سوء استفاده از مخابره «پیام پریشان‌کننده» تا «کنش‌گیمری» در حوادث اخیر/ پدیده «گرگ تنها» الگوی رفتاری عناصر آموزش دیده بود

جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه گفت: چندی پیش «پیام پریشان‌کننده» در ایران، ماجرای فوت خانم مهسا امینی بود اما معلوم نیست در ادامه چه پیام پریشان‌کننده‌ای برای ایجاد بستر اعتراضات به جامعه منتقل می‌شود. نکته قابل توجه آن است که هسته‌های اصلی به صورت دائمی و مستمر در سطح بالایی از آمادگی و اقدام قرار دارند تا به محض مخابره شدن پیام پریشان‌کننده جدید، وارد عمل شوند. محمد مهربان، جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه در گفت وگو با خبرنگار فارس در تهران، پیرامون اغتشاشات اخیر اظهار کرد: در سه دهه گذشته با یک پدیده‌ای در سطح جهانی به نام پدیده اعتراضات عمومی یا (Public Protest) مواجه هستیم. این پدیده از لحاظ ساختاری دارای یک هسته اصلی مرکزی سازمان یافته و دارای اهداف و سازوکار مشخص است که برخی مواقع از هسته‌های مرکزی با نام لیدر یاد می‌شود. در اطراف هسته‌ مرکزی، حلقه‌های پیرامونی قرار دارند که این حلقه‌ها برخلاف جنبش‌ها، احزاب و جوامع مدنی، سازمان نایافته، بدون رهبری، بدون هدف، سازوکار مشخص و متشکل از مردم تحریک شده، احساسی و حتی تماشاچیان می‌باشند که میل شدیدی به بروز خشونت دارند تا به هر نحوی از اعتراض خود خروجی دریافت کنند. وی در رابطه با علت شکل‌گیری پدیده‌ای به نام اعتراضات عمومی بیان کرد: به علت پایین بودن ظرفیت بسیج‌کنندگی احزاب و جنبش‌ها، پدیده‌ای به نام اعتراضات عمومی شکل گرفت. علل متعددی در رابطه با فقدان توان بسیج‌کنندگی احزاب قابل طرح است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، ساخت‌های نخبه‌گرایانه احزاب سیاسی و جدایی عمده آن‌ها از بدنه اجتماعی می‌باشد. نگاه ابزارانگارانه به جامعه در دوره‌های مختلف و نیز تلاش مقطعی احزاب برای بسیج جامعه حول مطالبات و منافع انحصاری این احزاب، منجر به دوری گزینی جامعه از آن‌ها شده است. بسیججامعه‌شناس و مدرس دانشگاه در خصوص نحوه شکل‌گیری پدیده اعتراضات عمومی گفت: این پدیده که در سه دهه گذشته پایه‌ریزی شده است، ابتدا حول یک «پیام پریشان‌کننده» با حضور هسته‌های اصلی و حلقه‌های پیرامونی شکل می‌گیرد و وسعت پیدا می‌کند. سپس با ادامه اعتراضات به مرور از تعداد حلقه‌های پیرامونی کاسته می‌شود و تنها افرادی در صحنه باقی می‌مانند که از ابتدا جزء هسته‌های اصلی بودند. وی ادامه داد: عنصر دیگر وقوع این دست از پدیده‌های اجتماعی وجه رمانتیک و عاطفی آن است. در رابطه با اتفاقات اخیر ایران، بعد از فوت دختری جوان به عنوان مهمان و مسافر، پیام پریشان‌کننده‌‌ی عاطفی به جامعه منتقل و در ادامه مطالبات بخشی از زنان، به عنوان مطالبات همه جامعه زنان القاء می‌شود. مهربان در رابطه با پیام پریشان‌کننده‌ای که در اغتشاشات اخیر در ایران ایجاد شد، بیان کرد: چندی پیش «پیام