همه چیز درباره «جام» جهانی!

جامی که در ابتدا ویکتوری و سپس ژول ریمه نام داشت و سپس یک طراح ایتالیایی برای آن طرح جدیدی ارائه کرد که تا امروز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

خبرگزاری مهر؛گروه مجله: در آخرین روز از ایام برگزاری جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر سراغ «جام» جهانی می‌رویم که بدانیم چه بر سر این جام پرطرفدار آمده است. اولین جام «ویکتوری» (به معنای پیروزی) نام داشت. برزیل در سال ۱۹۷۰ برای آخرین بار این جام را به دست آورد. چون اتفاقی افتاد که دیگر این جام وجود خارجی نداشت.

کاپ جام جهانی فوتبال هیجان‌انگیزترین دستاورد ورزشی است که می‌تواند نصیب یک تیم فوتبال شود. پس طبیعی است که از همان ابتدا می‌خواستند یک شمایل ویژه داشته باشد. اولین کاپ جام جهانی فوتبال به اسم رییس آن زمان فدراسیون فوتبال، ژول ریمه رونمایی شد. این مرد فرانسوی یکی از آدم‌های کلیدی بود که تورنمنت‌های جام جهانی را به راه انداخت و در حقیقت جام جهانی ۲۰۲۲ میراث‌دار ایده اوست. سال ۱۹۲۱ او ایده مسابقات جهانی فوتبال را مطرح کرد که ۹ سال بعد اولین دوره جام جهانی در اروگوئه برگزار شد. کاپ جام جهانی توسط آبل لافلور طراحی شد که روی آن طرح نایکی را کنده کاری کرده بود. نایکی خدای پیروزی در یونان باستان بود که در نشانه‌ها جامی در دست دارد. بعدتر اسم این کاپ را «خدای طلایی» گذاشتند. تحت نظارت ژول ریمه جام جهانی و بازی‌های جام جهانی خیلی سریع رشد پیدا کرد.

ژول ریمه

جایزه ژول ریمه اولین جایزه و جایزه اصلی قهرمانی در جام جهانی فوتبال بود. در ابتدا «ویکتوری» نامیده می‌شد، اما در سال ۱۹۴۶ به افتخار رئیس فیفا، ژول ریمه که در سال ۱۹۲۹ به آغاز مسابقات رأی داد، تغییر نام داد. این جام توسط مجسمه‌ساز فرانسوی «آبل لافلور» طراحی شد و از نقره استرلینگ با روکش طلا بر روی پایه لاجورد ساخته شد. در سال ۱۹۵۴ پایه آن با یک مدل بلندتر جایگزین شد تا جزئیات بیشتری در مورد برنده بر روی آن حک شود. ارتفاع جام ریمه ۳۵ سانتی متر و وزن آن ۳٫۸ کیلوگرم بود. پایه‌ای ده ضلعی داشت و یک پیکر بالدار نماد الهه پیروزی یونان باستان «نیکه» بر روی آن خودنمایی می‌کرد.

جام ژول ریمه در تاریخ ۲۱ ژوئن ۱۹۳۰ با کشتی Conte Verde به اروگوئه برده شد تا برای اولین بار در جام‌جهانی فوتبال از آن استفاده شود. ژول ریمه و فوتبالیست‌هایی از فرانسه، رومانی و بلژیک که در آن سال در مسابقات شرکت داشتند هم با این کشتی سفر کردند. اولین تیمی که این جام را دریافت کرد، اروگوئه، قهرمان جام جهانی ۱۹۳۰ بود.

جام در جعبه کفش

تاریخ جام ژول ریمه نسبت به جام طراحی شده توسط گاتزانیگا، دربرگیرنده اتفاقات عجیب‌تری است. در واقع با توجه به متلاطم‌تر بودن جغرافیای سیاسی دنیا در نتیجه وقوع جنگ‌های جهانی، روزهایی بر جام ژول ریمه گذشته که شاید هرگز برای جام فعلی تکرار نشود.

یکی از این موارد مصون ماندن این جام از بمباران‌های جنگ جهانی دوم به لطف یک تخت بود. در آن زمان اوتورینو باراسی نایب رئیس ایتالیایی فیفا برای اینکه آسیبی به جام وارد نشود کار جالبی کرد. در این جنگ جهانی، جام در دست ایتالیا قهرمان سال ۱۹۳۸ بود. اوتورینو باراسی، نایب رئیس ایتالیایی فیفا و رئیس فدراسیون فوتبال ایتالیا، به طور مخفیانه جام را از بانکی در رم منتقل کرد. او جام را در جعبه کفش زیر تخت خود پنهان کرد تا دست نازی‌ها نیافتد.

جام بالای سر

جام جهانی ۱۹۵۸ در سوئد آغازگر یکی از سنت‌های مربوط به جام‌جهانی شد. هنگامی که عکاسان از کاپیتان برزیلی هیلدرالدو بلینی درخواست کردند که جام را طوری نگه دارد که بهتر دیده شود، او جام را بالای سر برد. از آن زمان تاکنون همه کاپیتان‌های تیم برنده جام این حرکت را هنگام دریافت جام تکرار می‌کنند.

