تورم چه تاثیری بر قیمت آهن و دیگر مقاطع فولادی می‌گذارد؟
مقاطع فولادی از مهمترین و پرکاربردترین مصالح در صنایع مختلف به‌ویژه ساختمان‌سازی و تولید به¬شمار می¬آیند.
قیمت آهن، تحت تاثیر عوامل مختلفی مانند عرضه و تقاضا، نرخ ارز، تورم، سیاست های دولت، شرایط اقتصادی جهانی و داخلی، برند تولیدکننده و همچنین هزینه حمل و نقل قرار دارد. نه تنها قیمت آهن بلکه قیمت میلگرد، ورق و ... هم میتواند از این موارد تاثیر بگیرد.
در این مطلب، قصد داریم به تأثیر تورم بر قیمت آهن و مقاطع فولادی بپردازیم و همچنین چگونگی تأثیر تورم بر تولید، مصرف و تجارت آهن و همچنین فرآورده های آن را تحلیل میکنیم؛ پس تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
تورم چیست و چگونه اندازه‌گیری می‌شود؟
تورم در یک تعریف کلی، عبارت است از افزایش عمومی قیمت کالاها و خدمات در طول زمان. تورم، قدرت خرید پول را کاهش میدهد و ارزش پس‌انداز را نیز از بین میبرد. تورم با محاسبه درصد تغییر سطح قیمت یک سبد کالا و خدمات تعیین می‌شود که نشان‌دهنده میانگین الگوی مصرف یک جمعیت مشخص نیز است.
رایج‌ترین معیار تورم، شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI) است که تغییرات قیمت‌های یک سبد کالا و خدمات ثابت را در طول زمان دنبال میکند. یکی دیگر از معیارهای تورم، شاخص قیمت تولیدکننده (PPI) است که تغییرات قیمت کالاها و خدمات را در سطح تولیدکننده، پیش از رسیدن به مصرف‌کنندگان نهایی دنبال میکند.
عوامل ایجادکننده تورم در بازار فولاد
تورم به‌معنی افزایش تقاضا برای محصول و کمبود عرضه آن است که در نهایت، موجب افزایش قیمت می‌شود. تورم در سطح معمول و عادی، برای رشد اقتصادی ضروری است. در بازار فولاد، عوامل زیر می‌توانند بهعنوان علت‌ها . عوامل اصلی تورم مطرح شوند:
کاهش میزان تولید کارخانه‌ها
کاهش میزان تولید کارخانه‌های فولادسازی، میتواند بنا به دلایل مختلفی از جمله کمبود مواد اولیه، افزایش هزینه‌های تولید، مشکلات فنی، تحریم‌ها، قوانین و مقررات دولتی و سایر موارد مشابه رخ دهد. بهعنوان مثال، بر اساس آمارهای رسمی، تولید فولاد خام در ایران در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹، ۱۰ درصد کاهش یافته است.
افزایش هزینه مواد اولیه و انرژی
مواد اولیه اصلی برای تولید فولاد، آهن، زغال‌سنگ و گاز هستند که قیمت آن‌ها در بازارهای جهانی و داخلی نوسانات زیادی دارد. مثلا، بر اساس آمارهای رسمی، آهن در بازار جهانی در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال پیشش، ۱۰۰ درصد افزایش قیمت داشته است.
همچنین، قیمت گاز و برق که بخش عمده‌ای از هزینه‌های انرژی کارخانه‌ها را تشکیل میدهند نیز در ایران به دلیل کمبود منابع و تحریم‌ها، افزایش یافتهاند.
تصمیمات و شرایط اقتصادی
ایران در سال‌های اخیر با مشکلات اقتصادی بزرگی مانند رکود، بیکاری، تورم بالا، نوسانات ارزی، تحریم‌ها و غیره مواجه شده است که بر تقاضا و عرضه فولاد تأثیرگذار بودهاند. مثلا افزایش نرخ ارز موجب شده است تا قیمت فولاد به ریال افزایش پیدا کرده و خریداران داخلی کمتر تمایل به خرید فولاد داشته باشند. همچنین، تحریم‌های اقتصادی علیه ایران سبب شده تا صادرات فولاد کاهش یابد و درآمد کارخانه‌ها کمتر شود.