پریشان‌کننده» در ایران، ماجرای فوت خانم مهسا امینی بود اما معلوم نیست در ادامه، معترضان برای ادامه فعالیت خود به چه پیام پریشان‌کننده‌ای تکیه کنند. نکته قابل توجه آن است که هسته‌های اصلی به صورت دائمی و مستمر در سطح بالایی از آمادگی و اقدام قرار دارند تا به محض مخابره شدن پیام پریشان‌کننده جدید، وارد عمل شوند. حتی ممکن است آنان ندانند چه پدیده‌ای بستر اعتراضات در آینده را فراهم می‌کند، اما آمادگی خود را برای اقدام حفظ می‌کنند. به صورتوی با بیان آنکه سازماندهی اعتراضات عمومی در فضای سایبری و شبکه‌های اجتماعی انجام می‌شود، ادامه داد: به عنوان مثال در اعتراف رسانه‌ای شده یکی از اغتشاشگران دستگیر شده در حادثه اخیر، اغتشاشاگر بیان کرد که به ما ماموریت داده بودند تا با بالاترین سطح از آمادگی در تهران مستقر و در صورت وقوع هر نوع اعتراضی وارد عمل شویم و فضا را به سمت خشونت ببریم. جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه در ادامه افزود: برای درک بهتر الگوی رفتاری عناصر آموزش دیده، می‌توان به پدیده «گرگ تنها» که در سلسله عملیات‌های تروریستی داعش به کار گرفته شد، اشاره نمود. در این دست از عملیات‌ها، تک سلول عملیاتی یا همان گرگ تنها در انتظار ایجاد فرصت برای انجام عملیات بوده و می‌تواند هر نوع پیام پریشان‌کننده‌ای را به مثابه فرصتی برای اقدام تلقی کند. این دست از عملیات‌ها چندان نیازی به نقشه از پیش تهیه شده و سازماندهی گسترده ندارند. مهربان با تاکید بر آنکه پدیده‌ها در ایران، به خاطر حساسیت‌هایی که نسبت به این کشور وجود دارد، اساسا متفاوت با پدیده‌های مشابه در دیگر نقاط است، ذکر کرد: انواع سرویس‌ها و سازمان‌های اطلاعاتی بر روی مسائل ایران تمرکز داشته و مشغول شبکه‌سازی، کار تشکیلاتی، آموزش و تجهیز هسته‌های اصلی اعتراضات هستند. در حالی که ما در اعتراضات کشورهایی نظیر فرانسه و انگلیس، حضور سنگین سازمان‌های اطلاعاتی را مشاهده نمی‌کنیم. به عنوان مثال کدام سازمان اطلاعاتی هسته‌های اصلی معترضان جلیقه زرد در پاریس را علیه آن کشور سازماندهی و تجهیز کرده است؟ در آن کشورها هسته‌های مرکزی توسط سندیکا و NGO سازماندهی می‌شوند. ولی ما در ایران با سازمان‌های اطلاعاتی بیگانه مواجه هستیم که قطعا در هر ناآرامی رخ داده در ایران، می‌توانیم رد پای آنان را مشاهده کنیم. فرانسهوی تصریح کرد: از نظر ماهیت فرم‌شناسانه، اعتراضات اخیر را می‌توان «اعتراضات گیمری» نام نهاد. یکی از علت‌های بروز و ظهور این حجم از خشونت در رده‌های سنی مشخص، در بازی‌های ویدئویی یافت می‌شود. در اغتشاشات اخیر شاهد استفاده‌های مکرر از سلاح‌های سرد نظیر چاقو بودیم. در کدام یک از بازی‌های ویدئویی استفاده از چاقو برای از پای درآوردن حریف لذت بخش است؟ در کدام یک از بازی‌های ویدئویی فضای ایجاد التهاب و درگیری‌های شهری برای نوجوانان ما شبیه‌سازی شده است؟ چرا نوجوانان ما از ایستادن در مقابل پلیس ضدشورش ترسی ندارند؟ بخشی از علت ماجرا به فضایی که آنان در درون بازی‌ها تجربه کرده‌اند، مربوط می‌شود. جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه با بیان آنکه اغتشاشگران نوعی «کنش گیمری» در ناآرامی‌های اخیر از خود بروز دادند، بیان کرد: گویا فضایی که اغتشاشگران در درون بازی‌ها تجربه کرده‌اند، در فضای حقیقی نیز برای آنان عینیت یافته است و آنان با انجام اغتشاش، لذت کنش در فضای مجازی را در فضای واقعی تجربه کردند. مهربان در خصوص ناآرامی های ایجاد شده در مناطق جنوبی شهر تهران گفت: مسئله عفاف، حجاب و گشت ارشاد از جمله موضوعاتی است که دغدغه طبقه متوسط و رو به بالای جامعه می‌باشد اما در این ایام، شاهد ایجاد ناآرامی در مناطق جنوبی شهر هم بودیم که به نظر می‌رسد این اتفاق، با هدف درگیرسازی حداکثری تمامی نقاط شهر رخ داد، به نوعی که اعتراضات در آن مناطق چندان اصیل نبود. در مناطق جنوب شهر مسئله حجاب، اساسا جزء دغدغه‌های مرجح نیست. دشمن در این خصوص قصد داشت با استفاده از ظرفیت هسته‌های اصلی خود، کل مناطق شهری را درگیر اعتراضات نشان دهد که یکی از آن مناطق، مناطق جنوب شهر بود. وی با اشاره به نقش نخبگان سیاسی و فرهنگی کشور در خصوص مطرح شدن برخی مسائل در کشور اظهار داشت: بخشی از ریشه‌های برجسته شدن پدیده بی‌حجابی، به کنش سیاسی و فرهنگی افراد موثر کشور در مقاطع مختلف مربوط می‌شود. کسانی که نقش به‌سزایی در جابه‌جایی اولویت‌ها، به متن آوردن حاشیه‌ها و به حاشیه بردن متن‌ها داشته‌اند. جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه گفت: ما در جریان مناظرات انتخاباتی، خصوصا در سال‌های ۹۲ و ۹۶ ملاحظه کردیم که برخی از نامزدها بر روی یکسری از مطالبات که دغدغه اساسی و اولویت‌دار جامعه نبود، تمرکز و آن‌ها را تبدیل به مسئله اصلی و برجسته جامعه کرده و قصد داشتند تا از طریق آن، آرای خاکستری را به نفع خود جذب کنند. این رفتار گرچه در نگاه کوتاه مدت یک ابزار انتخاباتی است، اما در نگاه جامعه‌شناسانه و در ذهن بلند مدت جامعه باعث موج‌سازی می‌شود. مهربان تصریح کرد: سیاسی کردن برخی از موضوعات اجتماعی و تبدیل آن‌ها به مسائل اصلی مدیریتی کشور، مطالبات مختلفی را در جامعه ایجاد می‌کند که در ادامه، مطالبات انباشته شده و پاسخ داده نشده، منجر به نارضایتی و اعتراض در جامعه می‌شود. وی در مورد تاثیر التهابات ایجاد شده بر روی امنیت ملی کشور بیان کرد: با اتفاقات رخ داده و بررسی‌های انجام شده، مشخص می‌شود که از دهه ۹۰ تاکنون، پدیده جدیدی در ایران به نام «نهادینگی ناآرامی در کنش نیروهای سیاسی» در حال شکل‌گیری است. ما در حال حرکت به سمت پدیده‌ای هستیم که در آن مطرح شدن برخی مطالبات، با بروز و ظهور ناآرامی و التهاب در کشور همراه خواهد بود که این مسئله قطعا به ضرر کشور و نیروهای سیاسی قانون‌مدار است. در این رابطه لازم است مدیران راهبردی امنیتی کشور تدابیری اتخاذ کنند تا امنیت کشور دچار آسیب نشود. انتهای پیام/