یک مدرس حوزه و دانشگاه: حضرت زینب(س) شعار زن، عبادت، آزادگی را سر داد
آنچه که از سیره حضرت زینب(س) برمی‌آید این است که او برخلاف انگاره‌های فمنیستی که در پی تشبیه‌سازی زنان به مردان در صحنه اجتماع هستند، تکلیف‌محوری و چگونگی ادای آن را بنا به اقتضای زمان و مکان می‌سنجید.
به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری فارس، موضوع «زن» و حضور او در اجتماع و امور سیاسی مسأله‌ای است که از اواخر قرن ۱۹ مطرح شد و تا به امروز با رشد و تطور انواع و اقسام نظریاتِ جدید جامعه‌شناختی، حقوقی و دینی از زن و جایگاه سیاسی و اجتماعی او الگوهای متنوعی را برای زنان در عرصه اجتماع شاهد هستیم. اسلام و مکتب شیعه، همواره مدعی جدی دفاع از حقوق و کرامت زن در زندگی فردی و اجتماعی است. شیعیان معتقدند، نمایندگانی چون حضرت زهرا و حضرت زینب(س) به خوبی الگوی زنِ مورد پسند شرع و البته جامعه را ترسیم کرده‌اند.
به مناسبت ولادت حضرت زینب(س) ، مناسب دیدیم تا با یک بازخوانی جزئی از سیره ایشان، زنانگیِ مورد نظر شرع را در زندگی اجتماعی و کنش سیاسی مورد بررسی قرار دهیم. از دهه ۴۰ شمسی، چهره‌هایی نواندیش و زمان‌شناس از حوزه و دانشگاه با بازخوانی انتقادی از سنت و عرف مرسوم چهره‌های منفعل و تماماً مصیبت‌زده تاریخ را مورد باخوانی قرار دادند و با تکیه بر روایت و تاریخ بُعد دیگری از این نفرات را برای ما به نمایش گذاشتند. مرحوم علی شریعتی، از کسانی است که با الگوی مذکور سعی کرد نقش حضرت زینب(س) را در احیای یک امر سیاسی و اجتماعی به نام عاشورا تصحیح و بازسازی کند. او در کتاب حسین وارث آدم می‌گوید: «زینب رسالت رساندن پیام شهیدان زنده اما خاموش را به دوش گرفته است، زیرا پس از شهیدان او به جا مانده است و اوست که باید زبان کسانی باشد که، به تیغ جلادان، زبانشان بریده است. اگر یک خون پیام نداشته باشد، در تاریخ گنگ می‌ماند و اگر یک خون پیام خویش را برای همه نسل‌ها بگذارد، جلاد، شهید را در حصار یک عصر و یک زمان محبوس کرده است. اگر زینب(س) پیام کربلا را به تاریخ باز نگوید، کربلا در تاریخ می‌ماند و کسانی که به این پیام نیازمندند از آن محروم می‌مانند و کسانی که با خون خویش، با همه نسل‌ها سخن می‌گویند، سخنشان را کسی نمی‌شنود، این است که رسالت زینب سنگین و دشوار است.»
در همین راستا اما با توجه و تمرکز بر بُعد جامعه‌شناسی از سوی حضرت زینب(س)، حجت‌الاسلام محمدجواد یاوری مدرس حوزه و دانشگاه به خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری فارس گفت: «وقتی صحبت از حضرت زینب(س) به میان می‌آید بیشتر سخن از دختر امیرالمؤمنین بودن، خطبه‌خوانی در قصر یزید و مجالس تفسیر و درس ایشان است. این موضوعات بسیار مهم و قابل توجه است و برای امروز جامعه نیز مفید فایده و من عقیده دارم که این مسائل درمورد حضرت زینب(س) بار دیگر نیاز به بازخوانی دارد. اما به نظر می‌آید از زوایای دیگری نیز باید سیره ایشان مورد بررسی قرار گیرد. ما در تحلیل شخصیت افراد در تاریخ به جامعه‌شناس و زمان‌شناس بودن و همچنین به رابطه‌اش با مقوله ولایت و ایفای نقش توحیدمدارانه توجه داریم. حضرت زینب(س) کسی است که سعی دارد این مهم را ایفا کند. غلط مشهوری است که ایشان شرط ازدواجش را جدا نشدن از امام حسین (ع) مطرح کردند. این عبارت در هیچ روایت و گزارش تاریخی نیامده است. حضرت زینب(س) بنا به شناخت خود از جامعه و امام زمانش به خوبی وظیفه حضور و کنش اجتماعی در عصر خویش را درک کرده بود.»
