۱۰ درصد جمعیت استان تهران عضو کتابخانه‌ها هستند/ ۶ باب کتابخانه تجهیزات ندارد
معاون اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران با بیان اینکه از سال 1397 تاکنون 19 باب کتابخانه به کتابخانه‌های استان تهران اضافه شده است، گفت: ۲۰ پروژه نیمه‌تمام در مرحله احداث و تجهیز است و ۶ ساختمان آماده در شهرستان‌های استان داریم که نیازمند تجهیز هستند.
خبرگزاری فارس-تهران، دسترسی به خدمات در سکونتگاه‌های شهری و روستایی، به عنوان یکی از مهمترین شاخص‌ها در عدالت سرزمینی مطرح است و این خدمات و میزان فاصله تا سکونتگاه فرد، بستگی زیادی به نوع خدمت دارد؛ خدماتی که بایستی نیازهای روزانه، هفتگی و حتی سالانه هر شهروند را برآورده کنند.
کتابخانه‌ها نیز به عنوان یکی از مصادیق خدمات فرهنگی، از این دسته خدمات هستند که شهروندان باید در سطوح محله، ناحیه، منطقه و شهر از آن برخوردار باشند اما اینکه در حال حاضر دریافت این خدمات برای شهروندان در نقاط مختلف استان تهران تا چه اندازه قابل دسترسی است، موضوعی قابل بررسی می‌باشد.
در این خصوص بر اساس آماری که نهاد کتابخانه‌های عمومی در سال ۱۳۹۷ در خصوص آمایش سرزمینی کتابخانه‌ها منتشر کرده، میانگین سرانه فضای کتابخانهای برای شهرهای استان تهران در آن سال برابر با 1.63 و در شهر تهران به عنوان پرجمعیت‌ترین شهر استان و کشور دارای 1.72 مترمربع سرانه کتابخانه به ازای هر ۱۰۰ نفر بوده است.
آخرین آمار سرانه فضاهای کتابخانهای در استان تهران
برای بررسی آخرین آمار سرانه فضاهای کتابخانهای در استان تهران با هوشیار لاریجانی، معاون اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران به گفت‌وگو نشستیم.
لاریجانی در رابطه با سرانه فضاهای کتابخانهای استان تهران اظهار کرد: پس از تدوین طرح آمایش سرزمینی، از سال ۱۳۹۷ به بعد در اداره کل کتابخانه‌های استان، تمام تلاش خود را بر توسعه فضای کتابخانهای قرار دادیم؛ در حال حاضر در ۱۶ شهرستان استان ۱۷۵ باب کتابخانه تحت پوشش اداره کل کتابخانه‌ها وجود دارد و زیربنای آن‌ها ۷۱۳۶۳ مترمربع است که ۴۶۳۰ مترمربع آن از سال ۱۳۹۷ به بعد به متراژ کتابخانه‌ها افزوده شده است.
وی گفت: تعداد کتابخانه‌های اضافه شده در این بازه نیز ۱۹ باب کتابخانه بوده که اگر بخواهیم به تفکیک مشخص کنیم، ۴ کتابخانه در ملارد، ۲ کتابخانه به هرکدام از شهرستان‌های ورامین، تهران، شهریار، پردیس و یک کتابخانه به هرکدام از شهرستان‌های قرچک، شمیرانات، ری، رباط کریم، دماوند، بهارستان و اسلامشهر افزوده شده است که با این حال با درصدهای مطلوبی که در سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ و نهضت مطالعه مفید عنوان شده فاصله داریم.
کتابخانه ملی ایران
شهرستان بدون کتابخانه در تهران نداریم
معاون اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران با بیان اینکه شهرستان بدون کتابخانه در تهران نداریم، تصریح کرد: اکثر شهرهای استان نیز دارای کتابخانه هستند، اما تعدادی از روستاهای استان تهران فاقد کتابخانه می‌باشند که یکی از دلایل آن جمعیت پایین آن‌هاست؛ به روستاهای بیش از ۲۵۰۰ نفر جمعیت، یک باب کتابخانه تعلق می‌گیرد، اما بسیاری از روستاها این شرط را ندارند و بر این اساس در حال بررسی و پیگیری از طریق دهیاران آن روستاها هستیم تا اگر فضایی وجود داشته باشد، بتوانیم پیش‌خوان‌های کتابخانهای را در آن مناطق فعال کنیم.
