تجربیات کوبا، در خدمت اصلاح نظام بهداشت و درمان کشور
همزمان با سفر رئیس‌جمهور به کوبا و امضای تفاهم‌نامه‌های مختلف در حوزه سلامت بین دو کشور، پیشرفتهای کوبا در این حوزه توجه زیادی را به خود جلب کرده است. این در حالی است که کوبا طی بیش از پنجاه سال گذشته تحت تحریم‌های سنگین آمریکا قرار داشته است.
خبرگزاری فارس - گروه سلامت: سال گذشته، خبرگزاری رویترز در یک گزارش از اعزام ۵۰۰ پزشک متخصص کوبایی به منطقه کالابریا در جنوب ایتالیا خبر داد. این اولین حضور پزشکان کوبایی در کشور‌های اروپایی نبود. پیش از این، فرانسه و اسپانیا نیز مشتری خدمات پزشکی کوبایی‌ها بوده‌اند. این در حالی است که کوبا طی ۵۰ سال گذشته، مورد تحریم آمریکا قرار گرفته و وضعیت اقتصادی نابسامانی دارد.
پیشرو در شاخص‌های سلامت
در دوره شیوع کرونا، کشور کوبا با اعزام پزشک به ۴۰ کشور جهان و تولید سریع سه واکسن برای این بیماری، نقش مهمی در مقابله با این همه‌گیری ایفا کرد. علاوه بر این، گفته می‌شود در حال حاضر حدود ۳۰ هزار پزشک کوبایی در ۶۰ کشور جهان، خدمات سلامت ارائه می‌دهند. این کشور با وجود جمعیت اندک ۱۲ میلیون نفری، ۱۰۰ هزار پزشک فعال دارد. به عبارت دیگر سرانه پزشک در این کشور ( ۹۰ پزشک در هر ۱۰ هزار نفر ) تقریباً سه برابر سرانه کشور‌های پیشرفتهای همچون فرانسه و آمریکا است.
کوبا در بسیاری از شاخص‌های پزشکی، در سطح جهان حرفی برای گفتن دارد. پس از انقلاب کوبا، امید به زندگی در این کشور با آمریکا برابر شده و به ۷۸ سال رسیده است. در حالی که درآمد سرانه آمریکا ۱۲برابر کوبا است. علاوه بر این کوبا بیشترین پوشش واکسیناسیون را در جهان به خود اختصاص داده و در زمینه واکسن‌سازی جزء کشور‌های پیشرو است. از طرف دیگر در عین حال که میانگین شاخص مرگ و میر نوزادان در جهان، ۳۱ نفر از هزار تولد و در ایران ۱۵ نفر از هزار تولد است، در کوبا فقط ۸ کودک از هر هزار تولد قبل از پنج سالگی می‌میرند.
چگونه کوبا موفق شد؟
علت موفقیت کوبا در ارائه خدمات سلامت را می‌توان در چند نکته مهم خلاصه کرد:
اول اینکه نظام سلامت کوبا مبتنی بر پیشگیری است. در این کشور اولین سطح مراجعه مردم، مراکز مراقبت‌های اولیه هستند. ساختار این مراکز شبیه به خانه‌های بهداشت در ایران است و پزشکان خانواده در این مراکز مستقر هستند. طبق آمار‌ها، حدود ۸۰ درصد نیاز‌های درمانی مردم در همین سطح تأمین می‌شود. البته در صورت نیاز، افراد با ارجاع پزشک خانواده می‌توانند برای ادامه درمان به درمانگاه‌ها(پلی‌کلینیک) مراجعه کنند.
در کوبا به واسطه تعداد زیاد پزشک و پرستاری که تربیت شده‌اند، هر پزشک خانواده تنها هزار نفر را تحت مراقبت بهداشتی قرار می‌دهد. این در حالی است که در طرح پزشک خانواده ایران، افراد تحت پوشش هر پزشک تقریباً سه برابر این تعداد است. حتی با این وجود نیز در مناطق مختلف ایران، به واسطه کمبود پزشک، اجرای این طرح با مشکل روبرو شده است. یکی از فعالیت‌های اصلی مراکز مراقبت اولیه در کوبا معاینات دوره‌ای جمعیت تحت پوشش است. این مراکز به صورت سالانه، حداقل یکبار تمام افراد را از نظر شاخص‌های سلامت ارزیابی می‌کنند. علاوه بر این کسانی که دچار بیماری‌های مزمن هستند، هر سه ماه یکبار بایستی مورد معاینه قرار بگیرند.
