روسیه یا سازمان پیمان امنیت جمعی؛ منافع ازبکستان در گرو انتخاب

رئیس مرکز ابتکارات مطالعاتی «معنی» گفت: ازبکستان بدون سازمان پیمان امنیت جمعی مستقیماً با روسیه راحت‌تر همکاری می‌کند. به گزارش خبرنگار خبرگزاری فارس در تاشکند، «بختیار ایرگاش‌اف» رئیس مرکز ابتکارات مطالعاتی «معنی» گفت: ازبکستان بدون سازمان پیمان امنیت جمعی مستقیما با روسیه راحت‌تر همکاری می‌کند. روی کار آمدن طالبان در افغانستان، تلاش برای کودتای مسلحانه در قزاقستان، تشدید درگیری‌های مرزی بین قرقیزستان و تاجیکستان نشان می‌دهد آسیای مرکزی دوباره وارد یک دوره آشفتگی شده است. چگونه میتوان وضعیت را به ویژه در مرز قرقیزستان و تاجیکستان تثبیت کرد، نقش سازمان پیمان امنیت جمعی در این روند و در کل منطقه چگونه است؟ ایرگاش‌اف با اشاره به وخامت اوضاع در مرز تاجیکستان و قرقیزستان گفت: در یک سال اخیر در مرز بین تاجیکستان و قرقیزستان در قسمت‌های علامت گذاری نشده مرزهای دو کشور درگیری ایجاد و وضعیت وخیم شد. وی افزود: موافقم که این مرزهای حل نشده و نابسامان بین دو کشور یک عامل بسیار جدی است. البته تعیین و علامت‌گذاری مرزها ضروری است. نمی‌توان آن را مسلحانه حل کرد و نمی‌توان آن را در قالب امتیازدهی یکجانبه به یک طرف انجام داد. تعیین و علامت‌گذاری مرزها احتمالاً یکی از حساس‌ترین مسائل در روابط بین کشورهاست. بدین دلیل باید راه حلی پیدا شود که هر دو طرف از آن راضی باشند. در غیر این صورت این مساله هرگز حل و فصل نخواهد شد. ایرگاش‌اف با اشاره به امکان کمک نیروهای صلح‌بان سازمان پیمان امنیت جمعی برای متوقف کردن اقدامات نظامی بین تاجیکستان و قرقیزستان اظهار داشت: برخی کارشناسان، به خصوص پس از ماموریت موفقیت آمیز نیروهای صلح‌بان سازمان پیمان امنیت جمعی در قزاقستان در ماه ژانویه، می‌گویند که این تجربه را باید در رفع درگیری‌های مرزی تاجیکستان و قرقیزستان نیز استفاده کرد. رئیس مرکز ابتکارات مطالعاتی «معنی» افزود: با این فکر موافق نیستم. چون شرایط در این مورد فرق می‌کند. نیروهای صلح‌بان سازمان پیمان امنیت جمعی در قزاقستان وارد این جمهوری شدند و به نیروهای انتظامی کشور در حمایت از تاسیسات استراتژیک کمک کردند. ایرگاش‌اف عنوان کرد: اینجا نیروهای صلح‌بان باید بین دو کشور که اعضای سازمان پیمان امنیت جمعی است، مستقر شوند. ضمنا تا حل نکردن چالش اصلی، مشکل اقتصادی ناشی از این وضعیت را نمی‌توان حل و فصل کرد. و نکته دیگر، این نیروهای صلح‌بان بین دو کشور به مدت طولانی مستقر خواهند شد. این شرایط برای چه کسی سودمند است و چه کسی به آن نیاز دارد؟! وی خاطرنشان کرد: در این مسئله اجرای عملی یک برنامه اقتصادی جدی، نه فقط اینکه روی کاغذ بماند، لازم است. حضور نیروهای سازمان پیمان امنیت جمعی و یا عدم حضور آنان اینجا هیچ تاثیری ندارد. ایرگاش‌اف در پاسخ به سوالی در مورد اینکه سازمان پیمان امنیت جمعی کارآمدی خود را در قزاقستان به اثبات رسانده و تلاش‌های قابل ملاحظه‌ای را در تامین امنیت در آسیای مرکزی پس از به قدرت رسیدن «طالبان» در افغانستان آغاز کرده است. آیا ازبکستان به سازمان پیمان امنیت جمعی باز خواهد گشت؟ گفت: وقتی که در مورد روابط متقابل بین سازمان پیمان امنیت جمعی و ازبکستان حرف می‌زنیم، باید این واقعیت را در نظر گرفت که درک ضرورت موجودیت سازمانی با کارکردهای نظامی - سیاسی که کشورها را در مبارزه با تهدیدات امنیت ملی و منطقه‌ای در فضای پساشوروی متحد کند، تقریباً بلافاصله پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 میلادی به وجود آمده است. در سال 1992 میلادی پیمان امنیت جمعی «تاشکند» که پایه‌ای را برای شکل گیری سازمان پیمان امنیت جمعی آینده پی ریزی کرد، ایجاد شد. رئیس مرکز ابتکارات مطالعاتی «معنی» ادامه داد: ازبکستان با سازمان