دولت و تصمیمات سیاسی
یکی دیگر از عوامل موثر بر تورم در بازار فولاد، دولت و تصمیمات سیاسی آن است. دولت بهعنوان یک بخش مهم و تاثیرگذار در بازار فولاد، میتواند با اتخاذ سیاست‌ها و اقدامات مختلف بر تعادل تقاضا و عرضه فولاد نقش داشته باشد. برای مثال، دولت میتواند با تعیین سقف قیمت، تعرفه‌های گمرکی، حمایت از تولیدکنندگان، تشویق به صادرات، تنظیم بازار و غیره تورم را کنترل و کاهش دهد.
اما برخی از تصمیمات دولت همچنین میتواند افزایش تورم را هم بهدنبال داشته باشد. بهعنوان مثال، برخی از کارشناسان اعتقاد دارند که دولت با افزایش تعرفه‌های گمرکی بر واردات فولاد باعث شده است که قیمت فولاد داخلی افزایش یابد.
انواع تورم در قیمت مصالح و مقاطع فولادی
تورم بسته به منبع و میزان تورم، کشش عرضه و تقاضا و ساختار بازار میتواند به طرق مختلف بر قیمت آهن تأثیر بگذارد. برخی از اثرات احتمالی عبارتند از:
تورم فشاری هزینه
این نوع تورم زمانی اتفاق می‌افتد که هزینه‌های تولید بهدلیل بالا رفتن قیمت موارد موثر مانند مواد اولیه، نیروی کار، انرژی و غیره افزایش یابد. بهعنوان مثال، اگر قیمت سنگ آهن که ماده اولیه اصلی تولید آهن است به دلیل تغییرات عرضه یا تقاضای جهانی افزایش یابد، میتواند منجر به افزایش قیمت آهن شود.
به همین ترتیب، اگر قیمت نفت که برای حمل و نقل و انرژی استفاده می‌شود به دلیل تنش‌های ژئوپلیتیکی یا مقررات زیست‌محیطی افزایش یابد، این امر میتواند هزینه تولید و توزیع آهن را نیز بالا ببرد.
تورم کششی تقاضا
این نوع تورم زمانی رخ میدهد که تقاضای کل کالا و خدمات از عرضه کل بیشتر شود و وضعیت مازاد تقاضا و کمبود عرضه را ایجاد کند. این اثر میتواند موجب افزایش قیمت‌ها شود زیرا خریداران برای کالاها و خدمات محدود در دسترس رقابت می‌کنند.
مثلا اگر تقاضا برای آهن و فرآوردههای آن به دلیل رشد اقتصادی، توسعه زیرساخت‌ها، صنعتی شدن و غیره افزایش یابد، این امر میتواند منجر به افزایش قیمت آهن شود. به‌خصوص اگر عرضه نتواند با تقاضا همگام شود.
کاهش نرخ ارز
این مورد زمانی رخ میدهد که ارزش پول داخلی نسبت به ارزش ارزهای خارجی کاهش یابد و واردات گران‌تر و صادرات رقابتی‌تر شود. این نوع از تورم میتواند بر قیمت آهن باتوجه به میزان وابستگی بازار داخلی به بازار بین‌المللی تأثیر بگذارد. بهعنوان مثال، اگر ارزش پول داخلی به دلیل تورم، فرار سرمایه و غیره کاهش یابد، این امر میتواند هزینه واردات آهن و فرآوردههای آن را افزایش دهد که در این صورت قیمت آهن داخلی بالا خواهد رفت. از سوی دیگر، این امر میتواند تقاضا برای صادرات آهن و فرآوردههای آن را با افزایش روبه‌رو کند که درنهایت قیمت داخلی آهن را کاهش میدهد.
انتظارات و حدس و گمان
عوامل مختلفی که در بازار اتفاق میفتند، انتظارات را شکل میدهند و درنتیجه مردم بر اساس باورهای خود در رابطه با روندها و حرکت‌های آتی قیمت‌ها تصمیم‌گیری خواهند کرد. این امر به خودی خود میتواند یک نوع از پیشبینی را ایجاد کند و در ادامه فشارهای تورمی یا کاهش تورم را تقویت کند.
مثلا، اگر تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان انتظار داشته باشند که قیمت آهن در آینده به دلیل تورم افزایش پیدا میکند، ممکن است تولید و مصرف یا خود را افزایش دهند که میتواند منجر به افزایش قیمت فعلی آهن شود.