یاوری برای تبیین بهتر موضوع و اشاره به کنش‌گری مبتنی بر یک عقیده افزود: «همسر حضرت زینب(س)، عبدالله بن جعفر جزو کسانی بود که می‌خواستند امام حسین(ع) را از حرکت به سمت کوفه منصرف سازند، اما حضرت زینب(س) از آن دسته افرادی است که با دلگرمی و تشویق امام حسین(ع) اطمینان خاطر می‌دهد که از سیاست امام زمان خود تبعیت خواهد کرد. برای همین است که حضرت زینب(س) چه قبل و چه بعد از عاشورا به عنوان یک کانون محوری شناخته می‌شود که منشأ اثر است. حضرت زینب(س) گرچه در تاریخ به عنوان رسواکنند بنی‌امیه معرفی می‌شود، اما باید در نظر گرفت که ایشان ضمن بیان دستاورد وحی و اهمیت حضور اهل‌بیت جنبه ایجابی و صلبی را باهم پیش برد. او کسی است که با شناخت دقیق خود از جامعه توحیدی، در عصر بنی‌امیه شکاف‌ها را به خوبی شناسایی کرده است و می‌خواهد با سخنان خود در سلب بنی‌امیه و توجه به وحی آن هویت از دست رفته جامعه نبوی را بازگرداند. حضرت زینب(س) با ایفای نقش خود شعار زن، عبادت، آزادگی را سر داد.»
آنچه که از سیره حضرت زینب(س) برمی‌آید این است که او برخلاف انگاره‌های فمنیستی که در پی تشبیه‌سازی زنان به مردان در صحنه اجتماع هستند، تکلیف‌محوری و چگونگی ادای آن را بنا به اقتضای زمان و مکان می‌سنجید. دقیقاً به همین جهت است که آیت‌الله خامنه‌ای در تحلیل انقلاب و نقش زنان در آن می‌گویند:« انقلاب ما انقلاب زینبى است. از اول انقلاب، زنان یکى از برجسته‌ترین نقش‌ها را در این انقلاب ایفاء کردند. انقلاب، هم در حادثه بسیار بزرگ هشت سال دفاع مقدس، نقش مادران، نقش همسران، از نقش مجاهدان اگر سنگین‌تر و دردناک‌تر و تحمل‌طلب‌تر نبود، یقیناً کمتر نبود. مادرى که جوان خودش را، عزیز خودش را، دسته گل خودش را هجده سال، بیست سال ـ کمتر، بیشتر ـ پرورش داده، با آن محبت مادرانه او را به ثمر رسانده، حالا او را به طرف میدان جنگ می‌فرستد، که معلوم نیست حتّى جسد او هم برخواهد گشت یا نه. این کجا، رفتن خود این جوان کجا؟ که خوب، این جوان، با شور و هیجان جوانى، همراه با ایمان و روحیه‌ى انقلابی‌گرى، حرکت می‌کند و می‌رود. کار این مادر، از کار آن جوان اگر بزرگتر نباشد، کوچکتر نیست. بعد هم که جسد او را برمی‌گردانند، افتخار می‌کند که بچه من شهید شده. اینها چیز کمى است؟ این، حرکت زنانه، حرکت زینب‌گون در انقلاب ما بود.»
به تعبیری زنان با شناخت ظرفیت تربیتی خود به عنوان مادر یا همسر در کنار وظیفه اجتماعی به عنوان یک انسان متعهد بی‌شک قابلیت اثرگذاری بیشتر خواهند داشت. حضرت زنیب نیز به عنوان یک بانوی متعهدِ در پرتوی وحی برهمین منوال حرکت کرد.
پایان پیام/