موقعیت راهبردی سومالی و رویای ترکیه برای نفوذ در شاخ آفریقا

امضای توافقنامه جدید بین ترکیه و سومالی، در مسیر نفوذ در شاخ آفریقا و دستیابی به منابع نفتی، امکانات جدیدی در اختیار دولت اردوغان می‌گذارد.

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، این روزها مقامات ترکیه به طور مرتب در حال دیدار با همتایان خود در کشورهای مختلف قاره آفریقا هستند. تازه ترین اقدام ترکیه در این حوزه، امضای یک قرارداد جدید با سومالی است. امضای این توافقنامه، به دولت اردوغان کمک می کند که در مسیر نفوذ در شاخ آفریقا و دستیابی به منابع نفتی، امکانات جدیدی در اختیار داشته باشد.

آلپ‌ارسلان بیرقدار، وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس از دیدار خود با عبدالرزاق عمر محمد، وزیر نفت و منابع معدنی سومالی خبر داد.

این دو وزیر به منظور توسعه همکاری در زمینه نفت و گاز طبیعی، یک یادداشت تفاهم و توافقنامه بین دولتی امضا کردند.

بیرقدار نوشته است: «به‌ منظور گسترش همکاری دوجانبه در زمینه نفت و گاز در بلوک ‌های خشکی و فراساحلی سومالی، در دیدار با عبدالرزاق عمر محمد یک یادداشت تفاهم و توافقنامه بین دولتی امضا کردیم. بر اساس این قرارداد، ما از این به بعد فعالیت ‌های مشترکی انجام می دهیم تا مردم سومالی از منابع خود بهره ‌مند شوند. قصد داریم با افزایش میزان همکاری ‌های جدید در زمینه انرژی، حضور ترکیه در شاخ آفریقا را تقویت کنیم».

این توافق در شرایطی امضا شده که حسن شیخ محمود رئیس ‌جمهور سومالی، چندی پیش در سفر رسمی خود به آنکارا گفته بود: «رایزنی با ترکیه درباره مشارکت بین دولتی در زمینه اکتشاف منابع هیدروکربنی در سومالی را آغاز کردیم. ما در این مسیر، هنوز در مرحله آغازین گفتگو هستیم و می خواهیم با هم کار کنیم».

البته پیداست که صحبت های حسن شیخ محمود با رجب طیب اردوغان، فراتر از یک صحبت اولیه بوده و وزرا توانستند بر اساس همان دیدار، خیلی زود اسناد توافق را برای امضا آماده کنند.

طلسم در اکتشاف نفت سومالی

مدتهاست که سومالی در آرزوی برداشت کلان از میادین نفتی است و عملیات اکتشاف نفت در دهه 50 میلادی و پیش از آغاز جنگ داخلی در این کشور آغاز شد. اما هنوز هم نتوانسته به تولید انبوه نفت و گاز بپردازد.

علاوه بر این، کشاکش حقوقی دور و درازی برای فعالیت یک شرکت آمریکایی در سومالی روی داد که آن هم به نتیجه نرسید. ظاهراً شرایط سیاسی و امنیتی برای اکتشاف نفت در سومالی مهیا نبوده و نوعی حساسیت ملی و مردمی هم در مورد همکاری با بیگانگان در حوزه نفت و گاز وجود دارد.

میزان این حساسیت در حدی است که رئیس جمهوری پیشین سومالی یعنی محمد عبدالله محمد المعروف  موسوم به فرماجو، دو سال پیش، توافق نفتی دولت با یک شرکت آمریکایی را لغو کرده بود.

قرار بود شرکت کاستلاین اکسپلوریشن (Coastline Exploration) آمریکا برای تولید مشترک در هفت میدان نفتی دریایی در سومالی کار کند. اما مخالفت قاطعانه رئیس جمهور، توافق را به هم زد. این همان توافقی بود که در سال 2022 به امضای وزیر نفت سومالی رسیده بود، اما روزنامه ها، با عبارتی همچون «استیلای بیگانگان بر سومالی» و «خیانتی به نام غارت ثروت نسل های آتی» از آن یاد کردند و کار با شرکت مزبور به فرجام نرسید.

ریچارد اندرسون مدیرعامل این شرکت، اعلام کرده بود که از دید کارشناسان همکار او، سومالی دارای بزرگترین میادین کشف نشده در آب ‌های گرم جهان است.

