هم‌نوا با کاروان| محرم در روستای تاریخی ابیانه؛ از جغجغه زنی تا حمل نخل بالای کوه+ تصاویر و فیلم

مردم شهرها و مناطق مختلف همزمان با فرارسیدن ماه محرم با آئین‌های خاص خود در ماه عزای سیدالشهدا(ع) عزاداری می‌کنند، جغجغه‌زنی و حمل نخل تا بالای کوه از جمله آئین‌های سنتی مردم ابیانه است که در این گزارش به آن پرداخته شده است. به گزارش خبرگزاری فارس از نطنز، در ابیانه محرم جایگاه خاصی دارد و اکثریت ابیانه‌ای‌ها خصوصاً در تاسوعا و عاشورا خود را ملزم می‌دانند که در این مراسم شرکت کنند به همین دلیل مساجد و حسینیه‌ها در محلات مختلف از اول محرم برای انجام مراسم آماده‌سازی می‌شوند. اولین مراسم، مراسم ذاکری است که ده شب اول محرم در مسجد یُسمون انجام می‌شود و بعد از آن مراسم جغجغه‌زنی است که صبح تاسوعا از مسجد یُسمون آغاز می‌شود و پس‌ از اینکه محله‌های پالیزه - پخونگاه- پرزله - میان ده و زیارت را طی کردند قبل از ظهر به مسجد یسمون برمی‌گردند. آئین پرسه در صبح تاسوعا قبل از برداشتن نخل از داخل زیارت شروع‌شده و از سمت منزل صفره به سرزیه رفته و در برگشت از مقابل منزل حاجی عابدی و منزل پرهیزگار عبور کرده وارد میان‌ده شده و به سمت زیارت برمی‌گردند. آئین نخل‌برداری هرده قبل از ظهر تاسوعا و بعد از اتمام پرسه شروع می‌شود و بدون آنکه نخل بر زمین گذاشته شود به سمت چشمه حرکت می‌کند و بعد از صرف ناهار و استراحت و نماز مجدداً حدود ساعت ۲ بعدازظهر از دامنه شیب‌دار چشمه به حرکت درمی‌آید و در حسینیه نخل هرده قرار می‌گیرد. شادّا گردانی حدود ساعت ۱ بعدازظهر تاسوعا از مسجد یُسمون شروع می‌شود و پس از گردش در کوچه‌ها و حدومرز این محله به همان مسجد بازمی‌گردد. نخل‌برداری برازا در عصر تاسوعا پس از اتمام شادا برداری توسط مردم محله‌های «پل» و «یسمون » آغاز می‌شود و نخل خود را که بین دو محله مشترک است به حرکت در می‌آورند و پس از طی مسیر «پرزله» ، «یسمون»، «پالیزه»، «پخونگاه» (خانقاه) و زیارتگاه نخل را به داخل حسینیه محله پرزله باز می‌گردانند. مراسم طلوع خوانی پیش از اذان صبح عاشورا در همه محله‌های ابیانه آغاز شده و تا طلوع آفتاب ادامه پیدا می‌کند. علی‌اکبر ارشدی ابیانه نویسنده کتاب ابیانه هویتی ماندگار در خصوص مراسم نخل گردانی ابیانه اظهار کرد: مراسم نخل‌گردانی صبح عاشورا از محله‌های برازا و هرده به‌طور هم‌زمان شروع می‌شود و دسته‌های زنجیرزن نیز به دنبال آن‌ها به عزاداری می‌پردازند نخل هر دو محله درمیان ده کنار هم قرار می‌گیرند و پس از دقایقی هر دو نخل به حرکت درآمده و در محل‌هایی که از قبل مشخص‌ شده است برای لحظاتی بر روی زمین قرار می‌گیرند و مردم به پخش نذورات مشغول می‌شوند. وی افزود: سپس نخل هرده به سمت چشمه و نخل برازا به آسیاب برای صرف ناهار برده می‌شوند پس از صرف ناهار نخل محله بالا در بالاترین قسمت‌های ده و با زمان طولانی‌تر و نخل هرده از چشمه با زمان کمتری تا نزدیکی‌های غروب به حرکت خود ادامه می‌دهند و حرکت نخل در تاسوعا و عاشورا با قرار گرفتن در حسینیه مخصوص نخل تمام می‌شود. گرامی داشت یاد متوفیان گرامی