لاریجانی اضافه کرد: جمعیت برخی از روستاها نیز بیش از ۲۵۰۰ نفر است و در صورت تخصیص فضای مناسبی از سوی دهیاران برای ایجاد کتابخانه پس از طی فرآیند مربوطه و تجهیز ساختمان، در راستای دستیابی به عدالت فرهنگی در آن روستاها نیز کتابخانه عمومی خواهیم داشت.
وی با بیان اینکه ۲۵ درصد کتابخانه‌های سیار سطح کشور متعلق به استان تهران است، در خصوص فعالیت کتابخانه‌های سیار خاطرنشان کرد: نخستین کتابخانه سیار استان در پاکدشت ایجاد شده بود و در سال‌های گذشته یک کتابخانه سیار نیز در ورامین وجود داشت اما از سال ۱۳۹۷ تا سال ۱۴۰۰ یک واحد کتابخانه سیار در هر یک از شهرستان‌های بهارستان، ری، ملارد و شمیرانات اضافه شده است.
۱۰ واحد کتابخانه سیار در استان تهران وجود دارد
لاریجانی بیان کرد: ۱۰ واحد کتابخانه سیار در استان تهران وجود دارد که خودروی برخی از آن‌ها کامیونت و برخی مینی‌بوس است، در حال حاضر نیز به دنبال این هستیم که اگر نمی‌توانیم برای شهر دیگری کامیونت و مینی‌بوس خریداری کنیم و آن شهر توان و بضاعت مالی مناسبی ندارد، از خودروهایی مانند ون یا وانت استفاده کنیم تا بتوانیم کتاب را به دست مخاطبان برسانیم.
وی اضافه کرد: اغلب کتابخانه‌های سیار به مناطق محروم روستایی خدمات ارائه می‌دهند؛ بجز یک کتابخانه که در شمیرانات فعال بوده و به منطقه یک تهران نیز خدمات کتابخانهای ارائه می‌دهد. چون با اینکه منطقه یک تهران از منظر جایگاه اقتصادی و سطح دسترسی به امکانات متداول شهری منطقه برخورداری است، اما به لحاظ فضای کتابخانهای نیاز به تقویت دارد.
به ازای هر ۲۵ هزار نفر ۲ باب کتابخانه لازم داریم
معاون اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران ابراز کرد: در اسناد بالادستی بجز سند «ایفلا» که مربوط به استانداردهای بین‌المللی است، سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ کتابخانه‌های عمومی کشور و نهضت مطالعه مفید را در دست داریم که از منظر سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ به ازای هر ۲۵ هزار نفر ۲ باب کتابخانه لازم داریم.
لاریجانی افزود: اما بر اساس سند نهضت مطالعه مفید به ازای هر هزار نفر، ۸۰ مترمربع فضا لازم داریم، بر این اساس یک میلیون و ۶۱ هزار و ۴۱۱ مترمربع فضای کتابخانهای نیاز داریم؛ اما معیارهای دیگری نیز وجود دارد تا متوجه شویم با وضعیت مطلوب چقدر فاصله داریم و آن هم شاخص عضو است.
وی ادامه داد: مراجعه‌کنندگان بسیاری به کتابخانه‌ها می‌آیند اما لزوما تمام آن‌ها عضو کتابخانه نیستند، بلکه برای رفع نیازهای مقطعی خود به کتابخانه مراجعه می‌کنند. اما آنچه برای ما مهم است، اعضای فعالی هستند که به صورت مستمر به کتابخانه‌ها مراجعه می‌کنند.
معاون اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران تصریح کرد: در سند چشم‌انداز میزان عضو به جمعیت را به ازای هر ۱۰۰ نفر، ۲۷ عضو در نظر گرفته‌ایم، یعنی از منظر ایده‌آل از هر ۱۰۰ نفر جمعیت یک منطقه باید ۲۷ نفر آن‌ها عضو فعال کتابخانه عمومی باشند.