جام جهانی برای همیشه

از آنجایی که نسخه اصلی کاپ قهرمانی جام جهانی در اختیار هیچ تیمی نمی‌ماند، فیفا نسخه‌ای بدلی از این جام را به تیم قهرمان اهدا می‌کند و مسئولیت ساخت این جام با شرکت ایتالیایی GDE Bertoni است.

این ماکت در موارد بعدی تا سال ۱۹۷۰ استفاده شد و جام اصلی باید برای مسابقات بعدی به فیفا بازگردانده می‌شد. از آنجایی که فیفا صراحتاً مجوز اتحادیه برای ایجاد یک ماکت را رد کرده بود، ماکت نیز باید از دید عموم پنهان می‌شد. این ماکت در نهایت در یک حراجی در سال ۱۹۹۷ به قیمت ۲۵۴۵۰۰ پوند فروخته شد.

تیم برزیل برای سومین بار در سال ۱۹۷۰ برنده مسابقات شد و به آن‌ها اجازه داده شد تا جام واقعی را برای همیشه نگاه دارند، همانطور که ژول ریمه در سال ۱۹۳۰ شرطش را قید کرده بود. جام در مقر کنفدراسیون فوتبال برزیل در ریودوژانیرو در کابینتی با شیشه‌های جلویی ضد گلوله به نمایش گذاشته شد.

دزد اول

اتفاق عجیب‌تری که برای ژول ریمه رخ داد، دزدیده شدنش در انگلیس قبل از جام جهانی ۱۹۶۶ و پیدا شدن آن در میان زباله‌ها توسط یک سگ به نام پیکلز بود.

برزیلی‌ها جام قدیمی را در یک محفظه قرار دادند و آن را در فدراسیون فوتبال نگه داشتند اما دچار یک اشتباه بزرگ شده بودند. جعبه شیشه‌ای ضد گلوله نبود و به دیوار چسبیده بود. دیوار آجری بود و با فرو ریختن آن به راحتی می‌شد به جام دست پیدا کرد. این کار را چند سارق انجام دادند. آنها بامداد ۲۳ دسامبر ۱۹۸۳ دست به سرقت زدند. وارد فدراسیون شدند، خود را پنهان کردند و زمانی که همه فدراسیون را ترک کردند خود را به جام رساندند. نوار محافظ را برداشتند، با احتیاط محفظه شیشه‌ای را بلند کردند، آن را به زمین گذاشتند و جام را با خود بردند.

سیدنی کوگولر یکی از اولین افراد انگلیسی است که خیلی قبل تر از آنکه بابی مور، کاپیتان تیم ملی انگلستان در ومبلی لندن دستانش به کاپ قهرمانی جام جهانی برسد، آن را در دست گرفته بود. کوگولر گفته بود که از ماه ها قبل، سودای سرقت آن را در ذهن داشته است. بر اساس تحقیقاتی که Mirror منتشر کرده، این جام که بعدها در لانه یک سگ، به نام پیکلز پیدا شد، توسط باند گنگستری آقای کرافتی به سرقت رفته بود. سیدنی سارق مسلح که آن زمان ۴۰ ساله بود، بر اساس شهادت سه شاهد که یکی از آنها گری، برادرزاده او بود، این جام قهرمانی را همراه با برادرش رگ (پدر گری) به سرقت بردند. گری در مصاحبه با Mirror گفته که سیدنی این کار را تنها به خاطر تفریح انجام داده بود.

دزد دوم

جالب است بدانید که جامی که نام آن برگرفته از مؤسس جام جهانی است، برای دومین بار در سال ۱۹۸۳ به سرقت رفت و تصور می‌شود که این جام توسط سارقان ذوب شده تا طلای آن قابل فروش باشد. فدراسیون فوتبال برزیل پس از این اتفاق، یک نسخه بدلی از جام ژول ریمه برای خود ساخت.

در ۱۹ دسامبر ۱۹۸۳، پشت چوبی کابینت به زور باز شد و جام دوباره به سرقت رفت. چهار مرد به صورت غیابی محاکمه و محکوم شدند. اعتقاد بر این است که این جام ذوب شده و فروخته شده است. تنها یک قطعه از جام ژول ریمه پیدا شده، که فیفا قبل از سال ۲۰۱۵ در زیرزمینی در مقر فدراسیون در زوریخ از آن نگهداری می‌کرد.