برخی تحقیقات زمین ‌شناسی اولیه نشان داده که احتمالاً سومالی، یکی از قدرت های نفتی است و دارای ذخایر نفت و گاز 30 میلیارد بشکه ‌ای است. حتی گفته شده ذخایر نفتی سومالی سه برابر کشور نیجریه و برابر با میزان ذخایر نفتی کویت تخمین زده شده است.

اما در مورد صحت این تحقیقات تردیدهایی وجود دارد و برای حصول نتیجه قطعی و نهایی، کار مداوم در یک بازه زمانی 3 الی 5 سال لازم است.

جالب اینجاست که رئیس جمهور سومالی نیز حاضر نیست با قاطعیت درباره ذخایر کشورش صحبت کند و گفته است: «امروزه اطلاعات بسیار خوبی درباره ظرفیت هیدروکربنی سومالی وجود دارد. اما این حجم از اطلاعات، برای ما کافی نیست. ترکیه از نظر فناوری، علوم و کارشناسی فنی یک کشور بسیار پیشرفته است. به دولت ترکیه اطمینان و اعتماد داریم. به شرکت‌ های ترکیه نیز به‌ عنوان شرکا اعتماد داریم و قصد داریم در زمینه تحقیق و اکتشاف همکاری کنیم».

ترکیه و رویای شیرین شاخ آفریقا

کشور 85 میلیون نفری ترکیه، دارای موقعیت ژئوپولتیک دریاپایه و مهمی در منطقه است. از یک سو دروازه ورود به غرب و از دیگر سو، دروازه ورود به شرق است.

از منظر امنیتی نیز به عنوان یک عضو مهم ناتو، کنترل بسفر و داردانل را در دست دارد و در حوزه امنیتی دریای سیاه، مرمره، اژه و مدیترانه، نقش مهمی بر عهده دارد.

اما مهمترین پاشنه آشیل این کشور، محرومیت از منابع نفتی و گازی است. میزان واردات نفت و گاز در ترکیه در سال 2023 از یکصد میلیارد دلار فراتر رفت و در نتیجه بحران اقتصادی در این کشور، ژرف تر و گسترده تر شد. در نتیجه دست زدن به عملیات اکتشاف نفتی در شرق مدیترانه و مناطقی از آفریقا، برای ترکیه اهمیت حیاتی دارد. اما به موازات آن، نفس حضور در شاخ آفریقا نیز برای آنکارا بسیار مهم است.

در سال 1399 روزنامه حریت چاپ آنکارا، در یک گزارش ویژه به بیان این موضوع پرداخت که از تیم ویژه نهاد ریاست جمهوری و آژانس فضانوردی ترکیه، بهترین جا برای تاسیس ایستگاه پرتاب موشک به فضا برای ترکیه، جایی نیست مگر کشور سومالی. کارشناسان تحقیقات فضا بر این باورند که اصلی ترین دلیل ترکیه برای انگشت نهادن بر سومالی، نزدیکی این کشور به خط استوا است.

ژئوپولیتیک مهم سومالی

سومالی در شرق قاره آفریقا واقع در منطقه ‌ای معروف به شاخ آفریقا واقع شده و از این حیث، نسبت به دیگر کشورهای آفریقایی، برای ترکیه موقعیت ممتازی دارد. سومالی از شرق با خلیج عدن و اقیانوس هند، از غرب با اتیوپی، از شمال غربی با جیبوتی و از جنوب غربی با کنیا همسایه است.

این کشور بی ثبات آفریقایی با 16 میلیون نفر جمعیت و  با 637٬540 کیلومتر مربع مساحت، شرقی ‌ترین کشور آفریقا است. بزرگترین پایگاه نظامی برونمرزی ترکیه به نام «ترکسوم»، در سال 2017 میلادی در سومالی افتتاح شده و کار ساخت و احداث آن، دو سال زمان برده و 50 میلیون دلار در آن صرف شده است.

ترکیه در آغاز سال جاری میلادی، با سومالی توافق دریایی هم امضا کرد و حسن شیخ محمود رئیس جمهور سومالی درباره آن گفت: «برادران ترکیه در چارچوب این توافقنامه به مدت 10 سال از دریاهای ما محافظت خواهند کرد. پس از 10 سال همکاری، خود ما یک نیروی دریایی قدرتمند  خواهیم داشت که از دریاهای ما محافظت می کند. این توافقنامه شامل همکاری در موضوعاتی مانند مبارزه با تروریسم، مقابله با تهدیدات خارجی، دزدی دریایی و صید غیرقانونی است».

ترکیه به توسعه روابط با کشورهای آفریقایی ادامه می دهد و در حال حاضر در 44 کشور این قاره، سفارتخانه دایر کرده است.

انتهای پیام/