ورزش باستانی و زورخانه ای، نمادی از هویت تاریخی و دینی ایرانیان است که با پیروی از پیشوای نخستین شیعیان جهان حضرت علی (ع) و سایر پهلوانان و دلاورمردان دوره های مختلف تاریخ، خلق و خوی مردانگی، مروت و جوانمردی را در ورزشکاران بیدار می کند.
گروه زندگی_ ورزش زورخانهای آداب و رسوم خاصی دارد که بسیاری از این آداب نیکو نشات گرفته از مرام اهل بیت(ع) به خصوص حضرت علی (ع) است. «سالار احمدزاده»، یکی از پهلوانان نامی کرمانشاه در این باره به فارس میگوید: ورزش زورخانهای، ورزشی با خصلت ولایت مداری است. مرشد به عنوان کسی که رهبری و هدایت ورزشکاران زورخانه را به عهده دارد و نام پروردگار، ائمه اطهار و مولا علی (ع) را بر زبان میآورد در بالاترین جایگاه زورخانه مینشیند و خصایل اخلاقی نیکو را در قالب شعر و داستان به همراه ضرب زورخانه ای بیان میکند و ورزشکاران با نوای مرشد به انجام حرکات ورزشی به طور هماهنگ میپردازند.
ذکر مولا علی(ع) عبادت است
برخی از وسایل زورخانه نمادی از ادوات جنگ های حضرت علی (ع) است به عنوان مثال سنگ که همان نماد سپر جنگی است تداعی کننده درب قلعه خیبر است که توسط حضرت علی (ع) برداشته شد. کباده نشان از کمان است که گفته میشود با بر هم خوردن آن ها صدایی شبیه شمشیر زدن در میدان نبرد به گوش میرسد و این موجب می شود که گوش ورزشکار با صدای میدان های جنگی آشنا شده و از بر هم خوردن شمشیرها نهراسد. میلها در ورزش باستانی نماد گرز جنگی است و ضرب زورخانه هم نمادی از طبل جنگ است که حرکات ورزشکاران را نظم می دهد و تعداد آن را شماره میکند.
احمدزاده در بخش دیگری از صبحتهایش به حدیثی از پیامبر اشاره میکند و میگوید: پیامبر اکرم (س) ذکر حضرت علی(ع) را عبادت دانسته است حال آنکه در هیچ کجا به اندازه زورخانه ذکر حضرت علی (ع) گفته نمیشود. ورزشکاران با نام خدا وارد گود میشوند و با ذکر علی(ع) ورزش میکنند و با دعا و ثنا از گود بیرون میآیند. در زمان پهلوی برای اینکه نام مولا علی را از زبانها بیندازند شعبان بی مخها را پرورش دادند تا ورزش زورخانه ای تضعیف شود اما خوشبختانه بعد از انقلاب دوباره این ورزش رونق گرفته و ما در چند سال اخیر شاهد حضور کودکان و نوجوانان در گودهای زورخانه هستیم.
آیین گلریزان توسط مرشد زورخانه
سردار سلیمانی از گود زورخانه به میدان نبرد رفت
او ادامه میدهد: شهید طوقانی، شهید هادی، شهید شهبازی و ... از ورزشکاران به نامی هستند که از گود زورخانه به میدان جنگ رفتند و درجه رفیع شهادت را کسب کردند. سردار همدانی و سردار سلیمانی هم از دیگر پهلوانان گودهای زورخانه بودند که در راه حضرت علی(ع) قدم گذاشتند و به درجه رفیع شهادت رسیدند.
حضور در گودهای زورخانه، کودکان را با نام مولا علی و منش او آشنا میکند و به آنها میآموزد که ایثارگر و فداکار باشند و هر گاه دست مستمندی را گرفتند حتما دست دیگرشان در دست خدا قرار میگیرد.
این مکانی است کز آن بوی صفا میآید/ این مکانی است که هر شاه و گدا میآید
جان من پاک بیا منزل ناپاکان نیست/هرکه پاک است به سر منزل ما میآید
آیین گلریزان
گلریزان رسمی علی وار
گلریزان یکی از رسمهای معروف و زیبا در ورزش زورخانه است که در ایامی خاص و یا برای برطرف شدن گرفتاری پهلوان یا فرد معمولی برگزار میشود. چون در قدیم زورخانه ها پناهگاه درماندگان و ناتوانان بوده و مردم اعتقاد قلبی به ورزشکاران زورخانهای داشتند و آنها را محرم اسرار خود میدیدند مشکلاتشان را با ایشان در میان میگذاشتند و مرشد یا پهلوان زورخانه بدون اینکه اسمی از شخص گرفتار بیاورد با دعوت از بزرگان و منعمان محل در زورخانه اقدام به برگزاری مراسم گلریزان میکردند. در این مراسم پهلوانان، تجار، بازاریان و بزرگان محل جمع می شدند و 14 چراغی که بنام 14 معصوم بود را روشن میکردند.
احمدزاده میگوید: امروز هم یکی از مراسم زیبا در زورخانه ها مراسم گلریزان است. در این مراسم مرشد هدایت گر مراسم است و هر چراغ توسط یک فرد روشن میشود و در نهایت پس از روشن شدن 14 چراغ ، مبلغ جمع آوری شده به صورت مخفیانه و علی وار به دست نیازمند میرسد. بسیاری از زندانیان غیرعمد، بیماران بی بضاعت و نیازمندان مالی به این شکل از گرفتاری رها میشوند.
دانی آن چیست نام این زمین؟
خواستگاه مردمان مرد مرد / وعده گاه لوتیان پر زدرد
آسمان اینجا به زیرافتاده است / گود ما تا عرش اعلا رفته است
ساکنان گودها شیر اوژند/ حامی مردم به کوی و برزنند
سینه هاشان مخزن سر جلی / برلباشان ذکر یا مولا علی
قوت بازو و زانو توامان / از علی بگرفته اند شاه جهان
خاک می بوسند و میهن قبله شان/ آیه های نور برق چشمشان
کوه را از جایی خود بر میکنند/ سر بر طفل یتیم می افکنند
در پی بذل محبت کاشتن/ بار از دوش کسی برداشتن
پایان پیام/