زیبایی‌های بصری مرز آسمان و زمین در دل جاذبه‌های ورزنه/از آسیاب شتر تا آوازخوانی شرطی برای گاوچاهها
شن‌زارها و زمین‌های خاکی در جاده‌های منتهی به شرق اصفهان خبر از ورودی به یک منطقه کویری را می‌دهند که منتهی الیه زاینده‌رود یعنی تالاب گاوخونی در آن جای گرفته و زیبایی‌های بصری زیادی را برای تلفیق مرز بین خاک و آسمان خلق کرده است. در این گزارش به شهر سفید ورزنه سفر کرده‌ایم تا از آسیاب شتر و آوازخوانی شرطی برای گاوچاهها روایت کنیم.
به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان، شن‌زارها و زمین‌های خاکی در جاده‌های منتهی به شرق اصفهان خبر از ورودی به یک منطقه کویری را می‌دهند که منتهی الیه زاینده‌رود یعنی تالاب گاوخونی در آن جای گرفته و زیبایی‌های بصری زیادی را برای تلفیق مرز بین خاک و آسمان خلق کرده است. هوای گرم و خشک منطقه با باد ملایم و مطبوع بهاری دلپذیر شده و زیبایی مرکز شهربا سنگ‌های رنگی رنگی برای استقبال از بهار طبیعت و قدوم مسافران مهیا شده است.
ورزنه به شهری کویری معروف است که زنان آن چادر سفید بر سر دارند و این شهر را سفیدترین شهر ایران نامیده‌اند. به همین خاطر گذر از کوچه‌ها چشم انتظاری برای دیدن زنان چادرسفید را دوچندان می‌کند و چشمت به مادری چادر به سر می‌افتد که کودکش را در آغوش کشیده و پارچه‌ها و سفره‌های بافتنی رنگارنگ به دست دارد.
اهالی شهر بین دوراهی دیدن تالاب گاوخونی و جاذبه‌های تپه‌های ماسه‌ای، آسیاب شتر، گاو چاه و کویر ورزنه توصیه به مسیری می‌کنند که در کمترین زمان ممکن چند جاذبه را ببینید و از زیبایی‌های آن لذت ببرید.
شتری که آسیاب روزگار باباقدرت را می‌چرخاند
آسیاب شتر باباقدرت، در مسیر تپه‌های ماسه‌ای ابتدای جاده ورزنه به حسن آباد است که مدیریت و احیای این آسیاب به دست قدرت‌اله محمدی شکل گرفته است. او با رویی خوش و گشاده دعوت به دیدن این آسیاب‌شتر می‌کند که قدمتی ۳۰۰ ساله دارد و از سال ۹۸ مجوز اقامتگاه بوم‌گردی گرفته است.
ایوان‌ها و اتاق‌های سرتاسر این مجموعه برای پذیرایی از مهمانان آماده شده که در ابتدا مطبخی با شومینه‌ای قدیمی، سینی مجمع استیلی و انواعی از چراغ بخاری نفتی و علاء الدین و صندلی‌های چوبی قرار دارد و مابقی اتاق‌ها استراحتگاهی برای بازدیدکنندگان است و زیرزمین آن را برای فروش محصولات محلی تجهیز کرده است. بخش اصلی و جذاب این مجموعه آسیاب شتری است که شتر چهل ساله به دور آن آسیاب می‌چرخد.
سیستم مکانیکی این آسیاب به قدری منحصر به فرد است که به گفته بابا قدرت باعث شگفتی بسیاری از گردشگران خارجی شده است. سیستم این آسیاب، همه از چوب گیاه عناب است و نحوه عملکرد آن به گونه‌ای است که با یک دور چرخاندن محور بزرگ توسط شتر، شش دور محور وسطی آسیاب و در نهایت ۳۶ دور سنگ آسیاب چرخانده می‌شود و روزانه با حدود ۵ ساعت کار، آسیاب کردن انجام و ۳۰۰ کیلو معادل ۵۰ من آرد تولید می شود؛ البته در هنگام چرخیدن، چشم شتر باید بسته شده باشد تا در حین چرخیدن، سرش گیج نرود.
