نقش درختان جنگلی در حفاظت از فرسایش آبی و بادی خاک

گرگان- پژوهشگر بین المللی آب و خاک گفت: جنگل‌ها علاوه بر گسترش ریشه دوانی درختان در خاک و حفظ استحکام، با افزایش مواد آلی سبب حفظ آن شده و از خاک در برابر فرسایش‌های آبی و بادی حفاظت می‌کند.

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- محمداسماعیل اسدی*: خاک از زیست بنیان‌های طبیعت بوده و نقش مهمی در تأمین غذا و فیبر و سوخت انسان‌ها و همچنین ترسیب کربن دارد.

فرسایش خاک از مهم‌ترین مشکلات زیست محیطی، کشاورزی و تولید غذا در سراسر جهان است. فعالیت و اقدامات انسان ساخت تأثیر زیادی بر افزایش و یا تقلیل اثرات فرسایش خواهد داشت.

اراضی طبیعی و جنگلی تولیدات و خدمات بسیاری را در سایه مجموعه پیچیده ای از فرآیندهای اکولوژیک و کارکردهای اکوسیستمی به سهولت و رایگان در اختیار جوامع انسانی قرار می‌دهند. یکی از کارکردهای مهم اکوسیستم‌های جنگلی نقش آن‌ها در حفظ منابع تجدیدناپذیر خاک و جلوگیری از انهدام آن‌ها است و نقشی کلیدی، حیاتی و بسیار تأثیرگذار در کاهش فرسایش خاک دارند.

جنگل‌ها می‌توانند خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک را از راه تجزیه خشک دارهای افتاده بر کف جنگل، افزودن لاشبرگ به خاک، تجزیه برگ‌ها و پدیده‌ی میکروبیولوژی در خاک از قبیل تثبیت نیتروژن و فعالیت قارچ‌های میکوریزا ارتقا داده و اصلاح کنند.

جنگل‌ها علاوه بر گسترش ریشه دوانی درختان در خاک و حفظ استحکام آن در برابر فرسایش، با افزایش مواد آلی همچنین سبب حفظ ساختار و پایداری آن شده و از خاک در برابر فرسایش‌های آبی و بادی حفاظت می‌کند.

در مناطق جنگلی نظیر دامنه جنوبی دریای خزر و جنگل‌های هیرکانی و نقاطی که پوشش گیاهی سطح خاک را پوشانیده اند عوامل فرسایش کمتر تأثیر می‌گذارند. در این مناطق، آب‌های باران و برف توسط گیاهان در زمین نفوذ داده شده و در نتیجه نگهداری می‌شود.

درختان با حفظ آب و نفوذ دادن در خاک، مانع از جاری شدن آب در سطح زمین، در نتیجه مانع از فرسایش خاک می‌گردند. پوشش گیاهی، خاک را در مقابل فرسایش بادی هم حفظ می‌کند.

تصویر بالا که در پارک جنگلی هیرکانی النگدره گرگان گرفته شده به وضوح تأثیر شگرف تثبیت خاک توسط ریشه این درختان طبیعی و کهن را نشان می‌دهد. قطع درختان یکی دیگر از عوامل فرسایش خاک است، چون ریشه گیاهان باعث چسبیدن ذرات خاک به هم می‌شوند و از فرسایش خاک جلوگیری می‌کنند بنابراین در صورت نابودی باعث فرسایش خاک می‌شوند.

*پژوهشگر بین المللی آب و خاک و محیط زیست