ویژگی دوم کوبا که باعث بالا بردن شاخص‌های سلامت در این کشور شده، پوشش بیمه‌ای کامل است. در این کشور همه مردم از بیمه درمانی برخوردار هستند. به همین واسطه میزان پرداخت از جیب در هزینه‌های سلامت، به ۶ درصد کاهش یافته است. علاوه بر این، بیمارانی که در بیمارستان بستری می‌شوند خدمات دارویی و آزمایش‌های تشخیصی را به صورت رایگان دریافت می‌کنند.
سومین عامل پیشرفت نظام سلامت کوبا را باید در دستگاه آموزش علوم پزشکی این کشور جویا شد. در حال حاضر ۲۲ دانشکده پزشکی و حدود ۵۰ هزار استاد، در کوبا فعال هستند. «دانشگاه علوم پزشکی لاتین کوبا» را می‌توان در نوع خود، بزرگترین دانشگاه علوم پزشکی جهان دانست. این دانشگاه در سال ۱۹۹۸ به دستور فیدل کاسترو تأسیس شد. تا سال ۲۰۱۹ بالغ بر ۳۰ هزار پزشک خارجی در این دانشگاه تربیت شدند. روش آموزش در دانشگاه‌های کوبا تفاوت مهمی با دیگر کشور‌های جهان دارد. در کوبا، آموزش پزشکی مبتنی بر جامعه در دستور کار قرار گرفته است. به عبارت دیگر دانشجویان پزشکی قبل از آن‌که در بیمارستان با بیمار روبرو شوند، بایستی در مراکز مراقبت‌های اولیه فعالیت کنند. این دانشجویان در سال‌های ابتدایی تحصیل پزشکی، به عنوان مربی سلامت و بهورز در این مراکز حضور می‌یابند. به همین واسطه برای پزشکانی که تربیت می‌شوند، پیشگیری اولویت می‌یابد.
تجربه کوبا، مسیر روشن پیشرفت
این روز‌ها سفر رئیس‌جمهور به کشور‌های آمریکای لاتین از جمله کوبا، بازتاب‌های زیادی در پی داشته است. پیش از این در بهمن ماه ۱۳۹۵ نیز هیأتی از ایران به سرپرستی وزیر بهداشت وقت، دکتر قاضی‌زاده هاشمی، به کوبا سفر داشت. حاصل این مراودات نیز در دوران همه‌گیری کرونا خود را بیشتر نشان داد. واکسن کرونای سوبرانا دو، همکاری انستیتو پاستور ایران و یک شرکت کوبایی بود. اما نظام سلامت کوبا بیشتر از یک شریک تجاری در حوزه اقتصاد سلامت، می‌تواند الگوی مناسبی برای اصلاح ساختار نظام سلامت کشور باشد.
همان طور که در ابتدای صحبت گفته شد، کشور کوبا با وجود شرایط دشوار اقتصادی توانسته است سطح بالایی از خدمات سلامت را ارائه دهد. نتیجه این تلاش را می‌توان در شاخص‌های سلامت عمومی این کشور به وضوح مشاهده کرد.
اجرای کامل و دقیق طرح پزشک خانواده در کوبا، توانسته پیشگیری را به اولویت اول نظام سلامت این کشور تبدیل کند. ظرفیت بالای آموزش پزشکی در این کشور، خود نشان‌دهنده این است که دوگانه افزایش ظرفیت و کاهش کیفیت آموزش نیز کاملاً قابل حل است.
از طرفی افزایش سرانه پزشک، علاوه بر تأمین نیاز داخل می‌تواند زمینه را برای فعالیت مؤثر در سطح جهان فراهم نماید. مسئولان اجرایی کوبا طی دهه‌های اخیر همواره با اتکا بر «دیپلماسی پزشکی»، در بسیاری از بلایای طبیعی از جمله شیوع کرونا، شیوع اِبولا در غرب آفریقا، زلزله‌های فاجعه‌بار هائیتی و شیلی جزء اولین کشور‌هایی بوده‌اند که نیروی پزشکی به منطقه اعزام کرده‌اند. در کنار فعالیت‌های بشردوستانه و رایگان، این کشور با صادرات خدمات پزشکی به کشور‌های مختلف اروپایی و آفریقایی، توانسته ارزآوری خوبی برای خود ایجاد نماید.
انتظار می‌رود با افزایش روابط بین دو کشور، زمینه برای همکاری هرچه بیشتر دانشگاه‌های علوم پزشکی دوطرف، برگزاری همایش‌های علمی مشترک، تبادل دانشجو و اساتید پزشکی فراهم شود. با استفاده از تجربه کوبا در زمینه آموزش پزشکی پیشگیرانه، بسیاری از مشکلات امروز نظام سلامت کشور قابل حل خواهد بود.
پایان پیام/