لاریجانی عنوان کرد: با توجه به جمعیت فعلی استان تهران، نیاز داریم تا این عدد به حدود ۳ میلیون و ۵۸۲ هزار و ۲۶۲ نفر برسد؛ البته در سند نهضت مطالعه مفید این عدد کمی بیشتر است چراکه فضا را برای خود ایده‌آل‌تر در نظر می‌گیریم و آنجا باید ۴ میلیون و ۶۴۳ هزار نفر عضو کتابخانهای داشته باشیم تا به وضعیت مطلوب برسیم.
وی خاطرنشان کرد: با فضای جدیدی که از سال ۱۳۹۷ به بعد به کتابخانه‌ها اضافه کردیم، ۷۰۰۰ نفر عضو جدید فعال و وفادار به جمعیت مخاطبان اضافه شده است؛ این یک نسبت معنادار بین فضای موجود و مشخصاً توسعه فضای کتابخانهای با میزان مراجعه و جذب اعضای فعال به کتابخانه است.
افزایش ۱۲۶ هزار عضو جدید به کتابخانه‌ها از ابتدای سال ۱۴۰۱
معاون اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران با اشاره به اینکه هرچقدر ما این فضا را افزایش دهیم میزان دسترسی مردم بیشتر می‌شود و طبیعتا میزان مراجعه‌کننده و اعضای کتابخانه‌ها نیز افزایش می‌یابد، گفت: از دی ماه ۱۴۰۰ تا دی ماه ۱۴۰۱ حدود ۱۶۱ هزار و ۹۶۰ نفر عضو فعال به کتابخانه‌ها افزوده شده که این عدد در سال ۱۴۰۱ حدود ۱۲۶ هزار نفر است.
لاریجانی اظهار کرد: به واسطه شیوع بیماری کرونا و محدود شدن خدمات کتابخانهای ریزش اعضا داشتیم، هرچند خدمات کتابخانه را در فضای مجازی در دسترس مردم قرار داده بودیم و تا جایی که می‌توانستیم فعالیت‌های جانبی و فوق برنامه مجازی انجام دادیم، اما منکر این نیستیم که بسیاری از اعضا را از دست دادیم.
وی افزود: هنوز ۱۰ هزار نفر با وضعیت پیش از کرونا فاصله داریم. البته این تعداد که گفته می‌شود میزان اعضای فعال و وفادار هستند نه مراجعین، چراکه میزان مراجعین به کتابخانه‌ها معیارهای دیگری برای اندازه‌گیری دارد.
۱۰ درصد جمعیت استان تهران عضو کتابخانه‌ها هستند
معاون اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران عنوان کرد: اگر تعداد اعضای کتابخانه‌های استان تهران را ۱۶۰ هزار نفر در نظر بگیریم و به صورت میانگین جمعیت استان را ۱۶ میلیون محاسبه کنیم، حدود ۱۰ درصد جمعیت استان عضو کتابخانه‌ها هستند و در حوزه آسیب‌شناسی دلایل متفاوتی برای این میزان وجود دارد که چرا برخی از مردم اساساً به کتابخانه مراجعه نمی‌کنند یا اگر مراجعه می‌کنند، کم مراجعه می‌کنند.
۲۰ پروژه نیمه‌تمام و ۶ ساختمان نیازمند تجهیز داریم
وی با اشاره به بازه سنی اعضای فعال کتابخانه‌ها خاطرنشان کرد: میزان عضویت نوجوانان در کتابخانه‌ها بیشتر است و از این بین، بازه سنی ۱۴ تا ۲۰ سال مجموعه بزرگتری را در مقابل سایرین تشکیل می‌دهد؛ همچنین بیشترین میزان امانت به بیرون از کتابخانه مربوط به داستان‌های فارسی و بیشترین میزان امانت داخل کتابخانه مختص موضوع اسلام است.
لاریجانی در خصوص وضعیت پروژه‌های نیمه‌تمام کتابخانه‌ها در استان نیز اظهار کرد: در حال حاضر ۲۰ پروژه نیمه‌تمام داریم که در مرحله احداث و تجهیز است و ۶ ساختمان آماده داریم که صرفا نیازمند تجهیز است تا بتوانند به مردم خدمات دهند؛ این ۶ پروژه در شهرستان‌های بهارستان، ملارد، رباط کریم و تهران قرار دارند.
پایان پیام/