چالش‌های اقلیمی آمریکای لاتین؛ از خشکسالی تا باران‌های سیل‌آسا

تهران - ایرنا - طوفان‌های زودتر از موعد، باران‌های کمتر یا بیشتر از میزان طبیعی، رانش زمین و مرگ مردم، خشکسالی‌ها و نابودی مزارع و به دنبال آن، تحمیل تشنگی و خاموشی‌ها از رویدادهای شدید ناشی از گرمایش جهانی است که آمریکای لاتین و تنوع آب‌وهوایی آن را درگیر کرده است. به گزارش روز یکشنبه ایرنا به نقل از روزنامه ال پائیس اسپانیا، «خوسه آنتونیو مارنگو» اقلیم‌شناس اهل پرو، مدیر مرکز نظارت و هشدار بلایای طبیعی برزیل و نویسنده ارشد مطالعه وضعیت آب‌وهوا در آمریکای لاتین و کارائیب هشدار می‌دهد: صحبت از آینده است اما تغییرات شدید اقلیمی(در حال حاضر) در حال وقوع است. بر اساس دومین گزارش بررسی آب‌وهوایی سازمان جهانی هواشناسی، شماری چالش‌های اصلی آب‌وهوایی پیش‌روی منطقه آمریکای لاتین و کارائیب وجود دارد. پدیده‌های ال نینو و لا نینا و بارش‌های شدید پدیده‌های ال نینو و لا نینا و بارش‌های شدیدپدیده‌های ال نینو و لا نینا و بارش‌های شدید«باربارا تاپیا» کارشناس هواشناسی شیلیایی معتقد است: به طور کلی روند بارش باران کمتر و کمتر می‌شود و یا اینکه به صورت سیل‌آسا و شدید شاهد آن هستیم. هیچ شهری نمی‌تواند در یک روز، ۲۰۰ میلیمتر باران را تحمل کند. مسئله‌ای که شهروندان سانتیاگو در شیلی، مکزیکوسیتی، سائوپائولو برزیل یا کاراکاس ونزوئلا به خوبی با آن آشنا هستند. میزان بارندگی در طول سال ۲۰۲۱ در بسیاری از مناطق آمریکای لاتین، کمتر از میزان معمول و طبیعی بود. طبق گزارش سازمان جهانی هواشناسی، بارش‌ها در مناطقی از شیلی بین ۲۰ تا ۶۰ درصد کمتر از میزان طبیعی و در جنوب شرقی پرو بین ۳۰ تا ۵۰ درصد کمتر ثبت شد. در مقابل اما در مکزیک، کاستاریکا، پاناما، غرب کلمبیا، آمازون مرکزی، گویان فرانسه و سورینام، بارندگی‌ها بیش از حد نرمال گزارش شد. سیل و رانش زمین در اواخر ۲۰۲۱ و اوایل ۲۰۲۲ منجر به کشته شدن و آوارگی شماری از شهروندان ایالت‌های بائیا و میناس گرایس در برزیل شد. پدیده‌های ال نینو و لا نینا، الگوی آب‌وهوایی را مختل کرده و می‌توانند سبب خشکسالی در یک منطقه و بروز طوفان در مناطق دیگر شوند. بنابراین آنچه پدیده‌های ال نینو و لا نینا در یک منطقه ایجاد می‌کنند، اثر معکوس در منطقه دیگر را موجب می‌شوند و به عنوان پدیده‌های اقلیمی غالب و قوی در منطقه آمریکای لاتین و کارائیب با تنوع آب‌وهوایی گسترده شناسایی می‌شوند. پدیده‌هایی که به عقیده «رودنی مارتینز» نماینده سازمان جهانی هواشناسی برای آمریکای شمالی، مرکزی و کارائیب، لزوم سازگاری با آن‌ها را برجسته می‌کند. به گفته او «جامعه علمی به طور فزاینده‌ای قادر است این پدیده‌ها را از سه یا چهار ماه قبل پیش‌بینی کند که فرصتی عالی برای به کارگیری آب اضافی در زمینه‌هایی همچون هدایت به سمت تولید کشاورزی یا آماده شدن برای دوره‌های خشکسالی است». هر سال گرم‌تر از پارسال هر سال گرم‌تر از پارسالهر سال گرم‌تر از پارسالطبق این گزارش، اگر چه تاثیر پدیده لانینا در سال ۲۰۲۱ به شکل بارندگی بیشتر سبب شد تا گرمای هوا آنچنان افزایش نداشته باشد اما روند صعودی دما ثابت است و ادامه دارد. میانگین نرخ افزایش دما در هر دهه بین سال‌های ۱۹۹۱  و ۲۰۲۱ حدود ۰.