از باتلاق تا شوره‌زار؛ شگرد رسانه‌های بیگانه در بایرسازی ذهن مخاطب

کارشناس ارشد رسانه معتقد است: بایرسازی رسانه‌های بیگانه به این معناست که قاعده باتلاق‌سازی ذهن جواب نداده و باید بر ذهن مخاطب به‌گونه‌ای عملیات انجام دهند که تبدیل به شوره‌زاری شود که اساساً حتی بعد از آن نتوان چیزی را در آن کاشت.

فارس‌پلاس؛ دیگر رسانه‌ها - برنامه امواج شبهه رادیو گفت‌وگو، در مصاحبه با دکتر احسان آذرکمند، مدیر گروه رصد و جریان‌شناسی رسانه، دکتر محمودرضا کبیری یگانه، محقق و پژوهشگر حوزه رسانه و دکتر علیرضا داودی، کارشناس ارشد رسانه به بررسی شگردهای رسانه‌های بیگانه در بایرسازی ذهن مخاطب در قبال اصالت رویدادها پرداخته است.

هدف رسانه‌های بیگانه ذهن مخاطب است

دکتر علیرضا داودی، کارشناس رسانه درباره بایرسازی ذهن مخاطب توسط رسانه‌های بیگانه اظهار داشت: رسانه‌های بیگانه برای ورود در حوزه تأثیرگذاری بر مخاطب به دو روش عمل می‌کنند. در روش اول ذهن حالت باتلاقی و در روش دوم؛ حالت بایر شدن به خود می‌گیرد. در روش اول؛ اولین اقدام ایجاد مفاهیم و موضوعات بسیار متنوع و بی‌ربط به یک چاله ذهنی و استدلالی است. هنگامی که مخاطب در دایره شعاع موضوعی قرار می‌گیرد دچار یک فروکاستگی و فرورفتگی در مفاهیم و موضوعات می‌شود. در مقابل برای بایر سازی ذهن؛ دو روش را پیش می‌گیرند یا زمینه ذهنی مخاطب را لم‌یزرع می‌کنند و به‌گونه‌ای خالی از استنتاج و استدلال می‌کنند که هر چه در رسانه‌های مقابل راجع به آن صحبت می‌شود در ذهن مخاطب کوچک‌ترین جوانه موضوعی و مفهومی نمی‌زند. یا آن را از حالت کاربری خارج ساخته و آن را به فضای دیگری وارد می‌کنند. در مجموع نهایتاً ذهن مخاطب را دچار یک اعوجاجی می‌کنند که در آن جنس موضوعات مهم نیست، بلکه زاویه پرداختن یا عبورکردن از آن مهم می‌شود.

وی اضافه کرد: بایرسازی رسانه‌های بیگانه به معنای این است که قاعده باتلاق سازی ذهن جواب نداده و اکنون باید بر ذهن مخاطب به‌گونه‌ای عملیات انجام دهند که تبدیل به شوره زاری شود که اساساً حتی بعد از آن نتوان چیزی را در آن کاشت.

داودی با بیان اینکه رسانه‌های بیگانه در بایرسازی ذهن دو وجه را در دستور کار خود قرار می‌دهند، توضیح داد: وجه اول؛ کمپرس‌کردن روانی ذهن مخاطب با موضوعات سیاسی است که در حال حاضر بهانه نزدیک آنان انتخابات است. در وجه دوم؛ به سراغ انسداد استدلالی می‌روند. به این معنا که هر مفهومی را که می‌توان راجع به ابطال آن از سمت جامعه هدف استدلال داده شود، مسدود می‌کنند. شاخصه این وجه این است که به بیان کمپین می‌پردازند و مرحله انسداد با یک پیشنهاد عجیب‌وغریب برای فعال‌کردن مخاطب به نفع خود حرکت می‌کند.