کسی که به شیشه ضربه زد خوان کارلوس ارناندس آرژانتینی بود. او در خرید و فروش طلا، جواهرات و کوکائین دست داشت. سرخیو پریرا آیرس ملقب به سرخیو پرالتا که عتیقه شناس بود به همراه «خوسه لوییس ویرا دا سیلوا» (ملقب به لوییس بیگوده) و «فرانسیسکو خوسه روچا ریورا» (ملقب به چیکو باربودو) این جام را به تعمیرگاه خوان کارلوس ارناندس بردند. جام در آن‌جا قطعه قطعه شد و به صورت یک قطعه طلای معمولی به فروش رسید. در حقیقت، دیگر جامی وجود نداشت. این گروه چند ماه بعد دستگیر شدند و همه را به زندان فرستادند. با این حال، آن جام مقدس دیگر وجود نداشت و جامی که اکنون در فدراسیون فوتبال برزیل دیده می‌شود یک نمونه از آن جام مقدس است.

جام جدید

فیفا برای جام‌جهانی ۱۹۷۴ سفارش ساخت جام جدید را داد. پنجاه و سه مورد ارسالی از مجسمه‌سازان در هفت کشور دریافت شد. و در نهایت طرح هنرمند ایتالیایی «سیلویو گازانیگا» پذیرفته شد. این جام ۳۶٫۵ سانتی‌متر ارتفاع دارد و از ۶٫۱۷۵ کیلوگرم طلای ۱۸ عیار به ارزش تقریبی ۱۶۱۰۰۰ دلار آمریکا در سال ۲۰۱۸ ساخته شد و پایه آن به قطر ۱۳ سانتی‌متر حاوی دو لایه سنگ مالاکیت است. گازانیگا این جایزه را اینگونه توصیف کرد: «خطوط از پایه بیرون می‌آیند، به صورت مارپیچی بالا می‌آیند تا جهان را دریافت کنند. از کشمکش‌های پویا در بدن فشرده مجسمه، چهره‌های دو ورزشکار در لحظه هیجان‌انگیز پیروزی برمی‌خیزند.»

روی پایه عبارت «جام جهانی فیفا» حکاکی شده است. پس از جام‌جهانی ۱۹۹۴، یک صفحه به قسمت پایین جام اضافه شد که نام کشورهای برنده روی آن حک می‌شود، بنابراین زمانی که جام عمودی ایستاده است نام‌ها قابل مشاهده نیستند. کتیبه‌ها سال را به صورت ارقام و نام ملت برنده را به زبان ملی‌اش نشان می‌دهد. به عنوان مثال، «۱۹۷۴ Deutschland» یا «۱۹۹۴ Brasil». با این حال، در سال ۲۰۱۰، نام کشور برنده به عنوان «اسپانیا ۲۰۱۰» به زبان انگلیسی، نه به زبان اسپانیایی، حک شد. اما این موضوع در صفحه جدید پس از جام جهانی ۲۰۱۸ اصلاح شد.

مالک جام جهانی
طبق مقررات فیفا، این جام در پایان هر دوره نزد کشور قهرمان به امانت خواهد بود، هیچ تیم فوتبالی برای همیشه مالک این جایزه ارزشمند نخواهد بود زیرا فیفا این جایزه را در دوره های مختلف جام جهانی فوتبال از تیم قهرمان پیشین به قهرمان جدید انتقال می دهد و تنها چیزی که از قهرمانی نزد تیم‌های فوتبال باقی می‌ماند مدال‌های طلا و دیگ جوایز جانبی مانند کفش طلایی در نزد قهرمان هر دوره باقی می ماند.
نام هر کشور برنده فینال هر دوره یعنی تیم قهرمان بر جام جهانی فیفا حک خواهد شد و از این جام تا سال ۲۰۳۸ میلادی یعنی وقتی که جام از نام تیم‌های فاتح پر شود، استفاده خواهد شد.
آرژانتین، آلمان و برزیل تاکنون هر یک دو بار فاتح این جام دومی شده ‌اند. ولی اینار حتی فتح سه‌ باره آن باعث نگهداری همیشگی آن نمی‌شود زیرا در مورد جام جدید چنین قانون وضع نشده است.

جام جدید که هنوز هم به قهرمان جام جهانی اهدا می‌شود، توسط سیلیو گاتزانیا در ایتالیا ساخته شد که آن نیز مجسمه الهه پیروزی بالدار را نشان می‌دهد که جهان را روی سرش نگه داشته است. طول این جام، ۳۷ سانتی متر بود و پنج کیلو وزن داشت. این جام نیز از طلا تشکیل و در آن از مرمر سبز استفاده شده است.

کاپ ۲۰۲۲ قطر

طراح جام‌جهانی بعدها جام یوفا را هم طراحی کرد. کاپ کنونی که در جام ۲۰۲۲ قطر هم اهدا شده است دو نفر را نشان می‌دهد که کره زمین را بالای سرشان برده‌اند. کاپ از پنج کیلوگرم طلای ۱۸ عیار ساخته شده بود. در حال حاضر کاپ اصلی در موزه فدراسیون فوتبال در زوریخ به نمایش گذاشته شده ولی طراحی کاپ‌های بعدی از روی همان است. کاپ جام جهانی ۲۰۲۲هم همان طرح را دارد.