پیمان امنیت جمعی روابط دشواری داشت. این کشور یکی از بنیانگذاران و مبتکران این سازمان است. اما در عین حال، ازبکستان دو بار عضویت خود را به تعلیق درآورد. آخرین بار در سال 2012 میلادی صورت گرفت. اختلافات بسیار جدی بین ازبکستان و دیگر اعضا، به خصوص با بلاروس در مورد روش‌های رای گیری و تصمیم گیری در سازمان‌های مدیریتی سازمان پیمان امنیت جمعی دلایل رسمی آن است. همچنین دلیل غیررسمی که همچنان مهم است، این است که سازمان پیمان امنیت جمعی ضعف خود را در جریان درگیری‌ها در جنوب قرقیزستان در ماه ژوئن 2010 میلادی نشان داد. این همه دلایل موجب آن شد که ازبکستان در ماه ژوئیه سال 2012 میلادی از سازمان پیمان امنیت جمعی خارج شود. این کارشناس ازبک اظهار داشت: آیا ازبکستان دوباره به سازمان پیمان امنیت جمعی می‌پیوندد؟ این سوال خیلی سخت است. باید تاکید کرد که ازبکستان یک سیاست فاصله گذاری متوازن با مراکز قدرت جهانی اجرا می‌کند و در چارچوب این سیاست، از جمله در برخی از اسناد اساسی، به عنوان مثال، دکترین دفاعی، طرح سیاست خارجی ازبکستان که توسط پارلمان تصویب شده است، یک ماده وجود دارد که ازبکستان به بلوک‌های نظامی- سیاسی نخواهد پیوست. سازمان پیمان امنیت جمعی - نیز یک بلوک نظامی - سیاسی است. وی یادآوری کرد: در عین حال، همه ما کاملاً درک می‌کنیم که همزمان با به قدرت رسیدن «طالبان» در افغانستان در ماه آگوست سال 2021 میلادی اوضاع امنیت منطقه‌ای در منطقه آسیای مرکزی وخیم تر شد. وضعیت تامین امنیت ملی و منطقه‌ای در کشورهای منطقه رو به وخامت است و حوادث قزاقستان نیز نشان داد که وضعیت هر لحظه ممکن است وخیم شود. رئیس مرکز ابتکارات مطالعاتی «معنی» تاکید کرد: ازبکستان از این موضوع چشم پوشی نمی‌کند. اما آیا تشدید تهدیدات تروریستی در منطقه می‌تواند دلیلی برای احیای عضویت کامل ازبکستان در سازمان پیمان امنیت جمعی باشد؟ فکر می‌کنم، خیر. نه برای این که ازبکستان این تهدیدات را دست کم می‌گیرد. «تاشکند» تمام مقیاس و سطح تهدیدات رشد تروریسم، از جمله در قلمرو افغانستان در صورتی که اگر طالبان نتوانند اوضاع را کنترل کند و یا حتی بدتر، به طور هدفمند تروریست‌های مخفی در افغانستان، در صفوف سازمان‌های تروریستی وابسته به «داعش» به قلمرو کشورهای آسیای مرکزی کشیده شوند، را درک می‌کنند. همه این تهدیدها قابل درک است. ایرگاش‌اف اظهار داشت: اما به نظر من ازبکستان از نوع دیگر همکاری نظامی و نظامی- فنی برخوردار است. ازبکستان با روسیه یک قرارداد شراکت راهبردی و قرارداد روابط هم پیمانی دارد. قرارداد روابط هم پیمانی بین ازبکستان و روسیه که در سال 2004 میلادی امضا شد، یک سند بسیار مهم است. این قرارداد تعهدات نظامی طرفین را در صورت حمله و تجاوز کشورهای ثالث را در نظر دارد. ازبکستان در صورت بروز تهدیداتی راحت تر همکاری نظامی و نظامی- فنی با روسیه را اجرایی می‌کند تا با سازمان پیمان امنیت جمعی. بر کسی پوشیده نیست که سازمان پیمان امنیت جمعی- پیش از هر کشوری، روسیه و نیروهای مسلح آن است. ازبکستان راحت‌تر است بلافاصله با روسیه بدون لایی مانند سازمان پیمان امنیت جمعی، همکاری کند. وی افزود: روسیه علاقه مند به حفظ ثبات در منطقه است. همچنین در صورت بروز هر گونه شرایط اضطراری باید وارد فرآیندهای حل و فصل و مقابله شود. ازبکستان نیز این را درک می‌کند و در صورت نیاز به کمک برای حل و فصل برخی وضعیت‌های بحرانی مرتبط با تروریسم و حمله تروریست‌ها، برای ازبکستان سودمندتر است از سازوکار روابط مستقیم با روسیه مبنی بر قرارداد روابط هم پیمانی استفاده کند. ایرگاش‌اف در پایان گفت: با توجه به دلایل فوق، فکر می‌کنم که ازبکستان بعید است در میان‌مدت تلاش‌های خود را برای بازگرداندن عضویت کامل خود در سازمان پیمان امنیت جمعی تشدید کند. انتهای پیام/ح