فرصت سوزی در گردشگری آذربایجان؛ خواب زمستانی بازار تبریز در بهار

تبریز- بازار تبریز، بزرگ‌ترین سازه مسقف جهان با آن قدمتی دیرینه و عظمت باشکوه خود در نخستین روزهای تعطیلات نوروزی آغوشش را با بی‌مهری تمام به روی مسافران نوروزی بسته است.

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- اسرا درویشی؛ بازار تبریز با قدمت بیش از هزار سال، بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده آجری جهان و یکی از شاهکارهای معماری ایرانی است. این بازار در سال ۱۱۹۳ هجری قمری بر اثر زلزله مهیب تبریز تخریب شد، اما طولی نکشید که معماران زبردست آن را بازسازی کردند که بازار کنونی مربوط به اواخر حکومت زندیه و عصر قاجار است.

این بازار از عناصر متعددی از جمله راسته‌ها، تیمچه‌ها و سراها و… تشکیل شده که «تیمچه امیر» از این میان بزرگ‌ترین گنبد و «تیمچه مظفریه» باشکوه‌ترین معماری را داراست. راسته‌های اصلی این بازار توسط راسته‌های فرعی به هم متصل شده است. در فضاهای بین آن‌ها اجزای اصلی تشکیل‌دهنده بازار همانند تیمچه‌ها و سراها بنا شده است و تقاطع راسته‌ها را چهارسوق‌ها با گنبدهای زیبا پوشانده است.

بازار تبریز با ۲۷ هکتار مساحت عرصه و ۷۷ هکتار مساحت که یکی از بزرگ‌ترین آثار تاریخی دنیا محسوب می‌شود، در سال ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی و به عنوان بزرگ‌ترین سازه سرپوشیده آجری دنیا ثبت شده است؛ بنابراین یکی از مقصدهای اصلی گردشگران است.

شهر تبریز همه ساله در ایام تعطیلات نوروزی میزبان مسافران بسیاری از گوشه و کنار کشورمان است که برای بازدید از مناطق مختلف گردشگری این شهر به‌ویژه بازار قدیمی به تبریز سفر می‌کنند اما سالهاست که بازار تبریز در گشاده‌ای به روی میهمانان ندیده است.

امسال نیز مانند سال‌های گذشته تیمچه‌ها، سراها و تمامی مغازه‌های بازار بسته است، وقتی در آن قدم می‌گذاری بیشتر به یاد شهر اشباح و فیلم‌های ژانر وحشت می‌افتی تا یک بازار قدیمی، اصیل و زیبا؛ تا چشم کار می‌کند تاریکی است و درهای قدیمی بسته.

این روزها در بازار تبریز پرنده هم پر نمی‌زند و به جز چند مغازه که آن هم چنگی به دل نمی‌زند بقیه همه بسته هستند و مسافران نوروزی نیز سرگردان و به دنبال چراغی روشن حسرت دیدن این بازار زیبا را با خود به شهرشان می‌برند.

به سختی یک مغازه‌ای با چراغ روشن پیدا کرده و به سراغ او می‌روم، آقای نعمتی سالهاست که در این بازار مغازه عطاری دارد و به گفته خودش از کودکی در آن بزرگ شده است، او در رابطه با دلیل تعطیلی بازار می‌گوید: از دوم فروردین ماه مغازه را باز کردم، وقتی آمدم همه‌جا تاریک و خوفناک بود، هیچ دکان و مغازه‌ای هم باز نبود و همه رفته بودند.

بنابه گفته او اصناف همه ساله خودشان در خصوص فعالیت بازار در ایام تعطیلات نوروزی تصمیم می‌گیرند و اغلب آنها بزرگ خاندان بوده یا به به شهرهای دیگر سفر می‌کنند، به همین تا ۱۳ فروردین ماه مغازه را می‌بندند.

مسافران سرگردان در بازار قدم می‌زنند و زیر لب به یکدیگر می‌گویند، این بود بازار تبریز! چنین انتظاری نداشتیم، به سراغ یکی از آنها می‌روم.

آقای سهیلی به همراه خانواده خود از شهر شیراز به تبریز سفر کرده و تاکنون از عمارت ساعت و بوستان ائل‌گلی نیز بازدید کرده‌اند.

آقای سهیلی می‌گوید: وقتی وارد بازار تبریز شدیم، تعجب کردیم با آنچه که به ما گفته بودند تفاوت بسیاری داشت، نه مغازه‌ای بود نه چراغی روشن و انتظار دیدن چنین صحنه‌ای را نداشتیم.

او ادامه می‌دهد: شیراز هم بازار تاریخی دارد اما همه‌ساله به دلیل سفر انبوهی از گردشگران و میزبانی از آنها بازار در ایام تعطیلات نوروزی هم باز است و ای کاش بازار تبریز هم باز بود چراکه خاطره بدی از خود در ذهن مسافران بر جای می‌گذارد.

دایر و یا تعطیل بودن بازار تبریز با تصمیم خود کسبه انجام می‌شود

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی نیز در این خصوص می‌گوید: بازار تبریز وابسته به نهاد یا سازمان خاصی نیست و کاملاً خصوصی است؛ بنابراین دایر و یا تعطیل بودن مغازه‌ها با تصمیم خود کسبه انجام می‌شود.

