمام عرصه های زندگی کمک کند. وی اضافه کرد: حتی در خود دانشگاه ها این  می  تواند به  عنوان یک پیش نیاز برای دانشجویان ترم های اول در نظر گرفته شود. کیفیت آموزش را ارتقا دهیم کیفیت آموزش را ارتقا دهیمکیفیت آموزش را ارتقا دهیمشریفی باستان با بیان اینکه یکی دیگر از عوامل بی انگیزگی تحصیلی جوانان کیفیت پایین عوامل آموزشی است، گفت: این مسئله ارتباط مستقیمی با میزان حقوق اساتید و معلمان دارد. بدون شک این موضوع میان اساتید دانشگاه باعث می شود تا نتوانند با انگیزه بالا  در کلاس حضور یافته و با همه قوا و انرژی و بکارگیری روش های جدید آموزشی به  دانش آموز و دانشجو آموزش دهند. وی اضافه کرد: وقتی  می بینیم حقوق مدرس ناچیز است و هر  چند سال یکبار به  حقوق اش اضافه می شود، طبیعی است که احساس فرسودگی کرده و این احساس روی عملکرد شغلی اش تاثیر می گذارد. این روان درمانگر اضافه کرد: گاهی می بینیم اساتید آموزش را بر عهده دانشجو می گذارند که خودش بخواند و ارائه بدهد اما غافل از اینکه دانشجو چیزی نمی داند و به دانشگاه آمده تا یاد بگیرد. یا دانشجو می بیند استادش ناامید، فرسوده و بی انگیزه است. همین به طور مستقیم بر روی دانشجو اثر می گذارد. وقتی دانشجو  از اساتید و دانشگاه یاد نگیرد، انگیزه  اش را از دست می دهد و این نمونه هایی از کاهش کیفیت آموزش در مراکز آموزشی است. عضو سازمان نظام روانشناسی تصریح کرد: باید در سیاستگذاری های کلان فکری برای شرایط اقتصادی و اجتماعی اساتید و معلمان اندیشیده و برای رضایت شغلی آنها تلاش و حرکت هایی انجام شود. سطح  درآمدها باید متناسب با تحصیلات فرد و جایگاه وی باشد تا بتواند با امیدواری به دانشجویان و دانش آموزان تدریس، فرزندان ما را به خوبی تربیت کرده و بتوانند اسوه و الگوی اخلاقی و علمی مناسبی برای آنها باشند. آموزش مجرد و متاهل ندارد آموزش مجرد و متاهل نداردآموزش مجرد و متاهل نداردیکی دیگر از مسائلی که باعث بی انگیزگی تحصیلی افراد می شود وضعیت تاهل آنها است. عضو انجمن مطالعات روان‌درمانی ایران در اینباره گفت: پژوهش ها نشان داده کیفیت آموزش و تحصیل افراد متاهل ضعیف تر از بقیه دانشجویان مجرد است. دانشجوی متاهل که نقش مادری، پدری و همسری دارد، باعث می شود با دغدغه و چالش های زیادی در طول روز مواجه شود. وی ادامه داد: این چند نقشی تکالیف فرد را در طول روز افزایش داده و انگیزه تحصیلی  فرد کاهش پیدا می کند. عضو سازمان نظام روانشناسی بیان کرد: هر قشری باید فضای تحصیل داشته باشد. این با امکاناتی که در سطح جامعه برای افراد در نظر گرفته می شود مهیا خواهد شد. مادری که دوست دارد دکتری بخواند اما نگران فشارهای ناشی از نقش مادری و همسری است باعث می شود که منصرف شود. این روان درمانگر گفت: ارائه خدمات به دانشجویان متاهل مثل مهد کودک با کیفیت آموزش مناسب و هزینه معقول می تواند به افراد برای ادامه تحصیل کمک شایانی کند. از طرفی حمایت عاطفی همسر و خانواده باعث می شود فرد با آسودگی خاطر برای تحصیل اقدام کند. خطر جامعه بی سواد خطر جامعه بی سوادخطر جامعه بی سوادوی با بیان اینکه نگرش افراد را تجربیات و افرادی که در اطرافش هستند می سازد، تاکید کرد: الان شرایط به گونه ای است که دانشجویان از هر طرف می بینند که تحصیل افراد به کمک شان نیامده و تاثیر زیادی در زندگی شان نداشته است. آینده شغلی معلوم نیست و درآمدها پایین است. شریفی باستان خاطر نشان کرد: باید فکری اندیشیده شود و در سطح کلان جامعه در حوزه آموزشی تحولاتی بنیادین رخ دهد. نرخ افراد ترک تحصیل کرده و بی انگیزگی تحصیلی افزایش یافته است. باید کمیته ای ضروری از متخصصان، سیاستمداران،   جامعه شناسان و روانشناسان شکل بگیرد و در این مورد فکری شود. این کمیته حتی ضروری تر  از بحران کرونا است در غیر این صورت باید تا چند سال آینده منتظر جامعه ای بی سواد باشیم. وی افزود: این مساله بزرگی است و خیلی ها آن را درک می کنند. همین مساله باعث می شود بخشی  از جامعه جوان ما به دنبال مهاجرت باشند. این عضو سازمان نظام روانشناسی بیان داشت: برنامه ریزی در این حوزه بسیار اهمیت دارد. برای دانشجویان  مشاغلی  ایجاد شود تا پس از فارغ التحصیلی مشغول به کار شوند یا حتی برای دانشجویان درآمدی در نظر گرفته شود که از پس هزینه های تحصیل و خریدهای تحصیلی شان بربیایند. چراکه همه دانشجویان ما از دل خانواده های مرفه بیرون نیامده اند. این خودش باعث  انگیزه تحصیلی افراد می شود. جوانان ما نیاز به تشویق و حمایت دارند.