ترکیه در برابر انتخاب سخت؛ اف ۳۵ یا اس ۴۰۰؟

تعیین شرط آمریکا برای بازگرداندن ترکیه به لیست شرکای تولید و خرید جنگنده اف ۳۵ یکی از عجیب‌ترین شروط تحمیلی در تاریخ روابط آنکارا – واشنگتن است.

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، فرصت چندانی به پایان موعد 15 روزه کنگره آمریکا نمانده و آنکارا چشم به راه اعلام یک تصمیم مهم است. تصمیمی که بر مبنای آن، اعضای کنگره تعیین خواهند کرد که آیا دولت جو بایدن اجازه دارد 45 فروند جنگنده صفر کیلومتر اف 16 به ترکیه بفروشد و جنگنده های قدیمی این کشور را نیز نوسازی کند یا نه؟

هنوز مشخص نیست که پاسخ نهایی چه خواهد بود، اما تحلیلگران آنکارا می گویند: در سفر هاکان فیدان وزیر امور خارجه کابینه اردوغان به نیویورک، قول اولیه ای از سوی همتای آمریکایی او بلینکن داده شده است. البته کل گفته غیر رسمی قول بلینکن به فیدان این است: «ما سفارش های لازم را کرده ایم و هر آن چه لازم باشد برای اقناع کنگره انجام داده ایم».

سخن اولیه بلینکن، آن قدر مبهم و دیپلماتیک است که دولت اردوغان، هنوز هم نمی داند که واقعاً قرار است به زودی جنگنده های تازه خود را تحویل بگیرد یا نه. اما موضوع مهم این است که واشنگتن در چند روز اخیر، گام تازه ای برداشت و عملاً دولت اردوغان را وارد فاز جدیدی از بهت و حیرت کرد. ماجرا از این قرار است که با سفر خانم نولاند به ترکیه، پرده از یک حربه جدید برداشته شد که می تواند روابط آنکارا – واشنگتن را وارد فاز جدیدی کند.

پیشنهاد غریب نولاند برای اردوغان

آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا، قبلاً به ترکیه سفر کرده، اما او هیچگاه برای یک دیدار دوجانبه به ترکیه نرفته است. یک بار در دوران صدارت مولود چاووش اوغلو به منظور ابراز همدردی با زلزله زدگان به ترکیه رفت و یک بار نیز در چهارچوب یک گشت منطقه ای که به منظور بررسی اوضاع و احوال غزه انجام داده بود، به استانبول رفت.

اما قبلاً وندی شرمن بالاترین مقام دولت بایدن بوده که به ترکیه سفر کرده و پس از او نیز شاهد سفر ویکتوریا نولاند معاون وزارت امور خارجه آمریکا به ترکیه بودیم. این رویکرد دولت بایدن، نشان دهنده این است که هنوز هم تیم بایدن تمایل ندارد روابط گرمی با تیم اردوغان برقرار کند و ترجیح می دهد حتی موضوع مهمی همچون پیگیری فروش یا عدم فروش جنگنده اف 16 نهایتاً در حد معاون وزیر دنبال شود.

رسانه های ترکیه درباره محتوای دیدار فیدان و معاون سیاسی وزیر امور خارجه آمریکا، جزئیات خاصی منتشر نکردند. اما خود نولاند، در مصاحبه با یک شبکه تلویزیونی ترکیه، بمب خبری را منفجر کرد و نشان داد که نوع نگاه تیم بایدن به دولت اردوغان، تا چه اندازه متاثر از موضوع روسیه است.

نولاند ابراز امیدواری کرده که ترکیه سامانه موشکی اس 400 روسیه را کنار بگذارد و در مقابل، آمریکا یک بار دیگر ترکیه را وارد لیست تولیدکنندگان و خریداران جنگنده اف 35 کند و کاری کند که همه تحریم های نظامی ناتو علیه ترکیه از میان برداشته شوند. تعیین شرط آمریکا برای بازگرداندن ترکیه به لیست شرکای تولید و خرید جنگنده اف 35 یکی از عجیب ترین شروط تحمیلی در تاریخچه روابط آنکارا – واشنگتن است.

