بستن شریان حیاتی نیل به روی مصری ها سابقه دیرینه دارد

اتیوپی درحال بهره برداری از بزرگترین سد بر روی رود نیل است که تهدیدی قریب‌الوقوع برای مصر، دولت، تاریخ و تمدن آن به شمار می‌رود، البته براساس اسناد تاریخی این نخستین سابقه اقدامات حبشه نیست. به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از الجزیره، شاید بسیاری از شما مصیبت المستنصریه را شنیده باشید، قحطی بزرگی که هفت سال متوالی مصر را در زمان سلطنت خلیفه عباسی المستنصر بالله، در آغاز نیمه دوم قرن پنجم هجری فرا گرفت و آن را به بیابان تبدیل کرد. مردم بر اثر قحطی هلاک شدند، و حتی خود خلیفه المستنصر را تحت تاثیر گرسنگی قرار داد، چنانکه برخی از روایات نشان می دهد. اما چیزی که خیلی ها نمی دانند این است که علت این قحطی بزرگ این است که پادشاه حبشه آب نیل را از مصر قطع کرد و او نظر خود را تغییر نداد و مصر سال ها طعمه تشنگی و گرسنگی شد تا اینکه با فشار پدرسالار قبطی اجازه داد دوباره آب در نیل جاری شود. خبرگزاری مهرراهب مسیحی گور دانوس در کتاب خود می نویسد که در سال ۱۳۳۰ میلادی، سلطان مصر به اتیوپی ها مالیات پرداخت می کرد تا اجازه دهند آب نیل به مصر سرازیر شود و اتیوپی ها اگر اراده می کردند،می توانستند مصر را به ویرانه تبدیل کنند. در سال ۱۳۸۴ میلادی، سیمون سیگولی مورخ، اشاره می‌کند که اگر پادشاه حبشه مسیر یکی از رودخانه‌ های کشورش را باز کند، قاهره، اسکندریه و تمام سرزمین مصر غرق خواهند شد. همچنان مقوله مورخ یونانی هرودوت که گفته بود «مصر موهبت نیل است» برای تفسیر زندگی در مصر و حتی تبیین دلایل ظهور، رشد و پیشرفت تمدن در این کشور باستانی که یکی از قدیمی ترین تمدن های بشری است، معتبر است. هم اکنون اتیوپی در حال بهره برداری از بزرگترین سد بر روی رود نیل است که تهدیدی قریب‌الوقوع برای مصر، دولت، تاریخ و تمدن آن به شمار می‌رود. اما تاریخ به ما می‌گوید که این تلاش‌ها اولین بار در نوع خود نیستند، و در گذشته حبشه شبیه چنین تلاش هایی را انجام داده بود تا آب نیل را از رسیدن به مصر به ویژه در دوره های اختلاف سیاسی بین دو کشور، باز دارد. روابط مصر و حبشه روابط مصر و حبشهروابط مصر و حبشهمصر و حبشه (اتیوپی امروزی)از زمان گذشته و به ویژه در اوسط قرن چهارم میلادی که هر دو کشور تحت تاثیر کلیسای قبطی(ارتودکس) پیرو دین مسیحیت شدند، باهم روابط سیاسی و دینی داشتند. چند قرن بعد از آن نگذشت تا اینکه مصر در سال ۶۴۳ میلادی اسلام را پذیرفت، در حالی که حبشه اسلام را قبل از آن و در سال ۶۱۵ میلادی پذیرا شده بود. در این دوره روابط نسبتا دوستانه ای میان این دو کشور برقرار بود.