نظامی؛ خمسه‌سرای بی‌بدیل قله ادبیات فارسی

تهران- ایرنا- نظامی نیز مانند تمام بزرگان دانش و ادب در زمان جوانی به دانش‌اندوزی و کسب هنر و کمال اشتغال داشت. او به دلیل کوشش و رنج بسیار در راه فراگرفتن دانش و ادب به آن مقام و مرتبه عالی در فرهنگ و سخنوری رسیده است. ادبیات فارسی سهم بسیار عظیمی در شناساندن فرهنگ غنی ایران دارد و نظامی حکیم که یکی از چهار قله ادبیات فارسی و استاد داستان سرایی است از مفاخر فرهنگی ما محسوب می‌شود. بی شک روز بزرگداشت نظامی می‌تواند حرکت مؤثری در نظامی‌شناسی ایجاد کند و چه در ایران و یا سایر نقاطی که برای زبان فارسی اعتبار قائل می‌شوند، مثمرثمر باشد. در این روز با برگزاری مراسم بزرگداشت و کنگره‌هایی، نظامی و آثارش مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد و شناسانده می‌شود. با مروری در آثار نظامی اهتمام بسیار او در کسب دانش‌های زمان را می‌توان مشاهده کرد چنانکه آورده است: به بازی نبردم جهان را به سر- که شغلی دگر بود جز خواب و خور نخفتم شبی شاد بر بستری- که نگشادم آن شب ز دانش دری مقام علمی نظامی در غرب و شرق زبانزد همگان است، در زمان نظامی، خرافات و اعتقاد به سعد نحس بودن کواکب وجود داشت. چون نظامی خود دارای فکری بلند بود و در علوم عقلی و نقلی تبحر داشت، برخلاف مردم آن زمان، با کمال صراحت و شجاعت عقیده علمی خود را که مخالف عقاید عمومی آن زمان بود بیان می‌کند و می‌گوید ستارگان نیز خود مخلوق واجب الوجود هستند و هیچگونه تأثیری در سرنوشت و آینده فرزندان آدم ندارند. مقام علمی نظامی در غرب و شرق زبانزد همگان است. به عنوان مثال: یان ریپکا، هفت پیکر نظامی را به زبان فرانسوی ترجمه کرده است. ویلهلم باحز، خاورشناس آلمانی نیز درباره نظامی بحث و تحقیق کرده، و همچنین ویلسون خاورشناس انگلیسی، هفت پیکر نظامی را به انگلیسی برگردانده است. یک خاورشناس روسی دیگر به نام فرانسوا اردمان منتخبی از «اسکندرنامه نظامی» را تحت عنوان «جنگ روس و روم» به چاپ رسانیده است. بعد از آن، یک مستشرق دیگر روسی به نام لوئی اسپیتز ناجل کتابی به نام «لشکرکشی اسکندر کبیر» نوشت که مطالب آن را از اسکندرنامه نظامی اقتباس کرده بود. هربرت دودا، متشرق چکسلواکی نیز کتاب «فرهاد و شرین» را چاپ و منتشر کرده است. در پاکی اخلاق و تقوی، نظیر حکیم نظامی را نمی‌توان در میان تمام شعرای عالم پیدا کرد. در تمام دیوان وی یک لفظ رکیک و یک سخن زشت پیدا نمی‌شود و یک بیت هجو از اول تا آخر زندگی بر زبانش جاری نشده است. از استاد بزرگ، شش گنجینه در پنج بحر مثنوی جهان را یادگار است که مورد تقلید شاعران زیادی قرار گرفته است، ولی هیچکدام از آنان نتوانسته‌اند آنطور که باید و شاید از عهده تقلید برآیند. انگلیسی‌ها در قرون گذشته از آثار نظامی به منظور آموزش زبان فارسی به کارمندان شرکت هند شرقی استفاده می‌کردند، همانند کلیات نظامی، مخزن الاسرار، اسکندرنامه و خمسه نظامی که بدان جهت چاپ‌های متعددی از آن آثار به عمل آمده است. یکی از سجایای قابل تحسین و شگفت‌انگیز نظامی عزت نفس وی بوده است که این خود مانع شده تا وی از از رفتن نزد امیر یا حاکمی باز آید. او انسانی قانع، متین، بزرگوار، و خودنگه‌دار بوده است. ادوارد براون در این زمینه می‌نویسد: او از مداحی بیزار بود، از دربارها دوری می‌جست و با این حال به رسم مرسوم عصر خویش سخت چسبیده بود و اشعارش را به حکام معاصر تقدیم کرده است.(۴) (۲۱ اسفندماه) در تقویم کشور به نام روز بزرگداشت حکیم و ادیب پرآوازه ایران نظامی حکیم به ثبت رسیده است. امسال برای تأکید بیشتر بر ایرانی بودن و پارسی سرا بودن این شاعر بزرگ، به جای اختصای یک روز، به مدت یک هفته به معرفی این شاعر بزرگ در قالب بزرگداشتی پرداخته خواهد شد. رایزنان فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در کشورهای آذربایجان، جمهوری خودمختار نخجوان، قرقیزستان، ترکمنستان، قزاقستان، چین، آفریقای‌جنوبی، هندوستان، پاکستان، اسپانیا، ایتالیا و صربستان در حال انجام و تدارک برنامه‌ها برای پاسداشت حکیم نظامی، این شاعر شهیر فارسی گوی هستند. نمایندگی‌های فرهنگی کشورمان در اقداماتی هماهنگ با اتخاذ راهبرد معرفی آثار و اندیشه‌های شاعران و مفاخر فرهنگی و تبیین اندیشه‌های آنان و اجرای برنامه‌های مشترک با مراکز علمی، دانشگاهی، تحقیقاتی و سازمان‌های بین المللی از جمله دفاتر یونسکو در خارج از کشور برای انسجام فرهنگی ملت‌ها در حوزه تمدنی مشترک فرهنگی ایران با سایر کشورها را در دستور کار خود دارند. همچنین، ستادی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با عنوان «ستاد پاسداشت» تشکیل شده است که با دریافت نظرات و انتظارات و پیشنهادات رایزنان فرهنگی، در جهت حمایت و پشتیبانی اجرای برنامه‌ها و محقق کردن انتظارات آنان به منظور برگزاری و معرفی شایسته حکیم نظامی در روز ۲۱ اسفندماه، گام بردارند. سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی از تمامی ظرفیت‌های فرهنگی در سطوح ملی و بین‌المللی برای پاسداشت و نکوداشت این خمسه سرای بی بدیل و بلندآوازه زبان و ادبیات فارسی، مبادرت خواهد کرد. منبع: ۴ـ براون، ادوارد، تاریخ ادبیات ایران،ترجمه غلامحسین افشاری، نیمه‌دوم جلد دو، تهران، انتشارات مروارید، چاپ سوم ۱۳۶۶،‌ج۲ص۹۳