۲ درجه سانتیگراد و در هر دهه بین سال‌های ۱۹۶۱ و ۱۹۹۰، ۰.۱ درجه سانتیگراد بوده است. میانگینی که طبق داده‌های سازمان جهانی هواشناسی، بین سال‌های ۱۹۸۱ و ۲۰۱۰ در مکزیک، ۰.۵ درجه سانتیگراد، ۰.۳۵ درجه در آمریکای مرکزی و ۰.۳۶ درجه سانتیگراد در آمریکای جنوبی ثبت شده است. در چندین نقطه در آرژانتین، شرایط موج گرما در طول سال ۲۰۲۱ بین شش تا هشت روز متوالی ثبت شد. همچنین حدود ۲ میلیون هکتار در منطقه پانتانال برزیل سوخت که بالاترینمیزان برای دومین بار از سال ۲۰۱۲ است.  گرم شدن آب‌ها همچنین به فصل طوفان‌های شدید در سال ۲۰۲۱ دامن زد. شکنندگی کارائیب شکنندگی کارائیبشکنندگی کارائیبتاثیر افزایش دما در دریاها و اقیانوس‌ها متفاوت است. به گفته کارشناسان این مطالعه، «گرم شدن مداوم در دریای کارائیب، اکوسیستم‌های دریایی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به عنوان نمونه، صخره‌های مرجانی بخشی از یک اکوسیستم پیچیده‌تر است که صنعت شیلات، به ویژه ماهیگیری را تحت تاثیر قرار می‌دهد». از سوی دیگر، جنوب شرقی اقیانوس آرام با سرعتی برابر به سیگنال‌های تغییرات آب‌وهوایی مانند سایر اقیانوس‌ها پاسخ نمی‌دهد، این مسئله یکی از پرسش‌های علمی است که هنوز بی پاسخ باقی است. تهاجم «سارگاسوم» در سال ۲۰۲۱، پدیده مخربی بود که بر کشورهای کوچک کارائیب تاثیر داشت و بیانگر یک چالش آب‌وهوایی است. سارگاسوم، جلبک قهوه‌ای است که از دریای سارگاسو اقیانوس اطلس سرچشمه می‌گیرد و به سواحل می‌رود و فعالیت‌های گردشگری را به خطر می‌اندازد. «بیبیانا سوکره» زیست‌شناس ونزوئلایی می‌گوید: سارگاسوم مظهر گرم شدن دریاها و تغییر در تامین مواد مغذی برای این جلبک‌ها به دلیل آلودگی است که به رشد آن‌ها کمک می‌کند. این رشد بی رویه باعث به دام افتادن برخی از موجودات زنده از قبیل لاک پشت‌های دریایی و همچنین وارد آوردن آسیب به صنایع گردشگری محلی شده است. علاوه بر ورود گسترده سارگاسوم، کارائیب با حوادث شدید ناشی از طوفان‌ها، همه‌گیری کووید-۱۹ و پیامدهای آن نیز مواجه شد و بر اساس این مطالعه، «بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۳، بین ۵۳ تا ۷۵ میلیارد دلار خسارت ناشی از این عوامل در حوزه کارائیب محاسبه شده است». آمازون و نقطه بی بازگشت آمازون و نقطه بی بازگشتآمازون و نقطه بی بازگشتجنگل‌زدایی در جنگل‌های بارانی آمازون برزیل در مقایسه با میانگین سال‌های ۲۰۰۹-۲۰۱۸ دو برابر شده و به بالاترین سطح خود از سال ۲۰۰۹ رسیده است. مساحت جنگلی که از بین رفت به وسعت ۱۲ هزار کیلومتر مربع تخمین زده می‌شود که ۲۲ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۰ بود. متخصصان حوزه جنگل‌های آمازون نه تنها تاکید می‌کنند این جنگل‌های بارانی، مخزن کربن و تولید کننده اکسیژن برای سیاره زمین است، بلکه این ثروت طبیعی را تنظیم کننده آب منطقه می‌دانند. به گفته کارشناسان، اگر جنگل‌زدایی در آمازون از ۲۰ یا ۲۵ درصد بیشتر شود، این اکوسیستم یک فرآیند ساوانا را آغاز می‌کند. ابَرخشکسالی‌های جنوب ابَرخشکسالی‌های جنوبابَرخشکسالی‌های جنوبخشکسالی‌ها، منطقه