تا اینکه از قرن چهاردهم میلادی، پادشاهان حبشه تحت تاثیر کلیسای ارتودکس به دین مسیحیت گرویدند و در پیام‌های تهدید آمیز خود به مصر لحن جدیدی را آغاز کردند. حبشه در این زمان برای اولین بار قصد خود مبنی بر ساخت سد بر روی رود نیل و قطع آب مصر را مطرح کرد. آن ها چنین پیامی برای سلاطین مصر می فرستادند،« سرچشمه رود نیل که اساس مصر است، در کشور ما قرار دارد و می توانیم آن را ببندیم». از سوی دیگر، سلاطین ممالیک مصر که در آن زمان بسیار قدرتمندتر از حبشه بودند، به این پیام ها با دید تمسخر و کنایه نگاه می کردند. در این راستا، شهاب الدین احمد بن علی قلقشندی(۷۵۶-۸۲۱ق ) مورخ معاصر می نویسد که جبرا مصقل پادشاه حبشه در قرن چهاردم میلادی، نامه ای به سلطان النصیر محمد بن قلاوون در مصر فرستاد و تهدید کرد که اگر با مسیحی های مصر به درستی برخورد نشود، مسلمانان حبشه را مورد آزار و اذیت قرار می دهد و آب نیل را قطع خواهد کرد . چون نیروی او نتوانست مانع از جریان نیل شود، تهدید خود را مبنی بر آزار و اذیت مسلمانان حبشه عملی کرد. زرء یعقوب پادشاه حبشه تهدید می کند که رود نیل را مسدود خواهد کرد زرء یعقوب پادشاه حبشه تهدید می کند که رود نیل را مسدود خواهد کردزرء یعقوب پادشاه حبشه تهدید می کند که رود نیل را مسدود خواهد کردپادشاه حبشه زرء یعقوب بن داوود (۱۴۳۴-۱۴۶۸م) به ظلم شدیدش در آزار و اذیت مسلمانان در کشورش معروف بود و بیش از پیشینیانش از مصر نفرت داشت و همین نفرت، او را به فکر جدایی کلیسای حبشی از کلیسای مصر و پیوند آن با کلیسای روم انداخت تا از حمایت معنوی پاپ و کشورهای اروپایی برخوردار شود. پس از آنکه زرء یعقوب از ائتلاف خود با کشورهای اروپایی اطمینان خاطر یافت، برای سلطان وقت مصر «الظاهر جقمق» پیام فرستاد: « بر شما پوشیده نیست که آب رود نیل از سرزمین ما به سمت شما جاری می شود و ما توانایی آن را داریم تا از آب زیادی که برای کشور شما می رود، جلوگیری کنیم، زیرا ما مناطقی در بالادست داریم که می توانیم آب را قبل از اینکه به مصر برسد، به آن ها منتقل کنیم و جز ترس از خدای متعال و ترحم برای بندگان خدا، هیچ چیزی مانع ما از این کار نمی شود، پس آنچه را باید به شما گفتیم». این پیام تکرار پیام‌های پادشاهان سابق حبشه بود که به مصر فرستاده بودند و نیل را کارتی برای فشار بر سیاست مصر در قبال اقلیت‌ها می‌دانستند و با اینکه مصر در آن زمان بسیار قدرتمندتر از حبشه بود اما جقمق سلطان مصر برای جلوگیری از آزار و اذیت مسلمانان حبشه دست به اقدام نظامی نمی کرد. او برای حفظ و تضمین امنیت مسلمانان مظلوم حبشه، نامه ای به زرء یعقوب به همراه هدیه ای بدست سفیر خود یحیی بن احمد بن شادبک فرستاد. بنابراین به نظر می‌رسد که ایده ساختن سدی که مانع از رسیدن آب‌های رود نیل به قاهره می‌شود، محصول تاریخ معاصر نیست، بلکه ریشه‌های تاریخی کهن خود را دارد، تا جایی که برخی از مورخان معتقدند که قحطی المستنصریه که در عصر فاطمیه رخ داد و ده ها هزار مصری را از بین برد، از حبشی ها بود که در آن دوره از ورود آب های نیل جلوگیری کردند. اگرچه تهدید حبشه برای قطع آب مصر در طول قرن‌های بعد متوقف نشد، اما قدرت دولت مصر آن را از اجرای تهدیدات خود باز داشت.امروزه، اتیوپی در حال بهره برداری از سد النهضه است و این امر مصر را با خطر کاهش آب تهدید می‌کند وممکن است بر تاریخ مبارزات طولانی آنها برای حفظ جریان نیل که مایه حیات این کشور باستانی است، خاتمه دهد.