وی به تقسیم‌بندی رسانه‌های بیگانه به سطوح عملیاتی در بایرسازی ذهن اشاره کرد و افزود: شبکه بی‌بی‌سی فارسی هیچ‌گاه خود را درگیر اقدامات تندوتیز عملیاتی و میدانی نمی‌کند. درصورتی‌که هیچ عملیاتی در میدان نیست که صورت بگیرد و بی‌بی‌سی به تئوریزه کردن آن نپرداخته باشد. اما اینترنشنال شبکه‌ای کاملاً عملیاتی است و شعور جدی در تئوریزه کردن موضوعات ندارد. رابط میان این دو و تبدیل آن تئوری به میدان عملیاتی، شبکه من و تو خواهد بود که به‌غیراز بخش گزارشگر بخش دیگری این فرایند را طی نمی‌کند.

داودی تصریح کرد: شبکه اینترنشنال به این نتیجه رسیده است که می‌تواند اتفاقات میدانی خود را به شبکه بی‌بی‌سی برای تئوریزه کردن آن منتقل کند.

وی خاطرنشان کرد: شبکه اینترنشنال، فاکس نیوزی عمل می‌کند و گاهی به دلیل شدت هیجان به افکار خود ضریب می‌دهد افکاری که حتی برای آن واقعیت میدانی وجود ندارد. رسانه‌های بیگانه اجازه اقدام خارج از سیستم ندارند به همین دلیل از مرحله‌ای به بعد، رفتارها باسمه‌ای می‌شود.

ضعف رسانه‌های بیگانه و ناکام ماندن آنها

داودی به نقطه‌ضعف رسانه‌های بیگانه اشاره کرد و گفت: رسانه‌های بیگانه بر رفتار مکانیکی و کانالیزه ایرانی‌ها حساب باز کردند در حالی که کف میدان ما نیم ساعت به نیم ساعت تغییر می‌کند و این متغیر بودن و سیال بودن میدان، ذهن آنان را دچار سرگردانی کرده و از برقراری ارتباط تعاملی با اذهان عمومی عاجز شده‌اند.

وی افزود: گاهی میان رسانه‌های بیگانه ترکیب سمی اتفاق می‌افتد. هم‌زمان وقتی بین شبکه من و تو و VOA ارتباط و قرینه موضوعی اتفاق می‌افتد، بدون شک به این معناست که بی‌بی‌سی و رادیو فردا به توافق رسیده‌اند.

داودی با بیان اینکه یکی از اتفاقات در حال جریان برای بایرسازی ذهن جابه‌جایی مفاهیم و مصدرهاست، تصریح کرد: رسانه‌های بیگانه همواره به دنبال این بودند که ملی‌گرایی را در مقابل اسلام‌گرایی یا در مقابل جمهوری گرایی قرار دهند و از نمادهای ملی‌گرایی همیشگی و مشخص شده استفاده می‌کردند.

اولین و مهم‌ترین تغییر ذهنیت مردم ایران هجمه به رأس نظام است

در ادامه این گفت‌وگو دکتر احسان آذرکمند، مدیرگروه رصد و جریان‌شناسی رسانه درباره رویکرد رسانه‌های بیگانه در انسداد ذهنی مخاطب گفت: به دلیل اینکه موجودیت جمهوری اسلامی و نظام بر‌گرفته از اندیشه ولایی، هستی و ادامه راه آنها را با مشکل مواجه کرده است از دو منظر زیرسؤال‌بردن اسلامیت و دیگری زیرسؤال‌بردن جمهوریت به مقابله با جمهوری اسلامی پرداختند.

وی اضافه کرد: رسانه‌های بیگانه در فضای زیر سؤال‌ بردن اسلامی موفق نبودند و با نزدیک‌شدن به انتخابات تمام تلاش خود را برای زدن جمهوریت می‌کنند.

