آیا ژئوپلیتیک خاورمیانه در حال تغییر است؟

استاد دانشگاه جورج تاون آمریکا و عضو پیشین شورای اطلاعات ملی آمریکا با تشریح تغییرات ظاهری در غرب آسیا بر این باور است که روابط روسیه و ایران در حال تبدیل شدن به یک اتحاد راهبردی عمیق است.

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از نشنال اینترست، پروفسور «پل پیلار» استاد دانشگاه جورج تاون آمریکا و عضو پیشین شورای اطلاعات ملی آمریکا در طی مقاله ای با عنوان «آیا ژئوپلیتیک خاورمیانه در حال تغییر است؟» می نویسد: ایالات متحده آمریکا احتمالاً محدودترین قدرت خارجی در روابط خود با منطقه خاورمیانه بوده و همچنان خواهد بود.

ترجمه متن مقاله در ادامه می آید.

چندین تحول در ماه‌های اخیر پرسش‌هایی را درباره اینکه آیا خاورمیانه در حال تغییر در الگوهای همکاری و درگیری میان دولت‌های منطقه با قدرت‌های خارجی است، ایجاد کرده است. از جمله مهمترین آنها سفر «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین به عربستان سعودی و دیدارهای وی با رهبران عرب بود. به ویژه بیانیه مشترک چین و شورای همکاری خلیج فارس مورد توجه قرار گرفت که بسیاری آن را به عنوان مدرکی مبنی بر جانبداری چین از امارات متحده عربی در اختلاف خود با ایران بر سر تصاحب برخی جزایر کوچک در خلیج فارس تفسیر کردند.

در اسرائیل افراطی‌ترین دولت راست‌گرای تاریخ این کشور کار خود را آغاز نموده و پرسش‌هایی را در مورد آینده روابط ارتقا یافته اسرائیل با برخی از کشورهای عربی ایجاد می‌کند و یک تورنمنت فوتبال در قطر نه تنها مورد توجه طرفداران ورزش، بلکه مورد توجه ناظران نمایش فرعی سیاسی و پیامدهای احتمالی آن در رابطه با روابط بین کشورهای عربی خلیج فارس و سایر کشورها قرار گرفت.

باید گفت تفسیر بیش از حد این موارد می تواند منجر به اظهارات مشکوک شود در مورد اینکه چگونه ظاهراً چین در یک رقابت خاورمیانه طرف می گیرد، روابط روسیه و ایران در حال تبدیل شدن به یک اتحاد استراتژیک عمیق است، روابط اسراییل و اعراب همچنان به پیشرفت خود ادامه خواهد داد و ایالات متحده بزرگترین بازنده در بسیاری از این موارداست.

هر فرضیه ای در مورد تنظیم مجدد اصلی در منطقه که در حال انجام است به سرعت با ناهماهنگی مواجه می شود - مانند یک حرکت اشتباه در حل یک معمای تانگرام، که در آن تناسب ظاهری در یک قسمت از سطح بازی منجر به عدم تناسب در قسمت دیگر می شود. به عنوان مثال، چشم انداز همسویی که در آن اردوگاه اسرائیلی و شورای همکاری خلیج فارس در برابر اردوگاه روسیه-ایرانی قرار می گیرد، هنوز باید تمایل شدید اسرائیل برای حفظ روابط خوب با روسیه را توضیح دهد.

ملاحظات کوتاه‌مدت، رویدادهای خارج از منطقه و گاه ملاحظات سیاسی داخلی، حداقل به اندازه هر چیزی که می‌توان آن را تجدیدنظر اساسی در ژئوپلیتیک منطقه توصیف کرد، در اخبار منتشر شده از خاورمیانه نقش داشته است. سفر شی جین پینگ به عربستان سعودی بخشی از تلاش چین برای تعمیق روابط با اعراب خلیج فارس بود، اما همچنین فرصتی خوشایند برای رئیس‌جمهور چین بود که در دوره‌های همه‌گیری کووید ۱۹، خود را مقید به چین معرفی می کرد تا دولتمردی خود را در خارج از کشور نشان دهد.

بیانیه چین و شورای همکاری خلیج فارس در مورد جزایر سه گانه در ظاهر ملایم و بی طرفانه بود و بر این اصل مبتنی است که مناقشه باید از طریق مذاکرات دوجانبه بر اساس قوانین بین المللی حل و فصل شود. ایران با این بیانیه مخالفت کرد زیرا مانند بسیاری از کشورهای دیگر که بر سرزمین مورد مناقشه کنترل دارند، گفت اختلافی وجود ندارد و جزایر به حق متعلق به ایران است. دلایل زیادی برای این باور وجود دارد که چین همچنان خواهان روابط گسترده با هر دو طرف خلیج فارس است. ایران تامین کننده عمده نفت چین و واردکننده کالاهای چینی بوده و همین سال گذشته بود که چین و ایران یک «توافق راهبردی» بیست و پنج ساله امضا کردند.

برای روسیه، این روزها تقریباً همه چیز حول محور جنگ در اوکراین می چرخد و جنگ برای همیشه ادامه نخواهد داشت. شکل روابط این کشور با ایران همواره ترکیبی پیچیده از درگیری و همکاری بوده است و احتمالاً همینطور باقی خواهد ماند.

در مورد برجام، دیپلماسی ضعیف و سیاست داخلی در امریکا تاثیر مهمی بر عدم احیای آن داشته است. اگر دونالد ترامپ، مصمم به خنثی سازی هر کاری مهمی که باراک اوباما انجام داده بود، نبود و از توافق هسته ای با ایران در سال ۲۰۱۸ عقب نشینی نمی کرد، ایران نیز مصمم به توسعه برنامه هسته ای خود نبود.

ژئوپلیتیک کلی خاورمیانه طی چندین سال گذشته تغییر محسوسی نداشته است و در ماه‌های آینده نیز آماده تغییر اساسی نیست. تصویر منطقه‌ای رقابت هایی را نشان می دهد که تا حدی بر اساس تقسیمات قومی و مذهبی است، اما همچنین منعکس کننده جاه طلبی های گاهی اوقات بی ثبات کننده رهبران فردی مانند محمد بن سلمان یا درگیری های گذشته است.

ایالات متحده احتمالاً محدودترین قدرت خارجی در روابط خود با منطقه بوده و همچنان خواهد بود. محدودیت واشنگتن به سیاست داخلی و میراث درگیری‌های گذشته مربوط می‌شود و به‌ویژه در حمایت غیرقابل قبول از اسرائیل و خصومت بی‌موجه با ایران آشکار می‌شود.