آیین‌های مختلف عزاداری ماه محرم در استان مرکزی
اراک-هنگامی که نوای ماه محرم در کوچه و بازار شهر و در دل‌های زنده طنین‌انداز می‌شود مردمان سرزمین آفتاب نیز با رسم و آیین مخصوص به مناطق خود به عزاداری می‌پردازند.
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها –هنگامی که نوای ماه محرم در کوچه و بازار شهر و در دل‌های زنده طنین‌انداز می‌شود دوباره قصهٔ تکرارنشدنی مردانگی و شجاعت سرور و سالار شهیدان و شهدای دشت کربلا بر زبان مردم جاری می‌شود.
شیعیان در ماه محرم و صفر با برپایی مراسم عزاداری سعی دارند ارادت و دلدادگی خود را به سالار شهیدان و همراهان باوفایش ابراز کنند. مراسم عزاداری در هر استان و شهر به صورت آداب و رسوم گذشتگان همان منطقه صورت می‌گیرد.
مردم استان مرکزی از دیرباز با قافله حسین همراه بوده‌اند و امروزه نیز نسل جوان با کاروان عشق در ماه محرم و صفر همراه می‌شوند تا در پیمودن این راه بی‌پایان از گذشتگان جا نمانند.
مردمان شهرستان‌های مختلف استان مرکزی در ماه محرم به عشق سرور و سالار شهیدان و شهدای دشت کربلا به برپایی مراسم عزاداری بر اساس آداب و رسوم خود می‌پردازند.
تعزیه خوانی در اراک
سابقه تعزیه خوانی در اراک به زمان تأسیس این شهر یعنی بیش از ۲۰۰ سال قبل باز می‌گردد که در طول ۱۱ روز اول ماه محرم در بازار سرپوشیده اجرا می‌شد.
در این آئین دو گروه تعزیه خوان از دو محله اصلی شهر وارد بازار می‌شدند و برای آنکه صدای گروه اول مزاحم گروه بعدی نشود فاصله بین دو گروه را چندین پرچم و چلچراغ قرار می‌دادند.
تعزیه سیار تا سال ۱۳۴۲ به طور جدی در اراک برگزار می‌شد، اما بعد از آن سال به دلیل جلوگیری از عزاداری‌های محرم و شرایط سیاسی حاکم بر کشور، اجرای آن متوقف شد و پس از پیروزی انقلاب در سالهای ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۱ دوباره از سر گرفته شد، اما دوباره متوقف شد و در سالهای اخیر نیز تلاش‌هایی برای اجرای آن صورت گرفته است.
در اجرای تعزیه سیار، اول نقاره زنان و شترها وارد بازار می‌شوند، بعد از آنان گروه سینه زنان و بعد از آن شبیه خوانان وارد می‌شدند و طول بازار را طی می‌کنند.
بازار اراک به دلیل برخورداری از سقف‌های قوس دار قابلیت انعکاس صدا را دارد و مکان مناسبی برای اجرای تعزیه است و گفته می‌شود در گذشته این شهر دارای حسینیه و یا تکیه بزرگ نبوده و بازار حکمِ این مکان را برای مردم و عزاداران ایفا می‌کرده است.
نخل گردانی در خمین
مردم خمین از صبح روز عاشورا با بیرون آوردن نخل از جایگاه خود شروع و تا ظهر همان روز با گرداندن نخل در دو خیابان اصلی شهر و مکانی قدیمی که از طرف اهالی «چاله نخل» خوانده می‌شود، ادامه می‌یابد و مراسم نخل‌گردانی تابع قراردادهای محلی بوده و حداقل از دوره زندیه تا به حال استمرار داشته است.
در صبح عاشورا نخل از امامزاده شاهزاده ابوطالب به سمت چاله نخل با حضور مردم عزادار و هیأت‌های سینه زنی حرکت داده می‌شود و بعد از عزاداری دوباره به محل اولیه باز گردانده می‌شود.
در شام غریبان نیز مردم خمین شمع به دست به امامزاده ابوطالب می‌روند و تا صبح در کنار نخل به سینه زنی و عزاداری می‌پردازند.
در عصر سومین روز از دهه محرم به نخل پارچه نو پوشانده می‌شود و روز چهارم از این دهه آن را طناب پیچ می‌کنند تا نخل استحکام بیشتری یابد.
شب هفتم دهه اول محرم طره که همان پارچه‌های سبز است به قسمت پایین نخل بسته می‌شود و شب هشتم نیز کتیبه‌های سوزنی که اسامی اهل بیت (ع) و یاران با وفای سیدالشهدا (ع) داخل آن حک شده است بر روی نخل نصب می‌شود و شب تاسوعا چادر مخصوص نخل کشیده می‌شود و شب عاشورا همه تجهیزات آن کامل می‌شود.
علم گردانی در تفرش
آئین کهن علم بران در تفرش دارای سابقه تاریخی بوده و حداقل از دوره قاجار برگزار می‌شود.
مراسم علم بران در محله فم شهر تفرش و در محلات کوچک آن انجام می‌شود در محله مذکور سه محله خلچان، ششناو و میان ده صاحب تکیه هستند.
در روز اول محرم مردم محل با چند علم سیاه به در خانه‌های صاحب علم رفته و با انجام نوحه و چاوشی خوانی او را دعوت به بیرون آوردن علم می‌کنند.
بدین ترتیب تمامی علم‌های یک تکیه از صبح تا حدود ظهر با حضور مردم محله جمع شده و در جایگاه پیش بینی شده خود در تکیه جای داده می‌شود.
طنین چِغچِغه‌های انجدانی‌ها درعزای شهادت آزادمرد کربلا
انجدان یکی از روستاهای تاریخی استان مرکزی در ۲۸ کیلومتری جنوب شرق شهر اراک است. این روستا در روزهای ۱۰ و ۱۱ محرم مراسمی بنام چِغچِغه زنی برگزار می‌کند.
چغچغه ابزاری چوبی و خراطی شده است که با به هم کوبیدن آنها آهنگ‌های موزون ایجاد می‌شود.
روستای انجدان از دو محله بالا و پایین تشکیل شده و مردم این دو محله با چغچغه زنی در غم مظلومیت حضرت امام حسین (ع) و یاران با وفایش عزاداری می‌کنند.
غالباً یک نفر آواها و نوحه‌های محلی سر داده و چغچغه زن‌ها با هماهنگی خاص با چغچغه، جواب او را می‌دهند.
این مراسم ریشه در گذشته مردم انجدان داشته و از زمان قاجاریه دراین منطقه برگزار می‌شود.
زنده نگاهداشتن باورها، رسوم و اعتقادات دینی علاوه بر جلوگیری از ورود فرهنگ بیگانه به کشور که نوجوانان و جوانان ایران اسلامی را با هدف تهی کردن ذهنشان از ارزش‌ها و باورهای دینی نشانه رفته است، راهی برای مبارزه با تهاجم فرهنگی گسترده و پر هزینه دشمنان نظام مقدس جمهوری اسلامی است.