رودخانه‌های کوچک؛ حلقه مفقوده در صنعت برق آسیای مرکزی
در سال‌های اخیر کشورهای آسیای مرکزی با کمبود برق و آب مواجه بوده‌اند. یکی از راه‌های حل این مشکل می‌تواند احداث نیروگاه‌های آبی کوچک و متوسط باشد که استفاده از پتانسیل رودخانه‌های کوچک را ممکن می‌سازد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری فارس در بیشکک، در سال‌های اخیر کشورهای منطقه با کمبود برق و در تابستان با کمبود آب مواجه بوده‌اند. یکی از راه‌های حل این مشکل می‌تواند احداث نیروگاه‌های آبی کوچک و متوسط باشد که استفاده از پتانسیل رودخانه‌های کوچک را ممکن می‌سازد.
قزاقستان و قرقیزستان به تازگی بحث درباره پروژه‌های مشترک برای ساخت نیروگاه‌های برق آبی کوچک را آغاز کرده اند. بیشکک قصد دارد تا 50 نیروگاه برق آبی در سال‌های آینده بسازد، اما به سرمایه‌گذار نیاز دارد.
کشورهای همسایه ازبکستان و تاجیکستان قبلاً توافق کرده‌اند و مرحله اول ساخت دو نیروگاه را روی رودخانه «زرافشان» مانند یاوان با ظرفیت 140 مگاوات و هزینه 282 میلیون دلار و نیروگاه فندارو - با ظرفیت 135 مگاوات با هزینه حدود 270 میلیون دلار آغاز کرده‌اند.
«دالر جمعه» وزیر انرژی و منابع آب تاجیکستان گفته در ابتدا کار اکتشاف و بررسی‌های زمین شناسی انجام خواهد شد. مرحله دوم، امکان سنجی پروژه خواهد بود که حدود 6 ماه به طول خواهد انجامید.در این مرحله هزینه نهایی پروژه محاسبه خواهد شد.
به گفته بخش مطبوعاتی ریاست جمهور این کشور، ساخت این نیروگاه‌ها اولین پروژه بزرگ در همکاری‌های انرژی دوشنبه و تاشکند است.
قرارداد ساخت نیروگاه برق آبی در سال 2021 در جریان سفر «شوکت میرضیویف» رئیس جمهور ازبکستان به این کشور امضا شد.
«آندری زاخواتوف» مهندس هیدرولیک و کارشناس آسیای مرکزی گفت: اما در سطح جهانی این دو نیروگاه برق مشکل را حل نمی‌کنند.
به گفته وی، کشورهای این منطقه ظرفیت نیروگاه آبی را نصب کرده‌اند که بیشتر از پتانسیل آن استفاده نمی‌شود. به طور خاص، تاجیکستان از نظر پتانسیل آبی در رتبه هشتم جهان قرار دارد و از نظر پتانسیل سرانه در رتبه‌های اول و دوم قرار دارد. روی رودخانه‌های این کشور می‌توان ده‌ها نیروگاه برق آبی کوچک و متوسط ساخت.
بیش از 200 نیروگاه برق در قرقیزستان می‌توان ساخت که شامل ده‌ها نیروگاه کوچک می‌شود. با این وجود، پس از فروپاشی شوروی سابق و نابودی حلقه انرژی تمام اتحادیه، حتی پس از راه اندازی تعدادی از نیروگاه‌های برق آبی جدید، پتانسیل رودخانه‌ها اندکی افزایش یافت.
زاخواتوف افزود: در قرقیزستان سال 2022 ساخت بزرگترین نیروگاه «قنبر آتا1» آغاز شد.اما این کشور بدون سرمایه گذار قادر به تکمیل آن نخواهد بود.
این کارشناس از جمله دلایلی که مانع احداث نیروگاه‌های آبی کوچک در هر دو کشور می‌شود، رشد انفجاری جمعیت، کم آب بودن (به ویژه در فصل زمستان)، کمبود بودجه و متخصصان را نام برد.
«آلما ژوکنووا» معاون اداره منابع انرژی تجدیدپذیر وزارت انرژی قزاقستان اعلام کرد: در این کشور پتانسیل نیروگاه‌های آبی کوچک آینده حدود 50 درصد از حجم مصرف برق در قزاقستان را پوشش خواهد داد که در سال 2022 به 112.8 میلیارد کیلووات ساعت رسید.
به گفته وی، سه منطقه غنی از منابع انرژی آبی در این کشور مانند حوضه رودخانه ایرتیش با نیروگاه‌های برق آبی بزرگ، نیروگاه‌های برق آبی بخارما، شولبینسکایا، اوست-کامنوگورسک، حوضه‌های رودخانه ایلی، کاپشاگای، مویناک، سیرداریا، حوضه رودخانه تالاس و چو وجود دارد.
ژوکنووا اشاره کرد که 90 درصد از تمام رودخانه‌های قزاقستان کوچک هستند، طول آنها کمتر از 100 کیلومتر است. ساخت نیروگاه‌های آبی کوچک در کشور سودآور است.
این کشور برای دستیابی به اهداف خود در نظر دارد قرار داد با قرقیزستان و ازبکستان در مورد استفاده از منابع حوضه رودخانه سیردریا را بازنگری کند. این قرارداد فعلی آب از سال 1998 لازم الاجرا است و استفاده از منابع سیردریا در آبیاری و انرژی را تنظیم می‌کند. در شرایط فعلی مازاد برق تولید شده از نیروگاه‌های برق آبی به قزاقستان و ازبکستان می‌رود.در مقابل، قرقیزستان از همسایگان خود خدمات انرژی، مالی و تجاری دریافت می‌کند.
«دیمیتری اورلوف» مدیر کل مرکز تحلیلی "استراتژی شرق و غرب" گفت: ساخت نیروگاه‌های آبی کوچک و متوسط برای منطقه کار مفیدی است، اما این سوال پیش می‌آید که آیا آب کافی برای آنها وجود خواهد داشت؟بیشکک در تابستان امسال با کمبود آب مواجه بوده است. مشکل این نیست که آب وجود ندارد، بلکه استفاده غیرمنطقی از آن در کشاورزی است. سیستم‌های آبیاری زمین جدید و سایر تجهیزات مورد نیاز است.
به گفته وی، نیروگاه‌های برق آبی دقیقا تا لحظه‌ای که آب کافی وجود داشته باشد کار خواهند کرد. هر چند نمی‌توان رد کرد که دوره کم آبی که در حال حاضر مشاهده می‌شود، دوره کم آبی به دنبال داشته باشد و بعد این سوال پیش می‌آید که برق مازاد را کجا بفروشد؟ بنابراین علاوه بر نیروگاه‌های آبی کوچک لازم است گزینه‌های دیگری نیز برای تامین برق منطقه توسعه یابد.
اورلوف تاکید کرد:با این حال، چنین پروژه‌هایی وجود دارد. این ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای در قزاقستان، ازبکستان و حتی در قرقیزستان است.
به طور خاص، « الکسی لیخاچف» رئیس شرکت دولتی روس اتم با «سادیر جباراف» رئیس جمهور قرقیزستان در مورد امکان ساخت نیروگاه هسته‌ای با ظرفیت کم 55 مگاوات در این کشور گفت وگو کرد. در صورت موفقیت این پروژه، پروژه بعدی با افزایش به 300 مگاوات خواهد بود.
پایان پیام/ح