آذرکمند بیان کرد: اولین و مهم‌ترین تغییر ذهنیت مردم ایران هجمه به راس نظام است که با سه رویکرد مختلف در شبکه‌های اینترنشنال، بی‌بی‌سی و من و تو مواجه‌ایم و به‌شدت به حوزه هنر اعتراض پرداخته‌اند.

وی افزود: رسانه‌های بیگانه حوزه‌هایی مانند خانواده با هدف تغییر سبک زندگی اسلامی ایرانی و یا مسئله حجاب را هدف می‌گیرند تا در انتخابات بتوانند به‌خوبی از آن استفاده کنند.

تکنیک تبلیغ اندیشه پادشاهی و آماده‌سازی ذهن مخاطب

آذرکمند به نظریه کاشت در ارتباطات اشاره کرد و گفت: رسانه‌های بیگانه از این نظریه بسیار استفاده می‌کنند. در حال حاضر یکی از تاکتیک‌های مهمی که به‌خصوص در شبکه من و تو دنبال می‌کنند تکنیک تبلیغ اندیشه پادشاهی با محوریت تبلیغ محمدرضا شاه و آماده‌سازی ذهنی است که در این راستا به رویکرد تطهیر پهلوی در قالب‌های مختلف از جمله انیمیشن، مستند و... می‌پردازند که بخش مهم آن تحریم تاریخ است، تحریفی که قشر نوجوان و جوان جامعه ما مطالعات عمیقی در این باره ندارد؛ بنابراین؛ به هر میزان مخاطب مطالعات فلسفی، تاریخی، علمی و سیاسی خود را افزایش دهد، رسانه‌های بیگانه کمتر می‌توانند از تکنیک‌های خود استفاده کنند.

وی افزود: یکی از اقدامات مهم رسانه‌های بیگانه تصویرسازی و ایجاد تصویر در آینده است. آنها به مخاطب نسبت به جامعه خود تصویر بسیار مثبت و ایده‌آل به نمایش می‌گذارند و برای کشورمان تصویری تیره‌وتار ارائه می‌دهند. برجسته‌سازی مسائل بسیار کوچک از راهکارهای رسانه‌های بیگانه در این جریان به شمار می‌آید.

بایرسازی ذهن یکی از تکنیک‌های رسانه‌های بیگانه

دکتر محمودرضا کبیری یگانه، محقق و پژوهشگر حوزه رسانه نیز در برنامه امواج شبهه گفت: طرف مقابل ما به‌خوبی می‌داند که از طریق جنگ گرم نمی‌توانند به پیروزی دست یابند به همین دلیل از فضای جنگ گرم خارج شده و در حوزه جنگ رسانه به فعالیت پرداختند که اساساً ماهیت تهدیدهای آنان رسانه محور است.

وی به حوزه قدرت نرم اشاره کرد و اضافه کرد: رسانه‌های بیگانه در حوزه پژوهش به این نتیجه رسیده‌اند که بایرسازی ذهن یکی از تکنیک‌هایی است که باید از آن استفاده کنند و برای هر نفر و مخاطب سرمایه‌گذاری می‌کنند تا ذهن مخاطب را کامل به هم بریزند و وقتی ذهن تبدیل به شوره‌زار شود دیگر قادر به پذیرش نخواهد بود.

کبیری گفت: رؤیای رسانه‌های بیگانه این است که بتوانند جنگ خیابانی در ایران به راه بیندازند و بدین شکل معادلات جمهوری اسلامی ایران را برهم زنند.

گفتنی است؛ برنامه «امواج شبهه» گفتگویی تخصصی پیرامون ماهیت‌شناسی و رفتارشناسی رسانه‌های فارسی‌زبان بیگانه است که با هدف روشنگری و افشای تکنیک‌های رسانه‌ای، روزهای یکشنبه و سه‌شنبه ساعت ۱۶ به مدت ۶۰ دقیقه از آنتن این شبکه به نشانی موج اف‌ام ردیف ۱۰۳,۵ مگاهرتز پخش می‌شود.

پایان پیام/ت