در مقابل اگر آن‌ها انتظار داشته باشند که قیمت آهن در آینده به علت کاهش تورم کمتر شود، ممکن است تولید و مصرف خود را در زمان حال کاهش دهند که میتواند موجب کاهش قیمت فعلی آهن و فرآوردههای آن (مقاطع فولادی) شود.
محصولات مهم فولادی که از تورم تاثیر می‌پذیرند
تورم باعث می‌شود که قدرت خرید مردم در زمینه تولید مصنوعات فلزی و احداث ساختمان کاهش یابد و در نتیجه تقاضا برای برخی از محصولات فولادی حتی پرمصرف نیز کمتر شود. از سوی دیگر، تورم موجب افزایش هزینه‌های تولید و حمل و نقل محصولات فولادی شده و در نتیجه قیمت آن‌ها را بالا میبرد.
این دو عامل باعث می‌شوند که عرضه و تقاضای محصولات فولادی با هم تطابق نداشته باشند و اصطلاحا بازار نامتعادل شود. با این حال، تمام محصولات فولادی به یک اندازه تحت تأثیر تورم قرار نمی‌گیرند.
برخی از محصولات فولادی که کاربرد گسترده‌تری دارند و بهعنوان جزء اساسی برخی از پروژه‌های عمرانی، صنعتی و ساختمانی بهشمار میآیند همچنان تقاضای بالایی دارند و قیمت آن‌ها نیز بیشتر از سایر محصولات فولادی افزایش می‌یابد. این محصولات عبارتند از:
تیرآهن
میلگرد
این دو محصول فولادی به دلیل کاربرد گستردهای که دارند، همواره تقاضای بالایی داشته و در نتیجه قیمت آن‌ها بیشتر از سایر محصولات فولادی تحت تأثیر تورم قرار می‌گیرد. این مسئله میتواند موجب افزایش هزینه‌های ساخت و ساز و کاهش سود سازندگان و مصرف‌کنندگان شود.
بنابراین برای کنترل قیمت ورق آهن، تورم و تعادل بازار محصولات فولادی، لازم است که تدابیری از سوی دولت و بخش خصوصی اتخاذ شود. این تدابیر می‌توانند شامل افزایش تولید داخلی، کاهش واردات، تنظیم قیمت‌ها، حمایت از صادرات، ایجاد بازارهای موازی و غیره باشند.
تورم در قیمت تیرآهن
تورم قیمت محصولات پرمصرف فولادی، یک پدیده پیچیده و چندجانبه است که عوامل مختلفی بر آن تأثیر می‌گذارند. برخی از این عوامل عبارتند از:
کاهش میزان تولید کارخانه‌های فولادی بهدلیل کمبود مواد اولیه، انرژی، تجهیزات، نیروی کار و سرمایه
افزایش هزینه مواد اولیه و انرژی به علت تحریم‌ها، نوسانات ارزی، تورم جهانی و مشکلات حمل‌ونقل
افزایش تقاضا برای محصولات فولادی از جهت رشد صنایع مصرف‌کننده مانند ساختمان‌سازی، خودروسازی، ماشین‌آلات و لوازم خانگی
تصمیمات و شرایط اقتصادی و سیاسی تاثیرگذار بر قیمت‌گذاری، تعرفه‌ها، صادرات و واردات، تشویق‌ها و محدودیت‌های تولید و مصرف محصولات فولادی
در سال ۱۴۰۱، قیمت محصولات فولادی در بازار داخلی ایران با افزایش چشمگیری روبه‌رو شد. در حالی که قیمت این محصولات در بازارهای جهانی در محدوده نزدیک به کف قیمت یک سال اخیر خود مورد معامله قرار می‌گرفتند.
قیمت تیرآهن بهعنوان یکی از مهمترین محصولات فولادی که کاربرد گستردهای در صنعت ساختمان‌سازی دارد، نسبت به سایر محصولات فولادی، از تورم، تاثیر بیشتری می‌پذیرد. این مورد به آن دلیل است که تیرآهن یک محصول پایه و اساسی است که قیمتش بر بهای سایر محصولات فولادی مانند پروفیل، ورق، لوله و نبشی تأثیر می‌گذارد. بنابراین، هرگونه کاهش یا افزایش در عرضه یا تقاضای تیرآهن، باعث ایجاد نوسانات قیمتی در بازار فولاد می‌شود.