آمریکای لاتین را با آسیب به محصولات زراعی و محدودیت‌ها برای حمل‌ونقل محصولات به موجب جریان کم رودخانه‌ها تحت تاثیر قرار می‌دهند. مسئله‌ای که دسترسی به کالاهای اساسی همچون برق تولیدی از طریق منابع آبی که یکی از پر مصرف‌ترین منابع منطقه است را با مشکل مواجه می‌کند. مگاخشکسالی (خشکسالی طولانی مدت است که دو دهه یا بیشتر طول می‌کشد) که در مرکز شیلی رخ داده است، پایدارترین نوع خشکسالی در هزاره اخیر بوده است. همچنین بدترین خشکسالی از سال ۱۹۴۴ در حوضه پارانا-پلاتا، بین برزیل و آرژانتین به ثبت رسیده است که طی سال ۲۰۲۱ موجب کاهش تولید سویا و ذرت شد و بر بازارهای جهانی تاثیر گذاشت. در مجموع، در آمریکای جنوبی شرایط خشکسالی منجر به کاهش ۲.۶ درصدی برداشت غلات نسبت به فصل قبل شد و رودخانه پارانا، که آرژانتین ۸۰ درصد محصولات کشاورزی خود را از طریق این مسیر آبی آن صادر می‌کند، تحت تاثیر جریان کم آب به دلیل خشکسالی قرار گرفت. آب شیرین کمتر با ذوب شدن یخچال‌ها آب شیرین کمتر با ذوب شدن یخچال‌هاآب شیرین کمتر با ذوب شدن یخچال‌هایخچال های طبیعی در مناطق استوایی آند، بیش از ۳۰ درصد از مساحت خود را از دهه ۱۹۸۰ از دست داده‌اند. برخی از یخچال‌های طبیعی در پرو بیش از نیمی از مساحت خود را از دست داده‌اند. این مطالعه هشدار می‌دهد که برای بسیاری از شهرها، عقب نشینی یخچال‌های طبیعی به دلیل ذوب شدن، نشان‌دهنده از دست دادن یک منبع مهم آب شیرین است که در حال حاضر برای مصارف خانگی، آبیاری و تولید برق آبی استفاده می‌شود. تاخیر در کاشت تاخیر در کاشتتاخیر در کاشتباران‌های شدید اواخر ۲۰۲۱، کاشت در شیلی، برزیل، اروگوئه و پاراگوئه را به تعویق انداخت. بر اساس این گزارش، این وضعیت اقلیمی باعث کاهش ۲.۶ درصدی برداشت غلات در آمریکای جنوبی در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال قبل شد. در دریای کارائیب، برداشت برنج در برخی مناطق کوبا تحت تاثیر کمبود بارندگی قرار گرفت. هائیتی، کشوری که ۴.۵ میلیون نفر در آن در وضعیت ناامنی غذایی زندگی می‌کنند، کاهش بارندگی‌ها در مناطق مرکزی بر رشد محصولات کشاورزی تاثیر گذاشت. به این تعداد ۷.۷ میلیون نفر در گواتمالا، السالوادور و نیکاراگوئه را باید اضافه کرد که در سال ۲۰۲۱ نیز سطوح بالایی از ناامنی غذایی را تجربه کردند. سازگاری در عین نابرابری سازگاری در عین نابرابریسازگاری در عین نابرابریبیش از یک سوم مردم آمریکای لاتین فقیر هستند که این رقم معادل حدود ۲۰۹ میلیون نفر است و این گروه بیشتر در معرض پیامدهای تغییرات آب‌وهوایی قرار دارند. رویدادهای شدید اقلیمی، توسعه را به تاخیر می‌اندازد، نابرابری را عمیق‌تر می‌کند و رسیدن به هدف کاهش فقر شدید را دشوارتر می‌کند. از نظارت تا هشدار از نظارت تا هشداراز نظارت تا هشداربر خلاف کشورهای توسعه‌یافته که در حال سرمایه‌گذاری در خدمات هواشناسی هستند، در آمریکای لاتین پیشرفت چشمگیری اتفاق نیفتاده است. بر اساس ارزیابی انجام شده توسط سازمان جهانی هواشناسی، آمریکای جنوبی منطقه‌ای است که دارای بیشترین کمبودها در سیستم‌های هشدار اولیه به عنوان ابزاری ضروری برای سازگاری موثر با تغییرات آب‌وهوایی است.