بسیاری از تحلیلگران سیاسی ترکیه درباره موضوع روابط آنکارا – واشنگتن و شرط اعلام شده از سوی ویکتوریا نولاند اظهار نظر کردند.

احمد تاشگتیرن از تحلیلگران محافظه کار منتقد دولت اردوغان، یکی از نویسندگانی است که در خصوص این موضوع، قلم زده است. با هم، بخشی از مطلب تاشگتیرن را مرور می کنیم:

وقتی 2 و نیم میلیارد دلار ما، زباله می شود

می دانید یک سیاستمدار با چه چیزی بازی می کند؟ معلوم است؛ با افکار مردمی که به اندازه ماهی ها حافظه دارند! سیاستمداران خیلی خوب می دانند که مردم، به راحتی فراموش می کنند.

بگذارید اندکی به عقب بازگردیم و رویدادهای مهمی را مرور کنیم که تا همین چند سال پیش، اهمیت فراوانی داشتند اما حالا، آنها را از یاد برده ایم: در سال 2017 میلادی، در اوج گرماگرم روابط آنکارا – مسکو، قرارداد خرید سامانه موشکی اس 400 از روسیه به ارزش 2 و نیم میلیارد دلار امضا شد. ترکیه در آن مقطع 1 میلیارد و 125 میلیون دلار پول نقد داد و 1 میلیارد و 375 میلیون دلار به شکل اعتبار انجام پروژه و خرید متقابل.

اگر به خاطر داشته باشید، در همان روزها آمریکا و ناتو بارها به ما هشدار دادند و گفتند: «این معامله برایتان گران تمام می شود و هزینه دارد» و غیره.

اما ما به آنها اعتنا نکردیم و کار خودمان را کردیم! ما زبان تیزی داریم، مخصوصاً اگر قرار باشد در برابر غرب بایستیم! موضوع جالب اینجاست که ما سوخوی روسیه را زده بودیم، خلبان کشته شده بود، همه می گفتند باید از واکنش پوتین بهراسیم و خیلی ها به دولت توصیه می کردند: هر جوری شده، باید دل پوتین را به دست بیاورید!

در این فضا بود که مساله خرید اس 400 نیز با آن واقعه ارتباط محتوایی خاصی پیدا کرد. به موازات این واقعه، در سوی دیگر جبهه، رابط ما با  آمریکا و متحدان ناتو متشنج بود و  مذاکرات خرید موشک غربی پاتریوت به کُندی در جریان بود.

حرف ما این بود که آمریکا تعلل می کند و در حوزه مبارزه با تروریسم، نه تنها به حساسیت ترکیه بی توجهی می کند، بلکه در برابر ما مانع می شود. ما از آمریکا و به طور کلی غرب عصبانی بودیم و به همین دلیل، گفتمان گشایش با شرق هم مورد توجه قرار گرفت و گویی در آن فضا، تلاش کردیم که خرید سامانه موشکی از روسیه، به عنوان نشانه دوری ترکیه از غرب و نزدیک شدن به شرق، قلمداد شود.

خیلی ها در آنکارا، خوششان می آمد که غربی ها تصور کنند ترکیه در حال موج سواری بر اختلافات آمریکا – چین و آمریکا – روسیه است. اما اتفاقات جدیدی روی داد و فهمیدیم که نه ...واقعاً خرید موشک از روسیه، بدون پیامد نیست و هزینه هایی بر دست ما گذاشت.

از جمله:

1.ما شریک تولیدکننده صدها قطعه از جنگنده پیشرفته اف 35 بودیم و پرچم ترکیه در کنار پرچم دیگر اعضای گروه تولیدکننده روی بدنه جنگنده، نقش بسته بود و به عنوان شریک و تامین کننده 1.25 میلیارد دلار در آن سرمایه گذاری کردیم. اما خیلی راحت و از پروژه حذف شدیم و عرضه جنگنده پیشرفته اف 35 به ترکیه، به حالت تعلیق درآمده است.