انواع هاون، دلو آبکشی، خمره گِلی، صندوقچه،کوزه، خورجین، بیل، خیش چوبی، تخته “چوم” (خرد کننده گندم) به روی دیوارها و سقف اتاق جا خوش کرده بودند که در واقع با نمایشی از انواع و اقسام ابزارهای کهن زراعت و زندگی قدیم مردم ورزنه در این مکان به نوعی موزه محلی به شمار آید.
بابا قدرت شغل اصلی خود را حفظ این اقامت بوم‌گردی عنوان می‌کند و می‌گوید: ۱۸ سال از عمر خود را به صورت همیشگی و همه وقت در این مکان گذراندم و هیچ نهادی هم کمکی نکرده است.
به گفته او این شتر که نژاد بلوچی دارد و از گذشته به ارث رسیده حدود ۶ ماه طول کشیده که شرطی شود و به محض آوازخوانی شروع به حرکت کند. در واقع آوازخوانی شرطی برای گاو و شتری که به وسیله آن روزگار می‌گذرانند یک وجه اشتراکی بین اهالی و صاحبان این بوم‌گردی است که در گذشته و حال از آن کسب روزی می‌کردند.
آوازخوانی شرطی صاحبان چاه گاو
گاوچاه از دیگر جاذبه‌های گردشگری این منطقه است که گاهی به صورت« چاه گاو» برروی تابلوها نوشته شده و گاهی «گاوچاه» که البته تفاوتی در کاربرد آنها ایجاد نمی‌کرد. در واقع اهالی از چاه‌های آب توسط گاو، آب برداشت می‌کردند و این پیشه به دلیل همان دشواری در تامین آب است که همچنان مردم با آن دست به گریبان هستند و به گفته صاحبان این چاه گاو، اکنون آبی در قنات‌ها وجود ندارد و به صورت دستی در چاه‌ها آب می‌ریزند و صرفا برای گردشگران نمایش می‌دهند.
به عبارت دیگر مزارع شهر کهن ورزنه که در آخرین مسیر زنده رود قرار دارد به دلیل شرایط خاص زمین، در طول تاریخ از «چاهِ گاو» برای جبران کمبود آب کشاورزی استفاده می‌کردند که کار کردن با آن سختی‌های زیادی برای مردم داشت.
گاو مورد استفاده از نژاد سیستان و بلوچستان است که به دلیل جثه قوی و داشتن کوهان برای آبکشی در «چاه گاو» به کار می‌گرفتند، البته برای این امر حدود ۶ ماه این حیوان را تعلیم می‌دهند تا با آوازخوانی شروع به حرکت کند و به وسیله طناب بسته شده بر کوهان آن آب به را از چاه بیرون آورند.
گاو نر در چاله‌‌ای شیب دار و تقریبا به عمق هشت متر بالا و پایین می‌رفت و سیستم آبکشی به نحوی تنظیم شده بود که هنگام پایین رفتن این حیوان، آب از چاه خارج و به جوی آب ریخته می‌‌شد، و هنگام بالا آمدن گاو نر آبکش به داخل چاه می‌‌افتاد.
در حین پائین و بالا رفتن گاو نر فرد همراه آن، آواز دشتی می‌‌خواند که این گاوها به اصطلاح شرطی شوند و فقط با شعر خواندن صاحب خود کار انجام دهند.
تپه‌های شنی ورزنه
چند کیلومتر که مسر را ادامه دهید رمل‌ها و تپه‌های شنی کویر ورزنه قرار دارند. تپه‌هایی که در سایت واحه امکان بازدید در آنها وجود دارد و می‌تواند تجربه خوبی از کویرنوردی در اختیار گردشگران قرار دهد.
پایان پیام/۶۳۱۳۸/