سبک بیان ولایت علی علیه السلام در غدیرخم

رسول خدا صلی الله علیه و آله به هنگام بازگشت از انجام فریضه حج، در منطقه جحفه کنار برکه ای به نام غدیر خم پیش از جدا شدن راه مسلمانان همگان را گرد آورد و برای آنان خطبه خواند.

فارس پلاس؛ داود مهدوی زادگان در یادداشتی نوشت: رسول  خدا صلی الله علیه و آله در سال دهم هجری به هنگام بازگشت از انجام فریضه حج که به حجةالاسلام، حجة الوداع، حجة البلاغ و حجة الاکمال شهرت یافت، در منطقه جحفه کنار برکه ای به نام غدیر خم پیش از جدا شدن راه مسلمانان همگان را گرد آورد و برای آنان خطبه خواند و درباره امامت علی بن ابی طالب از مسلمانان با این جمله تاریخ ساز " مَن کُنتُ مولاه فَهذا علیّ مولاه أللهم والِ من والاه و عادِ من عاداه " بیعت گرفت.

سخن در سبک بیان رسول خدا است که ولایت امام علی علیه السلام را در قالب جمله شرطیه ذکر کرده است. این نحو از بیان مطلب در قرآن کریم زیاد به کار رفته است. مانند این آیه شریفه: " لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ کَانَ یَرْجُو اللَّهَ وَالْیَوْمَ الْآخِرَ وَذَکَرَ اللَّهَ کَثِیرًا" ( اﻷحزاب : 21 ).

مسلما رسول الله صلی الله علیه و آله می توانستند در قالب جمله ی خبری یا انشایی ولایت امام علی علیه السلام را بیان کند ولی پیداست که آن حضرت بخاطر پاره ای ملاحظات، حکم شان را به نحو شرطیه بیان فرموده‌اند. لذا به چند نمونه از این ملاحظات احتمالی اشاره می شود.

1. نشانه شناسی ولایت نبوی؛ هر کس که می خواهد ولایت نبوی را شناسایی کند، ولایت علی را بشناسد. تنها ولایتی که نشانی از ولایت نبوی در خود دارد همانا ولایت علی بن ابی طالب علیه السلام است. 

2. شرطیت ولایت نبوی؛ اگر بعدها کسی دعوی پیروی از ولایت نبی اکرم را داشته باشد ولی از ولایت علی برائت می جوید، به ولایت نبی اکرم وارد نشده است. شرط ورود به ولایت رسول خدا، تمسک به ولایت علی علیه السلام است.

3. مساوقت ولایت نبوی و ولایت علوی؛ بین این دو ولایت هیچ گونه جدایی و وجه تمایزی وجود ندارد. ولایت نبوی عین ولایت علوی است و ولایت علوی نیز عین ولایت نبوی است. 

4. استمرار ولایت نبوی؛ استمرار ولایت نبوی ضرورت دارد و همه مسلمانان مکلف به تداوم ولایت نبوی هستند. اما این ضرورت با هر گونه ولایتی محقق نمی گردد بلکه تنها با ولایت علوی است که ولایت نبوی استمرار می یابد. 

5. کور کردن خط نفاق؛ جریان منافقین از طریق ابراز علاقه به رسول خدا به شدت خود را برای بعد درگذشت رسول خدا آماده می کند تا قدرت را تصاحب کند. حال آنکه این محبت بدون محبت علی علیه السلام ممکن نیست.

6. نگرانی مودت ذو القربی؛ نگرانی پیامبر خدا از نا مهربانی اعراب با نزدیکان و ذوی القربی حتی در قرآن کریم اشاره شده است. از این رو، رسول خدا با این بیان در صدد تضمین مودت اهل بیت علیهم السلام بر آمدند.

7. اعلام جانشینی؛ بدانید که ولایت نبوی جانشین دارد و او کسی غیر از امام علی نیست.

8. مرجع تعیین جانشینی؛ هیچ مرجعی صلاحیت تعیین جانشینی را ندارد. اگر رسول خدا تعیین جانشینی را به خود مسلمانان واگذار کرده بود، علی را به عنوان جانشین بعد خود معرفی نمی کرد.

9. منزلت علی؛ اگر کسی بخواهد ارج و قرب صحابه را درک کند، پس بداند که علی بن ابی طالب علیه السلام برترین منزلت معنوی را دارد تا جایی که ولایتش چون ولایت نبی اکرم است.

10. ملاک در انتخاب جانشین؛ حتی اگر بپذیریم که رسول خدا صلی الله علیه و آله مسأله جانسینی را به خود مسلمانان واگذار کرده است؛ باید علی بن ابی طالب را برگزید. چون رسول خدا تنها درباره ایشان گفته است که ولایتش ولایت من است.

پایان پیام/غ