2.ما عضو ناتو بودیم و هستیم. اما... متحدان ما در ناتو یک نوع تحریم پنهانی را علیه ترکیه اجرا کردند. در همین حال، موضوع روسیه و اوکراین مطرح شد. ناتو خود را با اوکراین هماهنگ کرد، ما نیز خوب عمل کردیم. اما ناتو این را ندید.

3.به جایی رسیدیم که ناچار شدیم بگوییم: بسیار خوب! حالا که اف 35 نمی دهید، چند فروند اف 16 بدهید! هر چه باشد ما هم عضو ناتو هستیم. چندین و چند بار پشت سر هم، مذاکره، مذاکره. بارها توپ را از دولت به کنگره حواله دادند. جو بایدن حاضر نشد با ما دیدار کند. آنها خواستند پوزه ما را به خاک بمالند. ما هم گفتیم که حاضر نیستیم چنین چیزی را تحمل کنیم.

4.موضوع عضویت سوئد و فنلاند در ناتو مطرح شد. آمریکا - ناتو می خواهند روسیه را از بالا محاصره کند و این دو کشور بالتیک را شامل شود. همه قبول کردند و منتظر تصمیم ترکیه ماندند. ما در آنجا هم موضوع اف 16 را پیش کشیدیم و شخصاً نمی دانم که آیا ما می توانیم F-16 را به چنگ آوریم یا نه؟

در پایان مذاکره طولانی، مشخص شده که آری، ما به آنچه می خواهیم می رسیم. اما همچنان فضای «اکراه» در طرف آمریکایی وجود دارد. دولت درخواست کرده و حالا تصویب کنگره نیز لازم است. من نمی دانم که آیا لابی گران مخالف ترکیه سد راه خواهند شد یا نه. اما حالا حرف جدیدی می زنند و می گویند، اگر اس-400 ها را دور بیندازید، شاید روند اف -35 دوباره شروع شود!

حالا سوال اینجاست: با اس-400 چه کنیم؟ با 2 میلیارد دلاری که دود شد و به هوا رفت، چه کنیم؟ از این مهمتر، چه بلایی سر روابط ما و روسیه می آید؟

دولتمردان ما باید پاسخ دهند و به مردم بگویند، آیا از اول پیش بینی شده بود که سیاست خرید اس-400 یک تصمیم قابل دفاع و قابل تداوم نیست؟ این سوالات در حالی مطرح شده که قرار است در روز ولنتاین، اردوغان به قاهره برود و با عبدالفتاح سیسی دیدار کند!

سیسی! یادتان هست اردوغان درباره او چه می گفت؟ در انتخابات شهردرای ها در سال 2019 میلادی، اردوغان به هواداران خود می گفت:«کسی که در انتخابات استانبول به بنعلی ییلدرم رای ندهد، به عبدالفتاح سیسی رای داده است».

در واقع اردوغان، سیسی را نماد شر و ظلم می دانست چرا که دوست نزدیک او یعنی محمد مرسی را سرنگون کرد. به نظر می رسد نتانیاهو در انتخابات آتی جایگزین سیسی شده و اردوغان از حالا می گوید: «اپوزیسیون طرفدار اسرائیل است». کسی نیست بگوید، مرد حسابی! این تو بودی که برای عادی سازی رابطه با اسراییل پیشقدم شدی و در نیویورک هم با نتانیاهو دیدار کردی!

حالا با سیسی به سمت روابط عادی می رویم! من حدس می زنم که مصری ها ادب دیپلماتیک نشان خواهند داد و اظهارات قدیمی ما را به رخ ما نمی کشند. ما به هر حال از سیاستمداران خود چنین چیزی نمی خواهیم ...یادآوری 2.5 میلیارد دلار هزینه اس-400، پرداختن به فراز و نشیب های روابط با آمریکا، یا مطرح کردن آنچه در مورد سیسی گفته شد، نمونه هایی است که نشان می دهد ما تا چه اندازه گرفتار عدم درک سیاست هستیم.

انتهای پیام/