به‌طور کلی، ساز و کار تورم محصولات فولادی به این صورت است: هنگامی که تقاضا برای محصولات فولادی افزایش پیدا میکند اما عرضه آن‌ها کافی نیست، قیمت آن‌ها افزایش می‌یابد. این افزایش قیمت باعث می‌شود که تولیدکنندگان فولاد سود بیشتری کسب کنند و انگیزه بیشتری برای افزایش تولید داشته باشند.
اما افزایش تولید نیازمند تامین مواد اولیه، انرژی، تجهیزات و سرمایه است که ممکن است در دسترس نباشند یا قیمت بالایی داشته باشند. این موضوع باعث می‌شود که هزینه تولید افزایش یابد و قیمت محصولات فولادی نیز بیشتر شود.
میلگرد و تاثیر تورم بر قیمت آن
تورم میتواند به چندین روش، قیمت میلگرد را تحت تاثیر قرار دهد. نخست آنکه تورم میتواند هزینه مواد اولیه مورد نیاز برای تولید میلگرد را افزایش دهد. مواد اولیه اصلی میلگرد شامل سنگ آهن و ضایعات فلزی هستند که قیمت آن‌ها تحت‌تاثیر نوسانات بازار جهانی و ارزی قرار می‌گیرد.
افزایش قیمت این مواد اولیه موجب افزایش هزینه تولید میلگرد می‌شود و درنتیجه تولیدکنندگان میلگرد ممکن است قیمت فروش خود را بالا ببرند تا سود خود را حفظ کنند.
همچنین، تورم میتواند هزینه حمل و نقل میلگرد را بیشتر کند. افزایش قیمت سوخت، بیمه، حق بندر و سایر هزینه‌های جانبی حمل و نقل میتواند باعث افزایش هزینه نهایی میلگرد شوند. این هزینه‌ها معمولا به خریداران منتقل می‌شوند و در نتیجه قیمت میلگرد را بالا می‌برند.
مورد بعد اینکه تورم میتواند سبب تغییر ایجاد در تقاضا برای مصرف میلگرد شود. تقاضا برای میلگرد به‌طور مستقیم به فعالیت‌های ساختمانی و عمرانی وابسته است. افزایش تورم میتواند موجب کاهش قدرت خرید مردم و کاهش سرمایه‌گذاری‌های دولتی و خصوصی شود.
در نتیجه، تقاضا برای خرید میلگرد کمتر شده و قیمت آن را کاهش میدهد. بالعکس، کاهش تورم میتواند موجب افزایش قدرت خرید مردم و افزایش سرمایه‌گذاری‌های دولتی و خصوصی شود. در نتیجه، تقاضا برای میلگرد افزایش می‌یابد و قیمت آن هم در ادامه بالاتر خواهد رفت.
شبیه سازی مدل تورمی فولاد
برای پیشبینی روند قیمت آهن و فولاد در آینده به ابزارهایی دقیق و کارآمد نیاز داریم تا بتوانند تمامی عوامل مؤثر را در نظر بگیرند و با توجه به شرایط موجود، سناریوهای مختلف را ارائه دهند. یکی از این ابزارها، شبیه‌سازی مدل تورمی فولاد است که با استفاده از فرمول‌های ریاضی خاص و سیستم‌های کامپیوتری پیشرفته، قادر است به محاسبه و پیشبینی تورم داخلی و جهانی در صنعت فولاد بپردازد.
این مدل، با در نظر گرفتن ضریب برابری نرخ دلار در مقابل سکه و آهن‌آلات، میتواند نشان دهد که چگونه تغییرات نرخ ارز، تورم، تقاضا، عرضه، تولید، واردات، صادرات، تحریم‌ها، سیاست‌های دولتی و عوامل دیگر، بر قیمت آهن و فولاد در بازار داخلی و جهانی تأثیر می‌گذارند.
این مدل، با توجه به داده‌های تاریخی و آماری موجود میتواند روند تورم داخلی و جهانی را در گذشته، حال و آینده نمایش داده و همچنین با استفاده از تحلیل حساسیت، میزان تأثیر هر یک از عوامل را بر روی قیمت آهن و فولاد مشخص کند.