احمد حمزه‌زاده ادامه می‌دهد: پیش از عید نوروز جلسه‌ای برگزار شد و از کسبه درخواست شد تا جایی که ممکن است مغازه‌ها را تعطیل نکنند که متأسفانه اکثر مغازه داران همچنان به رویه تعطیلی مغازه‌ها ادامه دادند اما در این میان مغازه دارانی وجود دارند که کسب و کار خود را تعطیل نکرده و بر سر مغازه‌هایشان آمدند.

او خاطرنشان می‌کند: طی ۱۵ سال اخیر هر چه تلاش کردیم تا در این روزهای آغازین سال جدید، بازار به تحرک و پویایی خود مانند روزهای منتهی به سال جدید ادامه دهد، نتیجه‌ای حاصل نشد و متأسفانه هیأت امنای بازار تاریخی تبریز توجهی به توصیه‌ها، تذکرها و مکاتبات ندارند و همواره در چهار یا پنج روز نخست سال شاهد تعطیلی کامل این بازار هستیم که ضربه‌ای برای توسعه‌ی صنعت گردشگری استان به شمار می‌آید.

او می‌افزاید: حدود ۶۰ درصد مغازه‌های بازار سرپوشیده تبریز همچنان در تعطیلی به سر می‌برند که این رویه فقط تا پایان نیمه اول تعطیلات عید نوروز ادامه. دار خواهد بود و پس از آن کسبه مغازه‌های خود را باز خواهند کرد.

نگاه شخصی به بازار تبریز ظلم است

یکی از اساتید حوزه گردشگری نیز به خبرنگار مهر می‌گوید: موردی که در گردشگری تبریز وجود دارد این است که دیدگاه ما به گردشگری نوروز درست نیست و اکثر گردشگران کسانی هستند که در این شهر فامیل دارند و گردشگر جدیدی نیستند.

میکائیل نظری ادامه می‌دهد: امسال نیز در زیرساخت‌های گردشگری تغییر خاصی نبوده البته شهرداری اقدامات خوبی انجام داده است اما برخورد سلیقه‌ای با بحث گردشگری بیشتر خود را نشان می‌دهد به‌عنوان مثال تعدادی از اماکن گردشگری ما تعطیل بودند.

او می‌افزاید: اصلی‌ترین مسئله ما آموزش نیروهای گردشگر است، چراکه افرادی که حقوق بگیرند، نیاز به آموزش نمی‌بینند و برای راهنمایان دیگر هم توانایی مالی وجود ندارد.

او همچنین در خصوص تعطیلی بازار نیز خاطرنشان می‌کند: فرهنگ بازار از قانون خاصی تبعیت نمی‌کند و هیأت امنای بازار باید همکاری می‌کردند هرچند که آنها هم حق دارند، امانت‌دار مردم هستند و برای تأمین امنیت باید درها را بسته نگه دارند.

نظری تاکید می‌کند: اینکه انتظار داشته باشیم بازار طبق معمول باز باشد هیچ وقت اتفاق نمی‌افتد مگر اینکه هیأت امنای بازار بخواهند، اگر هماهنگی و تعامل بین بازاریان، میراث فرهنگی و نیروی انتظامی انجام می‌شد می‌توانستیم بازار را باز نگهداریم.

او متذکر می‌شود: بازار یک میراث جهانی است و صرفاً برای تبریز و ایران نیست و نگاه شخصی به آن ظلم است و بازدید از بازار تبریز ماسوای بحث خرید است و این امر مهمی است.

او تاکید می‌کند: تعطیلی بازار از لحاظ اقتصادی هم آسیب بالایی وارد می‌کند اگر چراغی را روشن نگه می‌داریم انتخاب مقصد گردشگری را محدود می‌کنیم، مسافری که با درهای بسته روبرو شده این مورد را به بقیه هم اطلاع می‌دهد.

تعطیلی بازار را از هیأت امنای آن مطالبه کنید

مدیر امور گردشگری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری تبریز نیز با اشاره به استقبال خوب مسافران از شهر تبریز نیز به خبرنگار مهر می‌گوید: امسال استقبال خوبی از برنامه‌های نوروزی شهرداری تبریز شده است و موزه‌ها هم عملکرد خوبی داشته و از سوی شهروندان و گردشگران تبریزی استقبال عالی شده است.

محمدرضا عیوضی در خصوص دلایل تعطیلی بازار تبریز نیز تاکید می‌کند: شهرداری تبریز با برگزاری جلسات مختلفی تلاش کرد تا بازار تبریز در این تعطیلات نوروزی باز باشد اما متأسفانه تا سوم فروردین ماه بسته بود که هیأت امنای بازار نقش ویژه‌ای در آن دارند و باید از آنها مطالبه شود.

بازار تبریز یک میراث جهانی است که با شماره ثبت ۱۰۹۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد و در سال ۲۰۱۰ نیز این مجموعه با شماره ثبت ۱۳۴۶ به عنوان یکی از میراث جهانی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است؛ این تعطیلی و گشتن به دنبال سویِ چراغی برازنده تبریز و مردمان میهمان نواز آن نیست.