عیار مینیمال فرهیختگی

معیار مینیمال فرهیختگی رفتار به ظاهر ساده «خوب گوش کردن» است. گوش کردن فعال به قصد یافتن و پذیرفتن بهترین، شایستگی کلیدی فرهیختگان است. میرسامان پیشوائی

میرسامان پیشوائی

در نظر نگارنده این سطور، جامعه فرهیخته و فرهیختگی جامعه، مهم‌ترین شاخص تعالی یا توسعه انسانی است که خود هم پیامد و هم علت محوری پیشرفت واقعی یک کشور است. در واقع افزایش فرهیختگان یک جامعه با پیشرفت آن یک حلقه تشدید شونده شکل می‌دهند که نتیجه آن جامعه‌ای است که فضائل و کمالات انسانی در آن موج می‌زند.

اما سوال کلیدی این است که فرهیختگی چیست؟ در لغت‌نامه، در مقابل کلمه فرهیخته عباراتی چون «ادب‌آموخته»، «دانش‌آموخته» و «دارای فرهنگ والا» آمده است. اما این تعاریف چندان راهگشا نیستند، چون اولاً به جز مورد سوم به طور کامل فرهیختگی را توضیح نمی‌دهند، و ثانیاً مورد سوم هم خود به اندازه کلمه «فرهیخته» دارای پیچیدگی است.

سبکی در نقاشی وجود دارد که به سبک «تک خط مینیمال» شهرت یافته است و اغلب هم برای ترسیم چهره از آن استفاده می‌شود. در این سبک هنرمند سعی می‌کند تنها با یک بار دست گذاشتن روی بوم با ترسیم خطوط اصلی، چهره یک فرد را نمایان کند. این کار نیازمند مهارت بالا و شناخت کافی از چهره یک فرد است. بر آنم که در این مرقومه کوتاه، به سبک نقاشی تک خط مینیمال، تک معیار رفتاری ملموس فرهیختگی را ارائه نمایم.

اما این معیار محوری و مینیمال چیست؟ ادب، کثریت اندیشه‌ورزی، سنجیده سخن گفتن، دانش وسیع و عمیق، انتشار کتب و مقالات برجسته، اشتیاق کسب علم، کثرت عبادت، یا ...؛ البته که همه اینها صفات مرتبط با فرهیختگی هستند؛ لکن هیچ یک معیار مینیمال فرهیختگی نیستند.

معیار مینیمال باید جوهره فرهیختگی را به طور ملموس نمایندگی کند. معیار مینیمال فرهیختگی رفتار به ظاهر ساده «خوب گوش کردن» است. آری «گوش کردن فعال به قصد یافتن و پذیرفتن بهترین» شایستگی کلیدی فرهیختگان است.

نوعی از گوش کردن که فاعل آن، در پی حق، اقوال را غواصی کرده و قلب را آماده پذیرش قول بهینه می‌کند. این همان مرامی است که تسلیم بودن در برابر قول حق را راه سعادت جامع بشری می‌داند.

با همین عیار ساده، می‌توان نافرهیختگی را همان شناخت.

اگر هنگام گوش دادن به فردی بدون توجه به سخن او در پی پاسخ دادن، لجاجت، خود را مطرح کردن، اصرار کردن بدون دلیل بر موضع خود یا به گوش کردن ظاهری و بدون توجه هستیم یعنی به مرام فرهیختگی پایبند نیستیم؛ ولو اینکه صاحب این رفتار کوهی از مدارک تحصیلی، کتب و مقالات، شهرت اجتماعی، مقام حاکمیتی یا القاب را یدک بکشد.

شایستگی خوب گوش کردن به همان اندازه که ساده به نظر می‌رسد برای نافرهیختگان بسیار دشوار است.

خوب گوش کردن و پذیرفتن بهترین بی‌تردید نیازمند تمرین و ممارست است تا به یک فرارفتار یا فرهنگ تبدیل شود؛ آنگاه است که طعم فرهیختگی جامعه چشیده خواهد شد.

انتهای پیام/

از شما صاحبنظر گرامی در حوزه تعلیم و تربیت هم دعوت می کنیم، از نویسندگان، ممیزان و اعضای هیئت تحریریه پنجره تربیت باشید. برای ارسال مطالب و عضویت در هیئت تحریریه، از طریق ایمیل [email protected] مکاتبه فرمائید.