داشت یاد متوفیانگرامی داشت یاد متوفیاندر صبح تاسوعا و عاشورا خانواده‌هایی که از تاسوعا و عاشورای سال گذشته تا امسال عزیزی را از دست‌ داده‌اند فرشی را در جلوی خانه پهن کرده، منقل آتشی قرار می‌دهند و بزرگان آن خانواده در بالای فرش می‌نشینند و اهالی برای عرض تسلیت نزد آن‌ها آمده دقایقی در کنار آن‌ها می‌مانند و فاتحه‌ای نثار روح مرحوم می‌کنند و به‌تدریج به سمت محل برگزاری مراسم می‌روند. خانواده عزادار نیز با میوه، حلوا، خرما، شیرینی و غیره از آنان پذیرایی می‌کنند. این مراسم درگذشته از اولین روز محرم تا یک روز قبل از تاسوعا هرروز هنگام عصر برگزار می‌شد و در روزهای تاسوعا و عاشورا قبل از مراسم نخل گردانی فرش را در جلوی خانه‌ها پهن کرده و بعد از عبور نخل آن فرش را جمع می‌کردند. شام غریبان ابیانه شام غریبان ابیانهشام غریبان ابیانهمراسم شام غریبان با غروب خورشید و تاریکی هوا توسط جوانان محله یسمون از جلوی مسجد یسمون شروع می‌شود و پس از عبور از میان‌ده و رسیدن به امام‌زاده لحظاتی را آنجا به عزاداری پرداخته و سپس دوباره به مسجد «یسمون» بازمی‌گردند و به‌این‌ترتیب عاشورا به پایان می‌رسد. مراسم «بنی اسد » در روز بعد از عاشورا (۱۱ محرم) بازهم توسط مردم محله یسمون اجرا می‌شود. در این مراسم چند نفر از اهالی محل لباس مخصوصی می‌پوشند و بیل و کلنگ به دست می‌گیرند و مسیر را تا زیارت ادامه می‌دهند و سپس به مسجد یسمون بازمی‌گردند. در سال‌های اخیر این مراسم با امکانات و تجهیزات بیشتری از قبیل شتر و نمایشی کوچک از صحنه کربلا بعد از شهادت امام حسین (ع) اجراشده است. جغجغه زنی جغجغه زنیجغجغه زنیسنگ‌زنی یا کرب زنی که مشابه جغجغه زنی است یکی از روش‌های عزاداری است که اجراکنندگان این مراسم در حین خواندن مرثیه در سوگ امام حسین (ع) همراه با ریتم خاص نوحه، با زدن دوتکه چوب دایره‌ای شکل به یکدیگر همراه با حرکت‌های همگون و ریتمیک به عزاداری می‌پردازند. گر چه وجه اشتراک این مراسم در تمامی نقاط استفاده از دو تکه چوبی است که به هم می‌زنند. اما در اجرا و زمان آن تفاوت‌های قابل‌توجهی به چشم می‌خورد. علی‌اکبر ارشدی ابیانه نویسنده کتاب ابیانه هویتی ماندگار در خصوص گوشه‌هایی از فرهنگ و باورهای مردم درباره تاسوعا و عاشورا در ابیانه نیز اظهار کرد: کسانی که فوت‌شده‌ای در همان سال دارند در دهه محرم در ابیانه حضور پیدا می‌کردند ولی اکنون این رسم فقط روز تاسوعا و عاشورا انجام می‌شود. وی افزود: مردم معتقدند نخل از هر کوچه‌ای عبور داده شد نباید از همان کوچه برگشت داده شود و به همین دلیل نخل پایین چون از تنها کوچه ارتباطی با چشمه عبور می‌کند موقع برگشت با زحمت از شیب تند کوه عبور داده می‌شود. این نویسنده و مورخ تاریخ ابیانه ادامه داد: کسانی که گرفتاری یا مریضی دارند جهت رفع گرفتاری و مریضی پارچه نفیس یا زیورآلات نقره‌ای نذر نخل می‌کنند و اگر هنگام حرکت نخل در کوچه‌ها نخل به دیوار خانه‌ای برخورد کند عقیده دارند که اتفاق ناگواری برای اهالی آن خانه رخ می‌دهد، به همین دلیل برای رفع بلا گوسفندی قربانی می‌کنند. انتهای پیام/۶۳۰۲۵/آ/